Ryboły: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
int. |
→Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
'''Ryboły''' – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo podlaskie|województwie podlaskim]], w [[powiat białostocki|powiecie białostockim]], w [[Zabłudów (gmina)|gminie Zabłudów]]. Siedziba prawosławnej [[Parafia Świętych Kosmy i Damiana w Rybołach|parafii pod wezwaniem Świętych Kosmy i Damiana]] (w miejscowości znajdują się 2 cerkwie: parafialna [[Cerkiew Świętych Kosmy i Damiana w Rybołach|pw. Świętych Kosmy i Damiana]] oraz cmentarna [[Cerkiew św. Jerzego w Rybołach|pw. św. Jerzego]]). We wsi od 2009 roku funkcjonuje [[Muzeum Kultury Materialnej "Baćkauszczyna" w Rybołach|Muzeum Kultury Materialnej "Baćkauszczyna"]]. |
'''Ryboły''' – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo podlaskie|województwie podlaskim]], w [[powiat białostocki|powiecie białostockim]], w [[Zabłudów (gmina)|gminie Zabłudów]]. Siedziba prawosławnej [[Parafia Świętych Kosmy i Damiana w Rybołach|parafii pod wezwaniem Świętych Kosmy i Damiana]] (w miejscowości znajdują się 2 cerkwie: parafialna [[Cerkiew Świętych Kosmy i Damiana w Rybołach|pw. Świętych Kosmy i Damiana]] oraz cmentarna [[Cerkiew św. Jerzego w Rybołach|pw. św. Jerzego]]). We wsi od 2009 roku funkcjonuje [[Muzeum Kultury Materialnej "Baćkauszczyna" w Rybołach|Muzeum Kultury Materialnej "Baćkauszczyna"]]. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Wzmiankowana w dokumentach pisanych z pierwszej połowy [[XV wiek]]u. Nazwa pochodzi od wykonywanego przez mieszkańców zajęcia, czyli połowu ryb w pobliskiej [[Narew|Narwi]] na potrzeby [[Bielsk Podlaski|bielskiego |
Wzmiankowana w dokumentach pisanych z pierwszej połowy [[XV wiek]]u. Nazwa pochodzi od wykonywanego przez mieszkańców zajęcia, czyli połowu ryb w pobliskiej [[Narew|Narwi]] na potrzeby [[Bielsk Podlaski|bielskiego zamku]]. W [[1556]] roku po przeprowadzonej [[pomiara włóczna|pomiarze włócznej]] zmieniono lokalizację wsi (na istniejącą wspólcześnie), jednocześnie zmieniając nazwę na Antoniewo. W tym samym czasie zmieniono nazwę pobliskiej wsi [[Kaniuki (województwo podlaskie)|Kaniuki]] na Rybołowy. Jednak mieszkańcy nie przyjęli do wiadomości tych zmian i nazwy pozostały takie, jak przed pomiarą włóczną. |
||
Później w Rybołach należących do dóbr królewskich starostwa bielskiego założono czwarty folwark tego starostwa (pozostałe trzy znajdowały się w Stołowaczu, Użykach oraz w bielskim Hołowiesku). Początkowo w Rybołach umieszczono siedzibę wójtostwa i mieścił się tu wzmiankowany m.in. w 1676 r. „dwór Imci p. Lewickiego do wójtostwa należący”. |
|||
Później, w związku z tym, że wieś została w dużym stopniu zniszczona podczas najazdu szwedzkiego, i zapewne także później w czasie wojny północnej, a także wyludniona w wyniku epidemii cholery w 1710 r. W wyniku tego duży udział wśród gruntów chłopskich stanowiły łany puste, toteż [[Jan Klemens Branicki]], starosta bielski w latach 1709-1771 (ponadto właściciel dóbr białostockich) podczas intensywnego ponownego zagospodarowywania tej królewszyzny uzyskał od króla w 1737 r. przywilej na cotygodniowe targi w Rybołach (co znacznie podniosło rangę tej osady i dochody z dzierżawy) oraz znacznie rozbudował istniejący tam folwark. Najwyraźniej starosta zamierzał starać się o alienację Ryboł i przyłączyć je w przyszłości do dóbr dziedzicznych. |
|||
Ówczesny folwark zajmował prostokątny teren podzielony strumieniami. W południowej części tego terenu umieszczono dwór rządcy, zwrócony frontem do gościńca i połączony z nim drogą, stanowiącą jedną z poprzecznych osi kompozycji. Ta droga do dworu przekraczała mostek nad strumieniem i prowadziła na dziedziniec, którego boki zamykała para oficyn stojących po bokach dworu (ustawionych do dworu szczytami). Po przeciwnej stronie drogi, na zachód od niego znajdował się dziedziniec gospodarczy otoczony budynkami folwarcznymi. Na północ od zabudowań mieścił się ogród o dwóch kwaterach oddzielonych od siebie strumieniem i dwoma stawami. Po grobli między tymi stawami biegła droga wyznaczająca podłużną oś ogrodu, wbiegająca na dziedziniec przed dworem. Granice kwater ogrodowych obsadzono szpalerami lub alejami, a we wnętrzach kwater posadzono sady. Teren kwatery północnej ukształtowano w formie tarasów, a w skład kompozycji wchodził także obszerny warzywnik, położony między sadem a gościńcem. Równolegle do gościńca biegła w pobliżu zachodniej granicy założenia droga ze wsi Rzepki do położonych na południe od folwarku zabudowań wsi. |
|||
W 1759 r. spłonęła część zabudowań folwarku, które zostały później w 1779 r. odbudowane w tym samym układzie, po czym aż do końca XVIII w. nie przeprowadzano w Rybołach żadnych remontów toteż stan budynków w końcu tego stulecia był bardzo zły. Daje temu wyraz opis sporządzony przez ówczesnego administratora folwarku, z którego wynika m.in., że stały tam m.in. dwór i obora wzniesione około 1737 r. oraz druga obora z owczarnią wzniesione około 1760 i 1779 r. Zły stan folwarku wiązał się zapewne z częstymi zmianami dzierżawców – m.in. w 1773 r. arendował tam niejaki Rogala, w 1793 r. Wincenta Schultzowa, wdowa po koniuszym, a w latach 1795-1808 Jakub Popławski. |
|||
W [[1759]] roku we wsi można było doliczyć się 79 gospodarstw, nie licząc [[włóka (miara powierzchni)|włók]] wójtowskiej i cerkiewnej. |
|||
Na początku [[XVIII wiek]]u we wsi powstał folwark. W [[1864]] otwarto tu szkołę ludową, do której w końcówce lat 90. uczęszczało 175 chłopców i 87 dziewczynek. |
Na początku [[XVIII wiek]]u we wsi powstał folwark. W [[1864]] otwarto tu szkołę ludową, do której w końcówce lat 90. uczęszczało 175 chłopców i 87 dziewczynek. |
||
W XIX w. i na początku XX w. stale pozostawał własnością państwową i pełnił funkcje utylitarne. Dzierżawili go w tym czasie kolejno: Bukowiecki, Włodzimierz Sadowski, Władysława z Sadowskich, Włodzimierz Klenstarowic, Chmielewski i Włodzimierz Mączka. |
|||
| ⚫ | |||
W końcu XIX w. Ryboły przeszły fazę uprzemysłowienia, gdyż w północnej części ogrodu wzniesiono wtedy gorzelnię, przy której wykopano sadzawkę, a we wschodniej części powstał kompleks zabudowań cukrowni. Po tych zmianach powierzchnia założenia zajmowała obszar około 14 ha. |
|||
Na początku XX w. teren wokół dworu uzupełniono lipami i kasztanowcami szpery i aleje rosnące wokół kwater ogrodowych. |
|||
| ⚫ | [[I wojna światowa]] przyniosła tragiczne żniwo. W czasie pożaru wieś spłonęła prawie całkowicie – ocalało tylko 8 domów. Mieszkańcy w drugim roku wojny udali się na [[bieżeństwo]] i powracali do swoich zrujnowanych siedzib dopiero w latach [[1918]]–[[1921]]. Podczas I wojny światowej likwidacji uległy także gorzelnia i cukrownia oraz zdewastowano ogród. Chociaż założenie zostało w okresie międzywojennym uporządkowane, to ponownie doznało zniszczeń w czasie II wojny światowej, kiedy to zniszczeniu uległy wszystkie zabudowania folwarku. |
||
Po wojnie teren założenia przejął Państwowy Fundusz Ziemi, który wydzierżawił ten teren rolnikom z Ryboł. Później w krótkim czasie północną część dawnego ogrodu zamieniono na pole orne, a południową na pastwisko, zaś dawny ogród warzywny częściowo zarosły olsy. W latach 70. XX w. przebudowano stawy ogrodowe tworząc z dwóch dawnych jeden, a w latach 80. powstały przy drodze do Bielska Podlaskiego nowe zagrody chłopskie, które zajęły część dawnego ogrodu warzywnego<ref>http://www.testowy.minigo.pl/index.php/article/show/id/193</ref>. |
|||
W latach [[1952]]–[[1954]] miejscowość była siedzibą [[gmina Ryboły|gminy Ryboły]]. [[Podział administracyjny Polski 1975–1998|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[Województwo białostockie (1975-1998)|województwa białostockiego]]. |
W latach [[1952]]–[[1954]] miejscowość była siedzibą [[gmina Ryboły|gminy Ryboły]]. [[Podział administracyjny Polski 1975–1998|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[Województwo białostockie (1975-1998)|województwa białostockiego]]. |
||
Wersja z 10:32, 15 wrz 2015
| {{{rodzaj miejscowości}}} | |
 DK19 przebiegająca przez wieś | |
| Państwo | podlaskie |
|---|---|
| Powiat | |
| Gmina | |
| Strefa numeracyjna |
(+48) 85 |
| Kod pocztowy |
16-060, poczta: Zabłudów |
| Tablice rejestracyjne |
BIA |
| SIMC |
0044836 |
Położenie na mapie gminy Zabłudów  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie Polski  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie powiatu białostockiego  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} | |
Ryboły – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, w gminie Zabłudów. Siedziba prawosławnej parafii pod wezwaniem Świętych Kosmy i Damiana (w miejscowości znajdują się 2 cerkwie: parafialna pw. Świętych Kosmy i Damiana oraz cmentarna pw. św. Jerzego). We wsi od 2009 roku funkcjonuje Muzeum Kultury Materialnej "Baćkauszczyna".
Historia
Wzmiankowana w dokumentach pisanych z pierwszej połowy XV wieku. Nazwa pochodzi od wykonywanego przez mieszkańców zajęcia, czyli połowu ryb w pobliskiej Narwi na potrzeby bielskiego zamku. W 1556 roku po przeprowadzonej pomiarze włócznej zmieniono lokalizację wsi (na istniejącą wspólcześnie), jednocześnie zmieniając nazwę na Antoniewo. W tym samym czasie zmieniono nazwę pobliskiej wsi Kaniuki na Rybołowy. Jednak mieszkańcy nie przyjęli do wiadomości tych zmian i nazwy pozostały takie, jak przed pomiarą włóczną.
Później w Rybołach należących do dóbr królewskich starostwa bielskiego założono czwarty folwark tego starostwa (pozostałe trzy znajdowały się w Stołowaczu, Użykach oraz w bielskim Hołowiesku). Początkowo w Rybołach umieszczono siedzibę wójtostwa i mieścił się tu wzmiankowany m.in. w 1676 r. „dwór Imci p. Lewickiego do wójtostwa należący”.
Później, w związku z tym, że wieś została w dużym stopniu zniszczona podczas najazdu szwedzkiego, i zapewne także później w czasie wojny północnej, a także wyludniona w wyniku epidemii cholery w 1710 r. W wyniku tego duży udział wśród gruntów chłopskich stanowiły łany puste, toteż Jan Klemens Branicki, starosta bielski w latach 1709-1771 (ponadto właściciel dóbr białostockich) podczas intensywnego ponownego zagospodarowywania tej królewszyzny uzyskał od króla w 1737 r. przywilej na cotygodniowe targi w Rybołach (co znacznie podniosło rangę tej osady i dochody z dzierżawy) oraz znacznie rozbudował istniejący tam folwark. Najwyraźniej starosta zamierzał starać się o alienację Ryboł i przyłączyć je w przyszłości do dóbr dziedzicznych.
Ówczesny folwark zajmował prostokątny teren podzielony strumieniami. W południowej części tego terenu umieszczono dwór rządcy, zwrócony frontem do gościńca i połączony z nim drogą, stanowiącą jedną z poprzecznych osi kompozycji. Ta droga do dworu przekraczała mostek nad strumieniem i prowadziła na dziedziniec, którego boki zamykała para oficyn stojących po bokach dworu (ustawionych do dworu szczytami). Po przeciwnej stronie drogi, na zachód od niego znajdował się dziedziniec gospodarczy otoczony budynkami folwarcznymi. Na północ od zabudowań mieścił się ogród o dwóch kwaterach oddzielonych od siebie strumieniem i dwoma stawami. Po grobli między tymi stawami biegła droga wyznaczająca podłużną oś ogrodu, wbiegająca na dziedziniec przed dworem. Granice kwater ogrodowych obsadzono szpalerami lub alejami, a we wnętrzach kwater posadzono sady. Teren kwatery północnej ukształtowano w formie tarasów, a w skład kompozycji wchodził także obszerny warzywnik, położony między sadem a gościńcem. Równolegle do gościńca biegła w pobliżu zachodniej granicy założenia droga ze wsi Rzepki do położonych na południe od folwarku zabudowań wsi.
W 1759 r. spłonęła część zabudowań folwarku, które zostały później w 1779 r. odbudowane w tym samym układzie, po czym aż do końca XVIII w. nie przeprowadzano w Rybołach żadnych remontów toteż stan budynków w końcu tego stulecia był bardzo zły. Daje temu wyraz opis sporządzony przez ówczesnego administratora folwarku, z którego wynika m.in., że stały tam m.in. dwór i obora wzniesione około 1737 r. oraz druga obora z owczarnią wzniesione około 1760 i 1779 r. Zły stan folwarku wiązał się zapewne z częstymi zmianami dzierżawców – m.in. w 1773 r. arendował tam niejaki Rogala, w 1793 r. Wincenta Schultzowa, wdowa po koniuszym, a w latach 1795-1808 Jakub Popławski.
W 1759 roku we wsi można było doliczyć się 79 gospodarstw, nie licząc włók wójtowskiej i cerkiewnej.
Na początku XVIII wieku we wsi powstał folwark. W 1864 otwarto tu szkołę ludową, do której w końcówce lat 90. uczęszczało 175 chłopców i 87 dziewczynek.
W XIX w. i na początku XX w. stale pozostawał własnością państwową i pełnił funkcje utylitarne. Dzierżawili go w tym czasie kolejno: Bukowiecki, Włodzimierz Sadowski, Władysława z Sadowskich, Włodzimierz Klenstarowic, Chmielewski i Włodzimierz Mączka.
W końcu XIX w. Ryboły przeszły fazę uprzemysłowienia, gdyż w północnej części ogrodu wzniesiono wtedy gorzelnię, przy której wykopano sadzawkę, a we wschodniej części powstał kompleks zabudowań cukrowni. Po tych zmianach powierzchnia założenia zajmowała obszar około 14 ha.
Na początku XX w. teren wokół dworu uzupełniono lipami i kasztanowcami szpery i aleje rosnące wokół kwater ogrodowych.
I wojna światowa przyniosła tragiczne żniwo. W czasie pożaru wieś spłonęła prawie całkowicie – ocalało tylko 8 domów. Mieszkańcy w drugim roku wojny udali się na bieżeństwo i powracali do swoich zrujnowanych siedzib dopiero w latach 1918–1921. Podczas I wojny światowej likwidacji uległy także gorzelnia i cukrownia oraz zdewastowano ogród. Chociaż założenie zostało w okresie międzywojennym uporządkowane, to ponownie doznało zniszczeń w czasie II wojny światowej, kiedy to zniszczeniu uległy wszystkie zabudowania folwarku.
Po wojnie teren założenia przejął Państwowy Fundusz Ziemi, który wydzierżawił ten teren rolnikom z Ryboł. Później w krótkim czasie północną część dawnego ogrodu zamieniono na pole orne, a południową na pastwisko, zaś dawny ogród warzywny częściowo zarosły olsy. W latach 70. XX w. przebudowano stawy ogrodowe tworząc z dwóch dawnych jeden, a w latach 80. powstały przy drodze do Bielska Podlaskiego nowe zagrody chłopskie, które zajęły część dawnego ogrodu warzywnego[1].
W latach 1952–1954 miejscowość była siedzibą gminy Ryboły. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.
Bibliografia
- Kalendarz Prawosławny 2008, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN-1425-2171
- Siedziba gminy: Zabłudów
.svg)