Zamek w Krzepicach

Zamek w Krzepicach

nr rej. nr rej. R/42 z 28.08.1947, R/514 z 2.05.1957, 1120/69 z 27.12.1969, 56/78 z 10.03.1978
Państwo	Polska
Miejscowość	Krzepice
Adres	ul. Wieluńska 7
Typ budynku	zamek bastionowy
Styl architektoniczny	gotyk, renesans
Rozpoczęcie budowy	ok. 1350
Ważniejsze przebudowy	1526, 1588
Zniszczono	1840
Pierwszy właściciel	Kazimierz III Wielki
Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building}

{{Budynek infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | nazwa oryginalna = | plan budynku = | współrzędne = | alt zdjęcia = Nieznane pola: "sekundN", "stopniS", "sekundS", "minutS", "stopniW", "minutW", "sekundE", "stopniN", "sekundW", "minutE", "stopniE" oraz "minutN".

marszałek Mikołaj Wolski - inicjator przebudowy renesansowej

Zamek w Krzepicach – nieistniejący obecnie niewielki zamek królewski zbudowany z cegły w połowie XIV wieku, przebudowany w XVI wieku w stylu renesansowym i otoczony w XVII wieku fortyfikacjami bastionowymi. Zniszczony w XIX wieku.

Historia

Pierwszy zamek zbudowano w połowie XIV wieku roku na polecenie króla Kazimierza Wielkiego. Warownię wzniesiono w pobliżu strategicznej przeprawy przez rzekę Liswartę. Przypuszczalnie ceglany zamek gotycki miał kształt czworokątny i wzmacniała go wieża. W dniu 24 sierpnia 1357 roku w czasie pobytu na zamku króla Kazimierza ze świtą, w dokumencie "Terminus ante quem" po raz pierwszy wymieniony został burgrabia krzepicki Prandota. W 1370 roku król Ludwik Węgierski przekazał zamek w lenno Władysławowi Opolczykowi. W związku z konfliktem z Władysławem Jagiełłą zamek został zdobyty przez wojska królewskie w 1391 roku i następnie przekazany w dzierżawę wojewodzie krakowskiemu Spytkowi z Melsztyna. W 1404 r. zamek wraz z całą okolicą otrzymał w dożywocie od króla Władysława Jagiełły rycerz Hińcza z Rogowa herbu Działosza.

W 1521 r. król Zygmunt Stary przekazał starostwo krzepickie i zamek Mikołajowi Szydłowieckiemu herbu Odrowąż, który w latach 1526-1529 gruntowanie go przebudował. W 1553 roku król Zygmunt August przekazał Krzepice na krótko w ręce królewny Izabeli Jagiellonki. W 1556 roku zatrzymała się na zamku w czasie powrotu do Włoch królowa Bona Sforza. W trakcie walk o koronę Polską w 1587 roku zamek na krótko został zajęty przez arcyksięcia Maksymiliana III Habsburga. Po 1588 roku starosta Mikołaj Wolski herbu Półkozic przebudował zamek na rezydencję renesansową, co potwierdzają znaleziska fragmentów kamieniarki z tego okresu. Starosta posiadał w niej okazały zbiór obrazów mistrzów włoskich. Zamek renesansowy składał się z wieży bramnej i trzech skrzydeł mieszkalnych oraz krużganków zamykających dziedziniec z czwartej strony. Całość była otoczona wałem ziemnym. Na początku XVII wieku na zamku przebywał alchemik Michał Sędziwój. Prawdopodobnie w 1650 roku rozpoczęto wznosić wokół zamku fortyfikacje ziemne.

W dniu 6 listopada 1655 roku zamek został zajęty przez wojska szwedzkie pod dowództwem hrabiego Jana Vekarta z Vřesovic i stanowił dla nich bazę zabezpieczającą oblężenie Jasnej Góry. W styczniu 1656 roku zamek został zdobyty przez oddziały polskiej szlachty i górali pod dowództwem Jana Bogusława Petryczyna, a następnie odbity przez Szwedów, jednak wkrótce odzyskał go wypadem z zamku w Dankowie kasztelan krakowski Stanisław Warszycki.

Po Potopie, zamek odbudowano w latach 1657-1671 z inicjatywy starosty Jacka Michowskiego rozbudowując przy tym fortyfikacje ziemne i palisady wzmocnione basztami. Wjazd był usytuowany od strony północno-zachodniej. Zbudowano też most drewniany w przechodzący przez całą dolinę rzeki Liswarty. Po Michnowskim prace kontynuował jego następca na stanowisku starosty Samuel Prażmowski.

W 1711 roku starostą został Piotr Michał Miączyński i w rękach jego rodziny zamek pozostawał do 1775 roku. W roku 1765, w czasach gdy starostą był Adam Kajetan Miączyński, zamek opisano jako nienadająca się do zamieszkania ruina. Ostatnim starostą był od 1774 roku jego syn August Miączyński.

Na polecenie władz rosyjskich około 1840 roku rozebrano ruiny i sprzedano jako materiał budowlany na licytacji. Po śmierci w 1881 roku ostatniego właściciela zamku Pawła Szyszkowskiego, teren po zamku odziedziczyła jego wnuczka Jadwiga Kowalska.

Obecnie teren dawnego zamku należy do osoby prywatnej.

Architektura

Według lustracji z 1636 roku renesansowy zamek był niewielki. Posiadał mały dziedziniec wewnętrzny otoczony z trzech stron skrzydłami mieszkalnymi. Z czwartej strony dziedziniec zamykały krużganki pełniące funkcję klatki schodowej, łączącej dwupiętrowe skrzydła mieszkalne oraz kaplicę i wysoki parter. Zamek miał cztery narożne wieżyczki. Budowla renesansowa została zbudowana na prostokątnym rzucie gotyckiego dziedzińca. Stare mury obwodowe stały się zewnętrznymi ścianami budynków mieszkalnych. Na środku frontowej fasady znajdowała się wysoka wieża z bramą prowadzącą na dziedziniec. Ozdabiały go ogród włoski i zwierzyniec.

Prace archeologiczne

• 2014 - mgr Wojciech Dudak, Radosław Herman

Bibliografia

• Antoniewicz Marceli "Zamki na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej - Geneza-Funkcje-Konteksty" PAN Oddział w Katowicach, Wydawnictwo Zumacher, Kielce 1998
• Gruszecki Andrzej "Bastionowe zamki w Małopolsce", Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1962
• Leszek Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm "Leksykon zamków w Polsce" Arkady 2004, ISBN 83-213-4158-6
• Kołodziejski Stanisław "Z problematyki badań średniowiecznych zamków na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej"