Sen Alicji, czyli jak działa mózg

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sen Alicji, czyli jak działa mózg
Autor

Jerzy Vetulani,
Maria Mazurek,
Marcin Wierzchowski

Typ utworu

książka popularnonaukowa dla dzieci

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Polska

Język

polski

Data wydania

22 listopada 2017

Wydawca

Wydawnictwo WAM

Sen Alicji, czyli jak działa mózg – książka popularnonaukowa dla dzieci autorstwa Jerzego Vetulaniego i Marii Mazurek, z ilustracjami Marcina Wierzchowskiego, wydana w 2017 roku przez Mando, markę Wydawnictwa WAM. Książka uzyskała pozytywne recenzje i w przeciągu roku od premiery sprzedała się na polskim rynku w nakładzie czterdziestu tysięcy egzemplarzy. Została przełożona na siedem języków.

Treść[edytuj | edytuj kod]

Alicja we śnie zaczyna rozmowę ze swoim mózgiem, który zaprasza dziewczynkę do podróży w głąb jej ciała. Przez dalszą część Alicja i mózg prowadzą ze sobą żywy dialog. Alicja jest słuchaczem wykładu, jaki o sobie samym daje mózg. Mózg wyjaśnia, co i jak jest w nim uporządkowane; prezentuje układy funkcjonalne, w jakie zgrupowane są neurony w różnych jego obszarach[1]. Wśród poruszanych tematów są między innymi: emocje, procesy poznawcze, pamięć, hormony, sen oraz jego fazy, religia[2].

Wydanie[edytuj | edytuj kod]

Książka Sen Alicji, czyli jak działa mózg ukazała się w Polsce 22 listopada 2017, ponad pół roku po śmierci Jerzego Vetulaniego. Została wydana w sztywnej oprawie. Karty składu wydrukowano na matowym papierze. Tekst został zilustrowany dużymi planszami objaśniającymi działanie, funkcje, rozwój i historię ludzkiego mózgu[1].

Sen Alicji, czyli jak działa mózg stała się na polskim rynku wydawniczym bestsellerem, uzyskując do października 2018 roku sprzedaż w nakładzie ponad czterdziestu tysięcy egzemplarzy[3].

Przekłady[edytuj | edytuj kod]

Książka Sen Alicji, czyli jak działa mózg została przełożona na siedem języków:

  • przekład czeski pod tytułem Alenčin sen aneb Jak funguje mozek? ukazał się nakładem wydawnictwa Host (2018)[4];
  • przekład rosyjski pod tytułem Сон Алисы, или Как работает твой мозг ukazał się na rynku białoruskim nakładem wydawnictwa Popuri (2019)[5];
  • przekład niemiecki pod tytułem Avas Traum oder wie das Gehirn funktioniert ukazał się na rynku szwajcarskim nakładem wydawnictwa Helvetiq (2019)[6][7];
  • przekład francuski pod tytułem Le rêve d'Alice ou comment le cerveau fonctionne ukazał się również na rynku szwajcarskim nakładem wydawnictwa Helvetiq (2019)[8][9];
  • przekład hiszpański pod tytułem El sueño de Alicia. Como funciona el cerbero ukazał się nakładem Grupo de Comunicación Loyola (2019)[10];
  • przekład ukraiński pod tytułem Сон Аліси, або Як працює мозок ukazał się nakładem wydawnictwa Vivat (2020)[11][12];
  • przekład koreański ukazał się pod tytułem 뇌 과학 나라의 앨리스 (2023)[13][14][15] .

Odbiór[edytuj | edytuj kod]

Opinie w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Patronat nad Snem Alicji objęła Fundacja Uniwersytet Dzieci[16][17]. Książkę pozytywnie zrecenzowali Grzegorz Kasdepke i Michał Rusinek[16], a wśród „lektur polecanych” umieścili ją organizatorzy Tygodnia Mózgu w Bydgoszczy i Toruniu w 2022[18].

Wśród opinii opublikowanych w recenzjach w prasie oraz portalach internetowych znalazły się opinie pozytywne. Anna Anzulewicz na łamach Kultury Liberalnej stwierdziła, że Sen Alicji, czyli jak działa mózg to „jedna z najlepszych książek popularnonaukowych dla dzieci, jakie pojawiły się na polskim rynku wydawniczym”. Jej opinię podzieliła Dorota Majcher w recenzji na portalu skierowanym do nauczycieli[19]. Dodatkowo w ocenie Anny Azulewicz Sen Alicji to „przepiękna, bogato ilustrowana, przystępna i zabawna książka”. Według recenzentki autorzy „połączyli bardzo interesującą warstwę merytoryczną z absolutnie zachwycającą stroną graficzną”[20].

Katarzyna Domin na łamach Galicyjskiej Gazety Lekarskiej zauważyła, że choć Sen Alicji, czyli jak działa mózg „poświęcona została zagadnieniom związanym z neuronauką, jest fascynującą, dowcipną, napisaną zrozumiałym językiem opowieścią o Alicji odwiedzającej nie Krainę Czarów, lecz poszczególne zakątki własnego mózgu”, i „wyjaśnia młodemu człowiekowi mechanizmy mające wpływ na jego zachowanie”, zaś „autorzy tłumaczą (...) dzieciom, jak bardzo chłonny w ich wieku jest mózg i dlaczego tak ważne jest, by karmić go zróżnicowanymi i wartościowymi treściami”[21].

Paulina Zaborowska na łamach czasopisma Reflektor wyraziła opinię, że „książka prof. Vetulaniego to dzieło wspaniałe”, „książka dla dzieci, których interesuje biologia i mechanizmy zachodzące w naszym organizmie. Sądzę, że rodzicom również się spodoba i uzupełni naszą wiedzę”[22].

Aleksandra Cabaj na portalu Kulturatka.pl oceniła, że „książka napisana jest prostym językiem, zrozumiałym dla dzieci, wykorzystującym słownictwo, jakim posługują się najmłodsi. Oczywiście, nie brakuje również fachowego nazewnictwa jak serotonina, oksytocyna czy homo sapiens. Wszystkie są jednak wytłumaczone w jasny i klarowny sposób na zasadzie porównań do zjawisk i postaci, jakie znają dzieci. (...) Podróż po ludzkim organizmie została zilustrowana barwnymi i wesołymi obrazkami. Dzięki nim, młody czytelnik będzie mógł przyswoić sobie wygląd poszczególnych organów ciała, ale również się z nimi zaprzyjaźnić. (...) Może się okazać, że po przeczytaniu [książki] obudzi w sobie smykałkę do neurobiologii niejeden przyszły naukowiec. Każdy mały czytelnik natomiast na pewno zafascynuje się pełnym jeszcze zagadek do odkrycia ludzkim organizmem sterowanym przez mózg!”[23].

Z kolei recenzentka portalu Mataja.pl napisała o Śnie Alicji, czyli jak działa mózg: „Cóż to jest za perła. (...) Jak oni to tłumaczą! Jak pięknie, smakowicie i… zrozumiale”[24], i stwierdziła, że to jedna z jej ulubionych książek dla dzieci[25].

Negatywną recenzję książki opublikowała Jowita Marzec na łamach portalu LubimyCzytac.pl. W jej ocenie autorzy książki użyli nietrafionych porównań, zbyt skomplikowanego słownictwa, niezrozumiałego dla dziecka, a także powielili seksistowskie schematy na temat mózgu i płci[26].

Sen Alicji znalazł się wśród lektur polecanych przez organizatorów Tygodnia Mózgu w Bydgoszczy w 2023[27]

Opinie za granicą[edytuj | edytuj kod]

Recenzentka szwajcarskiego dziennika Le Temps(inne języki), Marie-Pierre Genecand uznała, że „powiedzieć, że Sen Alicji, czyli jak działa mózg (...) jest pouczająca, to mało”; „Przy tej obszernej prezentacji mózgu autorzy postawili poprzeczkę wysoko. Ale dzięki jasnym i radosnym rysunkom Marcina Wierzchowskiego przeprawa jest żywa, jeśli nie łatwa. Dorośli, tak samo jak dzieci, kończą lekturę z poszerzoną wiedzą”[9].

Niemiecki pisarz, publicysta i pedagog Martin Textor(inne języki) zaopiniował: „Przeczytałem wiele książek popularnonaukowych dla dzieci, ale ta napisana przez biochemika, psychofarmakologa i neurobiologa Jerzego Vetulaniego wraz z dziennikarką Marią Mazurek i zaprojektowana graficznie przez ilustratora Marcina Wierzchowskiego książka obrazkowa dla dzieci od ósmego roku życia jest zdecydowanie najlepsza z nich wszystkich! (...) Książka ta jest również wysoce interesująca dla starszych uczniów, nastolatków i dorosłych. Może ona z czystym sumieniem zostać polecona rodzicom jako prezent dla ich pociech i powinna być dostępna w każdej szkolnej, świetlicowej czy dziecięcej bibliotece”[28].

Entuzjastyczną recenzję opublikował niemiecki dziennik Oberhessische Zeitung(inne języki): „Nie jest oczywistością, że naukowcy odnajdują się jednocześnie w roli gawędziarzy i wykładają skomplikowane zagadnienia przejrzyście i zajmująco, by trafić nawet do najmłodszych czytelników. W taki przystępny sposób nie tylko budzą ich zainteresowanie, ale i dostarczają przyjemności. Jerzy Vetulani, biochemik, psychofarmakolog i neurobiolog jednak to potrafi: Sen Alicji, czyli jak działa mózg umożliwia fascynujący wgląd w to, jak funkcjonuje ludzki mózg. Naukowiec razem z Marią Mazurek wszystkie te informacje zawarł w historii snu. Podczas gdy mała Alicja śpi i śni, mózg mówi jej wszystko, co potrzebuje i musi wiedzieć – o strukturze, zadaniach i pracy mózgu, o związkach, informacjach, reakcjach i odniesieniach do funkcji życiowych, o instynkcie, świadomości, emocjach, różnych typach pamięci, myślach, uczuciach, języku. Teksty dydaktyczne zostały podzielone na mniejsze zagadnienia, które korespondują z luźno rozrzuconymi na przestrzeni książki oryginalnymi, jednak przejrzyście skomponowanymi wyjaśnieniami naukowymi i dowcipnymi ilustracjami postaci. Wszystko razem stanowi przyjemność dla oka i dla umysłu”[7].

Książka była prezentowana podczas nadreńskiego festiwalu czytelnictwa dla dzieci i młodzieży Käpt‘n Book w 2021 w miastach Bonn, Troisdorf, Düsseldorf, Nümbrecht[29].

W 2023 Jang Dong-seon, naukowiec zajmujący się mózgiem, profesor w Centrum Edukacji Twórczej Konwergencji Uniwersytetu Hanyang, dyrektor generalny Curious Brain Research Institute powiedział o Śnie Alicji: „Bardzo się cieszę, że mam książkę o mózgu, którą mogę polecić moim dzieciom”. Wypowiedź została wykorzystana przez wydawcę przy wydaniu koreańskiego przekładu książki[13].

Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Sen Alicji, czyli jak działa mózg otrzymała dwie Nagrody Konkursu „Mądra Książka Roku” dla najlepszej popularnonaukowej książki roku, przyznawane przez Uniwersytet Jagielloński i Fundację Popularyzacji Nauki im. Euklidesa, w kategoriach: nagroda społeczności akademickiej UJ oraz nagroda internautów[30].

Adaptacje[edytuj | edytuj kod]

W maju 2021 ukazało się słuchowisko Sen Alicji, czyli jak działa mózg zrealizowane przez zespół Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, w reżyserii Jakuba Roszkowskiego, z udziałem m.in. Lidii Bogaczówny i Tomasza Augustynowicza[31][32][33][34].

Kontynuacje[edytuj | edytuj kod]

Po sukcesie wydawniczym książki Sen Alicji, czyli jak działa mózg ukazały się nakładem Mando kolejne książki popularnonaukowe dla dzieci o przygodach tytułowej bohaterki Alicji. Książki te, ilustrowane przez Marcina Wierzchowskiego, zostały napisane przez Marię Mazurek wraz ze współautorami:

  • Alicja w krainie przyszłości, czyli jak działa sztuczna inteligencja (z Ryszardem Tadeusiewiczem), 2019;
  • Uczucia Alicji, czyli jak poznać siebie (z Ewą Woydyłło), 2020;
  • Brzuch Alicji czyli kupa prawdy o trawieniu (z Mikołajem Sporadykiem), 2022.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Hubert Gonera: Sen Alicji, czyli jak działa mózg – recenzja naszej pierwszej książki o mózgu!. nowemuzeum.pl. [dostęp 2019-07-15].
  2. ↑ Przygody Alicji – o uczuciach, snach oraz sztucznej inteligencji. nicestory.pl, 8 września 2021. [dostęp 2022-01-27]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  3. ↑ Za nami Targi Książki we Frankfurcie. Facebook.com – Wydawnictwo Mando, 15 października 2018. [dostęp 2020-08-04]. Cytat: Warto zaznaczyć, że "Sen Alicji" to: 40 tys. sprzedanych egzemplarzy, szósty dodruk.
  4. ↑ Alenčin sen aneb Jak funguje mozek?. nakladatelstvi.hostbrno.cz. [dostęp 2018-10-15].
  5. ↑ Сон Алисы, или Как работает твой мозг. livelib.ru. [dostęp 2019-08-28].
  6. ↑ Avas Traum oder wie das Gehirn funktioniert. helvetiq.com. [dostęp 2019-08-29].
  7. ↑ a b „Avas Traum oder Wie das Gehirn funktioniert“ von Jerzy Vetulani. Oberhessische Zeitung, 6 lutego 2020. [dostęp 2020-02-06]. Cytat: Es ist nicht selbstverständlich, dass Wissenschaftler gleichzeitig Geschichtenerzähler sind und komplizierte Zusammenhänge so klar und packend aufbereiten, dass schon Kinder sie verstehen. So wird Interesse geweckt und Spaß erlaubt. Jerzy Vetulani, Biochemiker, Psychopharmakologe und Neurobiologe, kann es: „Avas Traum oder Wie das Gehirn funktioniert“ erlaubt einen faszinierenden Blick in den Kopf. Zusammen mit Maria Mazurek hat er alle Informationen in eine Traumgeschichte verpackt: Während die kleine Ava schläft und träumt, erzählt ihr das Gehirn alles, was sie wissen will und muss – über Aufbau, Aufgaben und Arbeit des Gehirns, über Zusammenhänge, Information, Reaktion und Verknüpfungen bis hin zu lebenswichtigen Funktionen, über Instinkt, Bewusstsein, Emotionen, die verschiedenen Arten von Gedächtnis, über Gedanken, Gefühle, Sprache. Die erklärenden Texte sind in kleine Merkfelder gefasst, korrespondieren mit locker über die Buchseiten gestreuten originell, doch klar komponierten Sachskizzen und witzigen Figurenillustrationen. Alles zusammen ist ein optischer, informativer Spaß.
  8. ↑ Le rêve d'Alice ou comment le cerveau fonctionne. payot.ch. [dostęp 2019-08-28].
  9. ↑ a b Marie-Pierre Genecand: Le cerveau (parfaitement) raconté à une enfant de 8 ans. letemps.ch, 20 stycznia 2020. [dostęp 2020-01-22]. Cytat: C’est peu dire que Le Rêve d’Alice ou comment le cerveau fonctionne (...) est riche d’enseignements. Les auteurs, le neuroscientifique polonais Jerzy Vetulani, associé à la journaliste Maria Mazurek, ont mis la barre haut dans cette vaste présentation du cerveau. Mais grâce aux dessins clairs et joyeux de Marcin Wierzchowski, la traversée est vivante, sinon aisée. Les adultes, autant que les enfants, en sortent plus savants.
  10. ↑ El sueño de Alicia. Como funciona el cerbero. gcloyola.com. [dostęp 2019-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-21)].
  11. ↑ Сон Аліси, або Як працює мозок. kniga.biz.ua. [dostęp 2020-09-23].
  12. ↑ Сон Аліси, або Як працює мозок. yakaboo.ua. [dostęp 2020-09-23].
  13. ↑ a b 뇌 과학 나라의 앨리스. 2024-01-18. [dostęp 2024-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  14. ↑ 뇌 과학 나라의 앨리스. post.naver.com. [dostęp 2024-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  15. ↑ 뇌 과학 나라의 앨리스. yes24.com. [dostęp 2024-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  16. ↑ a b Sen Alicji, czyli jak działa mózg. Wydawnictwo WAM. [dostęp 2019-07-15].
  17. ↑ Jak działa mózg? – jedyna książka prof. Vetulaniego dla dzieci pod naszym patronatem!. Fundacja Uniwersytet Dzieci. [dostęp 2019-07-15].
  18. ↑ Trwają przygotowania do Tygodnia Mózgu 2022 w Bydgoszczy i Toruniu. gov.pl, marzec 2022. [dostęp 2022-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  19. ↑ „Sen Alicji, czyli jak działa mózg?”- refleksje nie tylko o książce. szkola-podstawowa.edu.pl, 19 sierpnia 2019. [dostęp 2022-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  20. ↑ Anna Anzulewicz: Neurony nigdy nie śpią. Recenzja książki Sen Alicji profesora Vetulaniego [KL dzieciom]. Kultura Liberalna, 12 czerwca 2018. [dostęp 2019-07-15].
  21. ↑ Katarzyna Domin. Nowe książki. Sen Alicji, czyli jak działa mózg. „Galicyjska Gazeta Lekarska”. 6/2018, s. 43, grudzień 2018. 
  22. ↑ Paulina Zaborowska: Reflektorek #28: Tajemniczy mózg Alicji. Reflektor, 20 lipca 2018. [dostęp 2019-07-15].
  23. ↑ Aleksandra Cabaj: „Sen Alicji, czyli jak działa mózg” – recenzja. Kulturatka.pl, 11 grudnia 2017. [dostęp 2020-02-07].
  24. ↑ Wyjątkowe książki dla przedszkolaków i wczesnoszkolaków. Mataja.pl, 30 listopada 2017. [dostęp 2020-08-04].
  25. ↑ Nasze ostatnie książkowe hity. Mataja.pl, 10 grudnia 2019. [dostęp 2020-08-04].
  26. ↑ Jowita Marzec: Metalektura, czyli mózg oceniający książkę o mózgu. lubimyczytac.pl, 2 stycznia 2023. [dostęp 2023-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  27. ↑ Tydzień Mózgu 2023 w Bydgoszczy i Toruniu – podsumowanie. gov.pl, 20 kwietnia 2023. [dostęp 2023-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  28. ↑ Martin R. Textor: Avas Traum oder Wie das Gehirn funktioniert. Das Kita-Handbuch, 12 lutego 2020. [dostęp 2020-02-13]. Cytat: Mein Fazit vorneweg: Ich habe viele Sachbücher für Kinder gelesen, aber das von dem Biochemiker, Psychopharmakologen und Neurobiologen Jerzy Vetulani zusammen mit der Journalistin Maria Mazurek verfasste und von dem Illustrator Marcin Wierzchowski grafisch gestaltete „Bilderbuch“ für Kinder ab acht Jahren ist wohl das beste! (...) Das Sachbuch ist auch für ältere Schulkinder, Jugendliche und Erwachsene höchst interessant. Es kann Eltern mit bestem Wissen zum Kauf empfohlen werden und sollte in jeder Schul-, Hort- und Kinderbücherei vorhanden sein.
  29. ↑ Käpt‘n Book. bonn.de, 2021. [dostęp 2021-08-20].
  30. ↑ Mądra Książka 2017. Najlepszymi popularnonaukowymi książkami roku zostały.... Uniwersytet Jagielloński, 19 kwietnia 2018. [dostęp 2018-05-31].
  31. ↑ Anna Piątkowska: Teatr Słowackiego nagrał audiobook na podstawie książki "Sen Alicji, czyli jak działa mózg". gazetakrakowska.pl, 13 maja 2021. [dostęp 2021-05-17].
  32. ↑ Kraków. Słuchowisko "Sen Alicji". e-teatr.pl, 13 maja 2021. [dostęp 2021-05-17].
  33. ↑ Sen Alicji, czyli jak działa mózg – Słuchowisko. audioteka.com, maj 2021. [dostęp 2021-05-06].
  34. ↑ Nagranie do audiobooka „Sen Alicji, czyli jak działa mózg”. Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie, luty 2021. [dostęp 2021-05-06].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sen_Alicji,_czyli_jak_działa_mózg&oldid=72949459”