Przejdź do zawartości

Teutates: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Poprawiono literówkę
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z aplikacji mobilnej Z aplikacji Android
m red.
Linia 28: Linia 28:
Zaliczany do [[bóstwa chtoniczne|bóstw chtonicznych]]<ref>Janina Rosen-Przeworska: ''Religie Celtów'', dz. cyt., s. 103.</ref>, miał charakter hippomorficzny (końskopodobny) i zakłada się, iż pierwotnie był innym bytem (hipostazą) bogini [[Epona|Epony]]<ref>''Bogowie, demony, herosi. Leksykon''. [[Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”|Znak]], 1995, s. 373.</ref>. Czczony także przez Celtów wschodnich, na ich monetach wyobrażany był jako „bóstwo beznogie”<ref>Janina Rosen-Przeworska: ''Religie Celtów'', dz. cyt., s. 88, 122.</ref>.
Zaliczany do [[bóstwa chtoniczne|bóstw chtonicznych]]<ref>Janina Rosen-Przeworska: ''Religie Celtów'', dz. cyt., s. 103.</ref>, miał charakter hippomorficzny (końskopodobny) i zakłada się, iż pierwotnie był innym bytem (hipostazą) bogini [[Epona|Epony]]<ref>''Bogowie, demony, herosi. Leksykon''. [[Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”|Znak]], 1995, s. 373.</ref>. Czczony także przez Celtów wschodnich, na ich monetach wyobrażany był jako „bóstwo beznogie”<ref>Janina Rosen-Przeworska: ''Religie Celtów'', dz. cyt., s. 88, 122.</ref>.


Jego imię często pojawia się jako przydomek [[Mars (mitologia)|Marsa]], podobnie często utożsamiany też z Mercuriusem ([[Merkury]]m)<ref>Jerzy Gąssowski: ''Mitologia Celtów'', dz. cyt. s. 82, 212.</ref>. Tłumaczy się je jako „ojciec rodu” albo „ojciec plemienia (ludu)”<ref>Por. celtyckie ''teuto'', ''touto'' – plemię, ród, naród (''Bogowie, demony, herosi. Leksykon'', dz. cyt., s. 373).</ref>. Niewykluczone, iż będąc przypuszczalnie bogiem jedności plemiennej, czczony jednak przez różne ludy celtyckie pod innym imieniem, był nie ogólnoceltyckim, ale lokalnym bóstwem konkretnego regionu<ref>''Podręczna miniencyklopedia mitologii. Grecy – Rzymianie – Celtowie''. Warszawa: RTW, 2001, s. 329; Paul-Marie Duval: ''Życie codzienne w Galii w okresie pokoju rzymskiego (I–III wiek n.e.)''. Warszawa: [[Państwowy Instytut Wydawniczy|PIW]], 1967, s. 253. [[synkretyzm religijny|Synkretyzm]] ten mógł przejawiać się np. w utożsamianiu z nim bogini [[Nantosvelta|Nantosvelty]] (J. Rosen-Przeworska: ''Mitologia Celtów'', dz. cyt., s. 92).</ref>.
Jego imię często pojawia się jako przydomek [[Mars (mitologia)|Marsa]], podobnie często utożsamiany też z Mercuriusem ([[Merkury]]m)<ref>Jerzy Gąssowski: ''Mitologia Celtów'', dz. cyt. s. 82, 212.</ref>. Tłumaczy się je jako „ojciec rodu” albo „ojciec plemienia (ludu)”<ref>Por. celtyckie ''teuto'', ''touto'' – plemię, ród, naród (''Bogowie, demony, herosi. Leksykon'', dz. cyt., s. 373).</ref>. Niewykluczone, iż będąc przypuszczalnie bogiem jedności plemiennej, czczony jednak przez różne ludy celtyckie pod innym imieniem, był nie ogólnoceltyckim, ale lokalnym bóstwem konkretnego regionu<ref>''Podręczna miniencyklopedia mitologii. Grecy – Rzymianie – Celtowie''. Warszawa: RTW, 2001, s. 329; Paul-Marie Duval: ''Życie codzienne w Galii w okresie pokoju rzymskiego (I–III wiek n.e.)''. Warszawa: [[Państwowy Instytut Wydawniczy|PIW]], 1967, s. 253. [[Synkretyzm religijny|Synkretyzm]] ten mógł przejawiać się np. w utożsamianiu z nim bogini [[Nantosvelta|Nantosvelty]] (J. Rosen-Przeworska: ''Mitologia Celtów'', dz. cyt., s. 92).</ref>.


Składano mu w ofierze ludzi przez topienie ich w bagnach bądź też zanurzanie głową w beczkach (jak przedstawiono to w scenach ze znaleziska znanego jako [[kocioł z Gundestrup]])<ref>Friedrich Schlette: ''Celtowie''. Łódź: [[Wydawnictwo Łódzkie]], 1987, s. 129; T.G.E. Powell: ''Celtowie''. Warszawa: RTW, 1999, s. 181-182.</ref>.
Składano mu w ofierze ludzi przez topienie ich w bagnach bądź też zanurzanie głową w beczkach (jak przedstawiono to w scenach ze znaleziska znanego jako [[kocioł z Gundestrup]])<ref>Friedrich Schlette: ''Celtowie''. Łódź: [[Wydawnictwo Łódzkie]], 1987, s. 129; T.G.E. Powell: ''Celtowie''. Warszawa: RTW, 1999, s. 181-182.</ref>.
Linia 36: Linia 36:
Za prawdopodobny uważany jest związek imienia tego bóstwa z [[Irowie|iryjskim]] pojęciem ''túath'' (lud) oraz z celtycką nazwą plemienną [[Teutoni|Teutonów]] (współcześnie przyjętą od łacińskiej formy ''Teutones'')<ref>T.G.E. Powell: ''Celtowie'', dz. cyt., s. 190.</ref>.
Za prawdopodobny uważany jest związek imienia tego bóstwa z [[Irowie|iryjskim]] pojęciem ''túath'' (lud) oraz z celtycką nazwą plemienną [[Teutoni|Teutonów]] (współcześnie przyjętą od łacińskiej formy ''Teutones'')<ref>T.G.E. Powell: ''Celtowie'', dz. cyt., s. 190.</ref>.


Obecnie utrwalony w kulturze masowej i zapamiętany dzięki serii [[Francja|francuskich]] komiksów o [[Asteriks]]ie, w których Galowie często przywołują jego imię zaklinając się „na Teutatesa”.
Utrwalony w kulturze masowej i zapamiętany dzięki serii [[Francja|francuskich]] komiksów o [[Asteriks]]ie, w których Galowie często przywołują jego imię zaklinając się „na Teutatesa”.


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==

Wersja z 07:09, 17 mar 2024

Teutates
bóg wojny, plemienia
Ilustracja
Teutates-Mercurius (relief z bazy kolumny)
Inne imiona

Toutatis, Toutanos, Teutanus, Toutiorix

Występowanie

mitologia celtycka

Teutates, Toutatis – według przekazu rzymskiego poety Lukana oraz inskrypcji sakralnych, jeden z trzech głównych bogów galijskich obok Taranisa i Esusa[1], emanacja boga wojny.

Zaliczany do bóstw chtonicznych[2], miał charakter hippomorficzny (końskopodobny) i zakłada się, iż pierwotnie był innym bytem (hipostazą) bogini Epony[3]. Czczony także przez Celtów wschodnich, na ich monetach wyobrażany był jako „bóstwo beznogie”[4].

Jego imię często pojawia się jako przydomek Marsa, podobnie często utożsamiany też z Mercuriusem (Merkurym)[5]. Tłumaczy się je jako „ojciec rodu” albo „ojciec plemienia (ludu)”[6]. Niewykluczone, iż będąc przypuszczalnie bogiem jedności plemiennej, czczony jednak przez różne ludy celtyckie pod innym imieniem, był nie ogólnoceltyckim, ale lokalnym bóstwem konkretnego regionu[7].

Składano mu w ofierze ludzi przez topienie ich w bagnach bądź też zanurzanie głową w beczkach (jak przedstawiono to w scenach ze znaleziska znanego jako kocioł z Gundestrup)[8].

Bóstwo to poznane jest przede wszystkim z inskrypcji wobec bardzo nielicznych przedstawień figuralnych. Za jedno z jego wyobrażeń uważana jest kamienna głowa z Mšeckich Žehrovic (datowana na II-I w. p.n.e.), ukazująca go w torkwesie, ze spiralnie zakręconymi wąsami i brwiami (wys. 25 cm, w zbiorach Muzeum Narodowego w Pradze)[9].

Za prawdopodobny uważany jest związek imienia tego bóstwa z iryjskim pojęciem túath (lud) oraz z celtycką nazwą plemienną Teutonów (współcześnie przyjętą od łacińskiej formy Teutones)[10].

Utrwalony w kulturze masowej i zapamiętany dzięki serii francuskich komiksów o Asteriksie, w których Galowie często przywołują jego imię zaklinając się „na Teutatesa”.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Jerzy Gąssowski: Mitologia Celtów. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe (seria Mitologie świata), 1987, s. 81; Janina Rosen-Przeworska: Religie Celtów. Warszawa: Książka i Wiedza, 1971, s. 102.
  2. ↑ Janina Rosen-Przeworska: Religie Celtów, dz. cyt., s. 103.
  3. ↑ Bogowie, demony, herosi. Leksykon. Znak, 1995, s. 373.
  4. ↑ Janina Rosen-Przeworska: Religie Celtów, dz. cyt., s. 88, 122.
  5. ↑ Jerzy Gąssowski: Mitologia Celtów, dz. cyt. s. 82, 212.
  6. ↑ Por. celtyckie teuto, touto – plemię, ród, naród (Bogowie, demony, herosi. Leksykon, dz. cyt., s. 373).
  7. ↑ Podręczna miniencyklopedia mitologii. Grecy – Rzymianie – Celtowie. Warszawa: RTW, 2001, s. 329; Paul-Marie Duval: Życie codzienne w Galii w okresie pokoju rzymskiego (I–III wiek n.e.). Warszawa: PIW, 1967, s. 253. Synkretyzm ten mógł przejawiać się np. w utożsamianiu z nim bogini Nantosvelty (J. Rosen-Przeworska: Mitologia Celtów, dz. cyt., s. 92).
  8. ↑ Friedrich Schlette: Celtowie. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1987, s. 129; T.G.E. Powell: Celtowie. Warszawa: RTW, 1999, s. 181-182.
  9. ↑ Sylvia Botheroyd, Paul F. Botheroyd: Słownik mitologii celtyckiej. Katowice: Książnica, 1998, s. 385; 212, 214.
  10. ↑ T.G.E. Powell: Celtowie, dz. cyt., s. 190.

Literatura dodatkowa

  • Elizabeth Hallam: Bogowie i boginie. Warszawa: Diogenes, 1998
  • Juliette Wood: Celtowie. Ludzie, mitologia, sztuka. Warszawa: Horyzont, 2002
  • Maria Jaczynowska: Religie świata rzymskiego. Warszawa: PWN, 1987
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Teutates&oldid=73156520”