Rýchla brigáda
Rýchla Brigáda, Szybka Brygada (8 lipca 1941 - 23 lipca 1941) – słowacki związek taktyczny zorganizowany w ramach planu Barbarossa, jednostka uczestnicząca w agresji na Związek Radziecki po stronie Niemiec od 23 czerwca 1941 (Szybkie Zgrupowanie).
Brygada ta wchodziła w skład słowackiego korpusu ekspedycyjnego (brygada zmotoryzowana i brygada piechoty) jako wyodrębniona część Armii Polowej dowodzonej przez gen. Malára, współdziałała z niemiecką 17 Armią w składzie HGr Süd, dowódcą 21. brygady został mianowany płk Rudolf Pilfousek. Jednostka ta została utworzona na bazie Szybkiej Grupy po inspekcji gen. Čatloša w dn. 8 lipca 1941.
W pierwszym etapie ofensywy otrzymała ona zadanie jak najszybszego przejścia przez granicę, pomiędzy Słowacją a Generalnym Gubernatorstwem,, następnie dojście do pogranicza sowieckiego i prowadzenie natarcia na Sanok, następnie na Lwów i Winnicę. Dotarcie do rzeki San odbyło się bez strat własnych, ze względu na to, że nikt nie stawiał już oporu. Do pierwszych potyczek doszło z Sowietami jedynie opodal wsi Trzcianiec. Jednakże za rzeką San znajdowały się już umocnienia Linii Mołotowa, naszpikowane bunkrami, wałami przeciwczołgowymi oraz kozłami hiszpańskimi. W okolicach 8 lipca 1941 roku jednostka wyszła z obszaru, który był wyznaczony w pierwszej fazie inwazji słowackiemu dowództwu i automatycznie została podporządkowana dowództwu 17 Armii w obrębie której funkcjonowała od początku inwazji. Do ostrych walk doszło po raz pierwszy pod Załużem, gdzie jednostka poniosła straty. 16 lipca 1941 dotarła do miasta Gródek. Z 22 na 23 lipca 1941 stoczyła bitwę z wojskami radzieckimi nieopodal wsi Lipowiec - Ilnice. Po bitwie brygada była reorganizowana i uzupełniona do dywizji typowo frontowej, otrzymała nazw Rýchla divízia, dowódca płk. Turanec.
- Dowództwo
- Motorizovaný priezvedný oddiel
- Dowództwo
- Kompania radiotelegraficzna
- Kompania samochodów pancernych
- Kompania dział przeciwpancernych
- Dwa plutony cyklistów
- Kompania kobieca
- Kompania pomocnicza
- Motorizovaný peší prápor (2. prápor, 6. pešieho pluku)
- Dowództwo
- Kompania radiotelegraficzna
- Kompania dzial przeciwpancernych
- Kompania młodzieży
- Bateria armat 75 mm
- Trzy plutony piechoty
- Pluk útočnej vozby
- Pluton sztabowy
- Dwa plutony czołgów
- Trzy baterie dział przeciwpancernych
- Delostrelecký oddiel (1. oddiel, 11. delostreleckého pluku)
- Veliteľstvo
- Rádiová čata
- Tri delostrelecké batérie (100 mm delá)
- Delostrelecká batéria (105 mm kanóny)
- Ženijná rota
- Spojovacia rota
- 117 oficerów
- 39 podoficerów
- 3390 żołnierzy
Na uzbrojenie jednostki składały się m.in. czołgi LT 35 (č.13838, 13846, 13857), LT 38 (č. V-3005), LT 40 (č. V-3037) oraz wozy pancerne OA vz.30 (č. 13403).
- W sierpniu 1941 jednostka ta została przeorganizowana na Ukrainie razem z 2. słowacką dywizję piechoty na 1. Mechanizována Divízia Armády Slovenskiej Republiky.
Dywizja współuczestniczyła w pochodzie wojsk niemieckich w południowej Ukrainie. Pół roku później utrzymywała stanowiska obronne w okolicach Morza Azowskiego i Taganrogu i rzece Mius. Od listopada 1941 roku do kwietnia 1942 roku jednostką dowodził płk. Augustín Malar. Od czerwca 1942r. ponownie pod dowództwem płk. Turanca zmotoryzowana jednostka przemieszczała się szybko i już 22 lipca osiągnęła Rostów nad Donem, gdzie włączyła się do boju o miasto i była pierwszą jednostką Osi, która utworzyła przyczółek na wschodnim brzegu Donu. Następnie do listopada 1942 Rýchla divízia walczyła wzdłuż rzeki Kubań w pochodzie na Kaukaz oraz w górach Kaukazu. Na początku 1943 stan liczebny wojsk słowackich w ZSRR wynosił ok. 35 tys. żołnierzy. Po klęsce stalingradzkiej w roku 1943 jednostka ta została przerzucona na Krym, następnie jej część jako Zaisťovacia divízia (dywizja bezpieczeństwa) brała udział w niszczeniu partyzantki na Białorusi oraz Ukrainie natomiast druga grupa jako Dywizja techniczna została przerzucona na front włoski. 28 lipca 1943 cała dywizja powróciła z frontu wschodniego na Słowację, witana w tym dniu w Zwoleniu przez gen. Ferdinand Čatloša. Ogółem straty słowackie na froncie wschodnim w latach 1941-1943 wyniosły 2500 zabitych.
Późną jesienią 1944 dywizja została przemianowana na 1. słowacką dywizję piechoty. Na terenie Słowacji w roku 1944 dywizja przeszła jeszcze kolejną reorganizację jako tzw. Domobrona.
Literatura
- Charles Kliment: Slovenská armáda 1939-1945. Pilzno, 1996.
- Archív Múzea SNP Banská Bystrica, Fond XII, prír. č. S 88/87,
- Bajtos, I.: História slovenského Pluku útočnej vozby 1939 – 1944. Košice, 1987.
- Vojenský historický archív Bratislava: Fond 55; Fond 55-57-4; Fond spomienky, ŠZ, X–283,
- Jamriska, D.: Zaisťovacia divízia v ZSSR. Martin, júl 1967.
- АРУШАНЯН. Б.: Боевые действия 12-й армии в нчальный период войны. In: Военно-Истоический журнал, 1973, No. 6.
- Belko, J.: Zápisník z východného frontu. Bratislava: VPL, 1965.
- Gajdos-Breza, J.: Krvavá zem (Po stopách vojny na východe). Bratislava: MNO, 1941.
- КАМИНСКИЙ, В.: Для долговременной обороны. In: Техника молодёжи, 1989, No. 8, str. 42.
- Korcek, F.: Obrázky z Ukrajiny (Dojmy vojenského dopisovateľa). Bratislava: MNO, 1941.
- Padli za vlasť. w : Kalendár slovenského vojska (1943). Bratislava: MNO, 1943.
- Padzev, M. G.: V prvej i druhej línii (Pohraničníci vo vojne). Bratislava: Pravda, 1982.
- Pysny, E.: Oceľ a myšlienka (Články, reči a úvahy o prvej kapitole bojov slovenského národa proti boľševizmu). Žilina: MNO, 1941.
- Rudin, F. K.: Slovenská armáda na Ukrajine. Bratislava: MNO, 1941.
- Suvorov, V.: Všechno bylo jinak. Praha: Naše Vojsko, 1995.
Ťaženie slovenskej rýchlej skupiny (brigády) v SSSR od 23. júna do 30. júla 1941. Bratislava: MNO, 1941.
- Vasko, A.: Ranení rozprávajú... Bratislava: MNO, 1941.
Z galerie nositeľov železného kríža (Tankami proti nepriateľovi). In: Stráž vlasti, 2, 1944, č. 22, str. 12.
- Žukov, G. K.: Spomienky a úvahy. Bratislava: Pravda, 1974.