Synagoga w Orli

Synagoga w Orli

Budynek synagogi w Orli
Państwo	Polska
Miejscowość	Orla
Budulec	murowana
Data budowy	XVII, XVIII wiek
Data likwidacji	1941
Tradycja	ortodoksyjna
Obecnie	opuszczona
Położenie na mapie gminy Orla Synagoga w Orli
Położenie na mapie Polski Synagoga w Orli
Położenie na mapie województwa podlaskiego Synagoga w Orli
Położenie na mapie powiatu bielskiego Synagoga w Orli
52°42′15″N 23°20′02″E

Wnętrze synagogi

Stan w 1988

Synagoga w 1932

Synagoga w Orli – synagoga znajdująca się w Orli w centrum wsi. Jest najlepiej zachowaną synagogą w powiecie bielskim.

Historia

Synagoga została zbudowana w miejscu drewnianej w kilku etapach. Zręby ścian sali męskiej, kolumnowe podpory i zachodni przedsionek z babińcem na piętrze są datowane na 3 ćwierć XVII wieku. Na przełomie XVII/XVIII wieku podwyższona ściany i zasklepiono salę modlitw. Synagoga została przebudowana w 1787 roku. W początku XIX wieku synagogę przebudowano zmieniając rozstaw podpór i układ sklepień. W 1 połowie XIX wieku przebudowano elewację w stylu klasycystycznym oraz dobudowano parterową przybudówkę, mieszczącą babiniec. W 1878 remontowana po pożarze. Podczas I wojny światowej synagoga została przejęta i zaadaptowana na potrzeby szpitala wojskowego.

Po zakończeniu wojny synagoga powróciła do gminy żydowskiej, która ją wyremontowała i z powrotem dostosowała do potrzeb kultowych. W 1938 roku synagoga została uszkodzona podczas pożaru, lecz została natychmiast odnowiona. Podczas II wojny światowej, w 1941 roku hitlerowcy zdewastowali synagogę i urządzili w niej magazyn.

Po zakończeniu wojny synagoga nadal służyła jako magazyn oraz przez pewien czas jako owczarnia i powoli popadała w ruinę. W tym czasie również rozebrano przybudówki mieszczące babińce. W latach 80. przeprowadzono częściowy remont elewacji zewnętrznych i dachu oraz odbudowano babińce.

Przez wiele lat istniały koncepcje, aby w synagodze urządzić dom kultury lub inną placówkę kulturalną. Ze względu na brak środków finansowych plany spełzły na niczym, a synagoga pozostaje opuszczona.

W sierpniu 2011 r. nieznani sprawcy wymalowali na murach synagogi antysemickie hasła i swastyki. Miejscowe władze usunęły graffiti w ciągu 24 godzin.

Legenda

Z synagogą była związana legenda, która mówi że synagoga była pierwotnie zborem kalwińskim, który Żydzi chcieli kupić od Radziwiłłów. Tak długo ich prosili, aż uzyskali zgodę, jednakże pod warunkiem zebrania w ciągu godziny zapłaty 10 000 grosików. Warunek został spełniony, a budowla stała się ich własnością.

Architektura

Murowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta w stylu klasycystycznym z elementami późnobarokowymi. Z zewnątrz na fasadzie głównej znajduje się trójkątny fronton z fryzem, wsparty na dwóch kolumnach. Między nim znajduje się wąski otwór wejściowy, nad którym był dawniej hebrajski napis: "Jakimże lękiem napawa to miejsce! Nic tu innego tylko Dom Boży".

We wnętrzu w obszernej, obniżonej w stosunki do ulicy i prostokątnej głównej sali modlitewnej nie zachowało się dawne oryginalne wyposażenie. Jedynie na wschodniej ścianie zachowały się pozostałości rzeźbionej i polichromowanej wnęki po Aron ha-kodesz. Na ścianach i sklepieniach liczne pozostałości barokowych malowideł przedstawiających głównie motywy zwierzęce i roślinne. Na środku zachowały się również cztery kolumny, między którymi dawniej stała bima.

Linki zewnętrzne

• Synagoga w Orli na portalu Wirtualny Sztetl
• Przedwojenne zdjęcia synagogi w Orli na portalu Polin - Dziedzictwo polskich Żydów