Sadegh Chalchali

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Sadegh Chalchali (ur. 27 lipca 1926 w okolicach Chalchalu, zm. 26 listopada 2003) – irański duchowny szyicki, uczestnik rewolucji islamskiej, przewodniczący trybunału rewolucyjnego, który w okresie bezpośrednio po rewolucji skazał na śmierć kilkaset osób związanych z obalonym rządem szacha lub niepopierających republiki islamskiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem chłopa. Ukończył szkołę religijną[1]. Posiadał tytuł hodżatoeslama[2]. Był aktywny w religijnych ruchu opozycyjnym wobec szacha Mohammada Rezy Pahlawiego od lat 50. XX wieku[1]. Uczestniczył w rewolucji islamskiej w Iranie.

Krótko po jej zwycięstwie 11 lutego 1979 ajatollah Ruhollah Chomejni nakazał możliwie szybkie postawienie przed sądem osób związanych z rządem szacha, które w poprzednich miesiącach i latach wydawały polecenia rozpędzania manifestacji, strzelania do demonstrantów i wprowadzały w życie inne represje. Chalchali został postawiony na czele rewolucyjnego trybunału[3]. Większość oskarżonych, których sądził, stanowili funkcjonariusze policji i SAWAK-u oraz żołnierze uczestniczący w tłumieniu manifestacji podczas rewolucji islamskiej. Podstawą dla wydawania wyroków była bardzo restrykcyjna, "rewolucyjna" wersja prawa muzułmańskiego. Trybunał dopuszczał się mordów sądowych: wydawał wyroki bez starannego zbadania dowodów, procesy trwały bardzo krótko, oskarżeni nie mieli obrońców. Wydane wyroki śmierci były często wykonywane natychmiast po ogłoszeniu[2]. Sposób postępowania sądu i przewodniczącego mu Chalchalego wywołał protesty międzynarodowe, jak również sprzeciw premiera Mehdiego Bazargana i grupy czołowych duchownych na czele z ajatollahem Szari'atmadarim. Chalchali utrzymywał, że sposób działania trybunału był wyrazem oburzenia ludu irańskiego[2]. Pod wpływem protestów Chomejni w końcu marca 1979 nakazał zawieszenie pracy trybunału, lecz wznowił ją już 6 kwietnia. Do października 1979 kierowany przez Chalchalego trybunał skazał na śmierć kilkaset osób[2], podawana jest liczba 550 straconych do listopada 1979[1]. Byli wśród nich były premier Amir Abbas Howejda[2], byli szefowie SAWAK-u Hasan Pakrawan[4] i Nematollah Nasiri[3]. Również w 1979 Chalchali brał udział w tłumieniu powstania Kurdów w Kurdystanie irańskim, nakazując egzekucje setek wziętych do niewoli partyzantów[5].

Po klęsce amerykańskiej operacji Orli Szpon Chalchali został wysłany przez irański rząd na miejsce, gdzie Amerykanie wskutek burzy piaskowej pozostawili śmigłowce. Przywiózł do Teheranu ciała amerykańskich żołnierzy, którzy zginęli podczas operacji, i pokazywał je podczas konferencji prasowej w okupowanej ambasadzie amerykańskiej[6]. W 1980 prezydent Abolhasan Bani Sadr wyznaczył go do kierowania państwową kampanią antynarkotykową[7]. Posiadanie i handel narkotykami zaliczono do "wojny przeciwko Bogu", za co groziła kara śmierci[8]. Od lutego do sierpnia 1980 Chalchali skazał na śmierć 200 osób, większość w pierwszych tygodniach; oprócz handlarzy narkotykami byli wśród nich również więźniowie prowadzący strajk głodowy oraz marksiści[1]. W 1981 prezydent, uznając kontynuowanie represji za szkodliwe, usunął go z pełnionych do tej pory stanowisk. Jako oficjalną przyczynę podano nieprawidłowości finansowe[9]. Chalchalemu zarzucono nierozliczenie się z 14 mln dolarów skonfiskowanych osobom podejrzewanym o przestępstwa narkotykowe lub pochodzących z kar pieniężnych[1]. Chalchali przyczynił się następnie do obalenia prezydenta Bani Sadra[10].

W 1984 został deputowanym do Islamskiego Zgromadzenia Konsultatywnego z okręgu Ghom[1]. Po śmierci Chomejniego w 1989 jako pierwszy zgłosił kandydaturę Alego Chameneiego na urząd Najwyższego Przywódcy Iranu[1]. Zasiadał w irańskim Zgromadzeniu Ekspertów, w końcu lat 80. związany był z frakcją lewicową. W 1990 został usunięty ze Zgromadzenia pod pretekstem braku odpowiednich kwalifikacji duchownych (nie posiadał tytułu ajatollaha)[7]. W kolejnych latach deklarował się jako reformista[11].

Zmarł w 2003. Był żonaty, miał jednego syna[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h Haleh Afshar, Obituary: Ayatollah Sadeq Khalkhali [online], the Guardian, 1 grudnia 2003 [dostęp 2016-06-28].
  2. ↑ a b c d e M. Axworthy, Revolutionary..., s. 147-148.
  3. ↑ a b M. Axworthy, Revolutionary..., s. 14.
  4. ↑ M. Axworthy, Revolutionary..., s. 149.
  5. ↑ M. Axworthy, Revolutionary..., s. 155.
  6. ↑ M. Axworthy, Revolutionary..., s. 177-178.
  7. ↑ a b M. Axworthy, Revolutionary..., s. 311-312.
  8. ↑ T. Coville, Najnowsza..., s. 172.
  9. ↑ M. Axworthy, Revolutionary..., s. 184.
  10. ↑ M. Axworthy, Revolutionary..., s. 210-211.
  11. ↑ M. Axworthy, Revolutionary..., s. 329.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Axworthy M.: Revolutionary Iran. A History of the Islamic Republic. London: Penguin Books, 2014. ISBN 978-0-14-104623-5.
  • Coville T.: Najnowsza historia Iranu. Republika islamska. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2009. ISBN 978-83-61203-40-7.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sadegh_Chalchali&oldid=65408341”