Pomezania: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 11:19, 26 sie 2019

Pomezania (prawd. pruskie pomedien – "za drzewami") – terytorium w Prusach zamieszkane przez Pomezanów, jedno z plemion pruskich. Na południu Pomezanii znajdowały się ziemie: Resia, Geria, Prezla i Rudencz^[1]. Do końca XII wieku zachodnia i południowa Pomezania była zasiedlona przez ludność słowiańską (kasztelania świecka) w rejonie grodów: Nowy Dwór, Zwiniarz, Gutowo, Łanioch, Pokrzydowo, Trzcin, Tarczyny, Grążawy i z granicą z Prusami między Nielbarkiem a Szynwałdem^[2]. Ekspansja terytorialna społeczności związanych z pruskim kręgiem kulturowym przybrała na sile w XII stuleciu^[3]. Zasiedlone zostały wówczas tereny znajdujące się na południe i wschód od rzeki Dzierzgoń^[3]. W trakcie kolonizacji tych terenów miały miejsce rejzy łupieżcze, które spowodowały upadek struktur osadniczo-terytorialnych związanych ze słowiańską strefą chełmińsko-dobrzyńską w południowej części Pojezierza Iławskiego oraz z Pomorzem Wschodnim^[3]. Przypuszczalnie w trakcie tych wydarzeń zostały zniszczone przez Prusów piastowskie grody w Węgrach koło Malborka i w Podzamczu koło Kwidzyna^[3]. Niewątpliwie już w drugiej połowie XII w. zasiedlone zostały obszary całego Pojezierza Iławskiego utożsamianego z historyczną ziemią pruską Pomezanią i taki obraz sytuacji osadniczej tego obszaru przedstawiają wzmianki zawarte w krzyżackich źródłach pisanych^[3]. W 1 połowie XIII wieku całą Pomezanię opanowali Prusowie, wypierając zamieszkującą ją wcześniej na północy i południu tej krainy ludność słowiańską^[2]. Przypuszczalnie centrum osadniczym Pomezanii był gród w Starym Dzierzgoniu^[4].

Pomezania to jeden z pierwszych terenów podbitych przez Zakon krzyżacki. W czasie I powstania pruskiego Pomezanowie walczyli przeciwko Zakonowi, natomiast podczas II powstania nie przyszli powstańcom z pomocą. Zachowali język i obyczaje, co umożliwiło w XVI wieku sporządzenie słownika języka pruskiego i katechizmu pruskiego ("Enchiridion Pruski").

Pomezania jako pierwsza kraina staropruska uległa osadnictwu niemieckiemu i polskiemu po podboju krzyżackim. Jej terytorium znalazło się w XIII wieku w obrębie Prus Górnych. Obecnie ziemie te leżą w woj. pomorskim i warmińsko-mazurskim. Główne miasta: Iława, Kwidzyn, Malbork, Prabuty, Susz.

Zobacz też

Przypisy

↑ Granice pruskich ziem Prezla i Rudencz | Seweryn Szczepanski - Academia.edu [online], www.academia.edu [dostęp 2017-11-26] (ang.).
↑ ^a ^b Uniwersytet Mikołaja Kopernika (Toruń) Instytut Archeologii iU.M.K.(T.) I.A. Etnografii, Studia nad Osadnictwem Średniowiecznym Ziemi Chełmińskiej. T. 4 (2002), Toruń, 2002 [dostęp 2019-08-21] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e SławomirS. Wadyl SławomirS., WĘGRY. THE SETTLEMENT COMPLEX IN THE POMERANIAN-PRUSSIAN BORDERLAND IN THE 11TH-12TH C. // WĘGRY. ZESPÓŁ OSADNICZY NA POGRANICZU POMORSKO-PRUSKIM W XI-XII W. [online] [dostęp 2019-08-26] (ang.).
↑ Uniwersytet Mikołaja Kopernika (Toruń) Instytut Archeologii iU.M.K.(T.) I.A. Etnografii, Studia nad Osadnictwem Średniowiecznym Ziemi Chełmińskiej. T. 4 (2002), Toruń, 2002 [dostęp 2019-08-21] .

Linki zewnętrzne

Pomezania, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 739 .

[1] Granice pruskich ziem Prezla i Rudencz | Seweryn Szczepanski - Academia.edu [online], www.academia.edu [dostęp 2017-11-26] (ang.).

[:0-2] Uniwersytet Mikołaja Kopernika (Toruń) Instytut Archeologii iU.M.K.(T.) I.A. Etnografii, Studia nad Osadnictwem Średniowiecznym Ziemi Chełmińskiej. T. 4 (2002), Toruń, 2002 [dostęp 2019-08-21] .

[:1-3] SławomirS. Wadyl SławomirS., WĘGRY. THE SETTLEMENT COMPLEX IN THE POMERANIAN-PRUSSIAN BORDERLAND IN THE 11TH-12TH C. // WĘGRY. ZESPÓŁ OSADNICZY NA POGRANICZU POMORSKO-PRUSKIM W XI-XII W. [online] [dostęp 2019-08-26] (ang.).

[4] Uniwersytet Mikołaja Kopernika (Toruń) Instytut Archeologii iU.M.K.(T.) I.A. Etnografii, Studia nad Osadnictwem Średniowiecznym Ziemi Chełmińskiej. T. 4 (2002), Toruń, 2002 [dostęp 2019-08-21] .

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 2: / Linia 2: @@
 [[Plik:Altpreußische Landschaften im 13. Jahrhundert.png|mały|Plemiona pruskie w XIII wieku|287x287px]]
-'''Pomezania''' (prawd. pruskie ''pomedien'' – "za drzewami") – terytorium w [[Prusy (kraina historyczna)|Prusach]] zamieszkane przez Pomezanów, jedno z plemion [[Prusowie|pruskich]]. Na południu Pomezanii znajdowały się ziemie: ''Resia'', ''Geria'', ''Prezla'' i ''Rudencz''<ref>{{Cytuj | url=https://www.academia.edu/1025753/Granice_pruskich_ziem_Prezla_i_Rudencz | tytuł=Granice pruskich ziem Prezla i Rudencz &#124; Seweryn Szczepanski - Academia.edu<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.academia.edu | język=en | data dostępu=2017-11-26}}</ref>. Do końca XII wieku zachodnia i południowa Pomezania była zasiedlona przez ludność słowiańską (kasztelania świecka) w rejonie grodów: Nowy Dwór, [[Zwiniarz]], [[Gutowo (powiat brodnicki)|Gutowo]], [[Łanioch]], [[Pokrzydowo]], [[Trzcin]], [[Tarczyny]], [[Grążawy]] i z granicą z Prusami między [[Nielbark|Nielbarkiem]] a [[Szynwałd (powiat grudziądzki)|Szynwałdem]]<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Uniwersytet Mikołaja Kopernika (Toruń) Instytut Archeologii i Etnografii |tytuł = Studia nad Osadnictwem Średniowiecznym Ziemi Chełmińskiej. T. 4 (2002) |data = 2002 |data dostępu = 2019-08-21 |wydawca = Toruń |url = http://kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=42137}}</ref>. W 1 połowie XIII wieku całą Pomezanię opanowali Prusowie<ref name=":0" />. Był to jeden z pierwszych terenów podbitych przez [[Zakon krzyżacki]]. Przypuszczalnie centrum osadniczym Pomezanii był gród w [[Stary Dzierzgoń|Starym Dzierzgoniu]]<ref>{{Cytuj |autor = Uniwersytet Mikołaja Kopernika (Toruń) Instytut Archeologii i Etnografii |tytuł = Studia nad Osadnictwem Średniowiecznym Ziemi Chełmińskiej. T. 4 (2002) |data = 2002 |data dostępu = 2019-08-21 |wydawca = Toruń |url = http://kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=42137}}</ref>.
+'''Pomezania''' (prawd. pruskie ''pomedien'' – "za drzewami") – terytorium w [[Prusy (kraina historyczna)|Prusach]] zamieszkane przez Pomezanów, jedno z plemion [[Prusowie|pruskich]]. Na południu Pomezanii znajdowały się ziemie: ''Resia'', ''Geria'', ''Prezla'' i ''Rudencz''<ref>{{Cytuj | url=https://www.academia.edu/1025753/Granice_pruskich_ziem_Prezla_i_Rudencz | tytuł=Granice pruskich ziem Prezla i Rudencz &#124; Seweryn Szczepanski - Academia.edu<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.academia.edu | język=en | data dostępu=2017-11-26}}</ref>. Do końca XII wieku zachodnia i południowa Pomezania była zasiedlona przez ludność słowiańską (kasztelania świecka) w rejonie grodów: Nowy Dwór, [[Zwiniarz]], [[Gutowo (powiat brodnicki)|Gutowo]], [[Łanioch]], [[Pokrzydowo]], [[Trzcin]], [[Tarczyny]], [[Grążawy]] i z granicą z Prusami między [[Nielbark|Nielbarkiem]] a [[Szynwałd (powiat grudziądzki)|Szynwałdem]]<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Uniwersytet Mikołaja Kopernika (Toruń) Instytut Archeologii i Etnografii |tytuł = Studia nad Osadnictwem Średniowiecznym Ziemi Chełmińskiej. T. 4 (2002) |data = 2002 |data dostępu = 2019-08-21 |wydawca = Toruń |url = http://kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=42137}}</ref>. Ekspansja terytorialna społeczności związanych z pruskim kręgiem kulturowym przybrała na sile w XII stuleciu<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Sławomir Wadyl |tytuł = WĘGRY. THE SETTLEMENT COMPLEX IN THE POMERANIAN-PRUSSIAN BORDERLAND IN THE 11TH-12TH C. // WĘGRY. ZESPÓŁ OSADNICZY NA POGRANICZU POMORSKO-PRUSKIM W XI-XII W. |data dostępu = 2019-08-26 |url = https://www.academia.edu/12257147/W%C4%98GRY._THE_SETTLEMENT_COMPLEX_IN_THE_POMERANIAN-PRUSSIAN_BORDERLAND_IN_THE_11TH-12TH_C._W%C4%98GRY._ZESP%C3%93%C5%81_OSADNICZY_NA_POGRANICZU_POMORSKO-PRUSKIM_W_XI-XII_W |język = en}}</ref>. Zasiedlone zostały wówczas tereny znajdujące się na południe i wschód od rzeki Dzierzgoń<ref name=":1" />. W trakcie kolonizacji tych terenów miały miejsce rejzy łupieżcze, które spowodowały upadek struktur osadniczo-terytorialnych związanych ze słowiańską strefą chełmińsko-dobrzyńską w południowej części Pojezierza Iławskiego oraz z Pomorzem Wschodnim<ref name=":1" />. Przypuszczalnie w trakcie tych wydarzeń zostały zniszczone przez Prusów piastowskie grody w [[Węgry (województwo pomorskie)|Węgrach koło Malborka]] i w [[Podzamcze (województwo pomorskie)|Podzamczu koło Kwidzyna]]<ref name=":1" />. Niewątpliwie już w drugiej połowie XII w. zasiedlone zostały obszary całego Pojezierza Iławskiego utożsamianego z historyczną ziemią pruską Pomezanią i taki obraz sytuacji osadniczej tego obszaru przedstawiają wzmianki zawarte w krzyżackich źródłach pisanych<ref name=":1" />. W 1 połowie XIII wieku całą Pomezanię opanowali Prusowie, wypierając zamieszkującą ją wcześniej na północy i południu tej krainy ludność słowiańską<ref name=":0" />. Przypuszczalnie centrum osadniczym Pomezanii był gród w [[Stary Dzierzgoń|Starym Dzierzgoniu]]<ref>{{Cytuj |autor = Uniwersytet Mikołaja Kopernika (Toruń) Instytut Archeologii i Etnografii |tytuł = Studia nad Osadnictwem Średniowiecznym Ziemi Chełmińskiej. T. 4 (2002) |data = 2002 |data dostępu = 2019-08-21 |wydawca = Toruń |url = http://kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=42137}}</ref>.
-W czasie [[I powstanie pruskie|I powstania pruskiego]] Pomezanowie walczyli przeciwko Zakonowi, natomiast podczas [[II powstanie pruskie|II powstania]] nie przyszli powstańcom z pomocą. Zachowali język i obyczaje, co umożliwiło w [[XVI wiek]]u sporządzenie słownika [[język pruski|języka pruskiego]] i katechizmu pruskiego ("[[Enchiridion Pruski]]").
+Pomezania to jeden z pierwszych terenów podbitych przez [[Zakon krzyżacki]]. W czasie [[I powstanie pruskie|I powstania pruskiego]] Pomezanowie walczyli przeciwko Zakonowi, natomiast podczas [[II powstanie pruskie|II powstania]] nie przyszli powstańcom z pomocą. Zachowali język i obyczaje, co umożliwiło w [[XVI wiek]]u sporządzenie słownika [[język pruski|języka pruskiego]] i katechizmu pruskiego ("[[Enchiridion Pruski]]").
 Pomezania jako pierwsza kraina staropruska uległa osadnictwu niemieckiemu i polskiemu po podboju krzyżackim. Jej terytorium znalazło się w XIII wieku w obrębie [[Prusy Górne|Prus Górnych]]. Obecnie ziemie te leżą w [[województwo pomorskie|woj. pomorskim]] i [[województwo warmińsko-mazurskie|warmińsko-mazurskim]]. Główne miasta: [[Iława]], [[Kwidzyn]], [[Malbork]], [[Prabuty]], [[Susz]].