Szczeciniak żółtobrzegi
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
szczeciniak żółtobrzegi |
| Nazwa systematyczna | |
| Hydnoporia tabacina (Sowerby) Spirin, Miettinen & K.H. Larss. Fungal Systematics and Evolution 4: 93 (2019) | |
.JPG)
Szczeciniak żółtobrzegi (Hydnoporia tabacina (Sowerby) Spirin, Miettinen & K.H. Larss.) – gatunek grzybów z rzędu szczeciniakowców (Hymenochaetaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hydnoporia, Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Takson ten w 1796 r. opisał James Sowerby nadając mu nazwę Auricularia tabacina. Później zaliczany był do różnych rodzajów. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu Wjatcheslav A. Spirin, Otto Miettinen i Karl-Henrik Larsson w 2019 r.[1]
Ma 26 synonimów. Niektóre z nich:
- Hymenochaete tabacina var. badioferruginea (Mont.) Pilát 1940
- Hymenochaete tabacina var. crassa Pilát 1930
- Hymenochaetopsis tabacina (Sowerby) S.H. He & Jiao Yang 2016
- Pseudochaete tabacina (Sowerby) T. Wagner & M. Fisch. 2002[2].
Polskie nazwy: pleśniak tabaczkowy (Józef Jundziłł 1830), szczecinkowiec tabaczkowy (Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda 1983), skórnik tabaczkowy (Franciszek Błoński 1889), szczeciniak żółtobrzegi (W. Wojewoda 1999)[3]. Po przeniesieniu do rodzaju Hydnoporia wszystkie te nazwy stały się niespójne z nazwą naukową.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Jednoroczne, ale trwałe; w następnym roku często zostają przerośnięte przez nowe owocniki. Na poziomych powierzchniach są rozpostarte, na pionowych rozpostarto odgięte z niewielkimi kapelusikami o szerokości do 1 cm. Początkowo są okrągłe, potem zlewając się z sąsiednimi tworzą płaty o długości do kilkunastu cm. Do podłoża przylegają ściśle, jednak łatwo je oderwać. Powierzchnia górna szorstka, początkowo pomarańczowobrązowa, potem szaropomarańczowa. Brzeg ostry, odstający, pofalowany i powcinany i wyraźnie jaśniejszy – biały, białoochrowy lub złotawobrązowy. Hymenofor matowy, szorstki, nierówny, pokryty włoskami, gruzełkami lub brodawkami, koncentrycznie pofałdowany i bruzdowany, w starszych okazach promieniście popękany, rdzawobrązowy, tabaczkowy lub kawowobrązowy. Miąższ jednorodny, początkowo galaretowaty i miękki, potem elastyczny, żółtopomarańczowy, bez wyraźnego zapachu i smaku[4].
- Cechy mikroskopowe
W hymenium występują brązowe, proste, grubościenne i szydłowate szczecinki o inkrustowanych szczytach. Bazydiospory cylindryczne z zaostrzoną podstawą, przecinkowate, gładkie, szkliste, o wymiarach 5–6,5 × 1,5–2 μm[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Szczeciniak żółtobrzegi występuje na wszystkich kontynentach oprócz Afryki i Australii, także na niektórych wyspach[5]. W. Wojewoda w 2003 r. przytacza liczne jego stanowiska na terenie Polski[3]. Liczne i bardziej aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7].
Grzyb nadrzewny, saprotrof i pasożyt. Występuje w lasach liściastych i mieszanych, zwłaszcza nadrzecznych. Rozwija się na martwym drewnie różnych gatunków drzew liściastych, zwłaszcza należących do rodzajów: leszczyna, wierzba, olcha, dąb, notowany także na drewnie topoli osiki, róży dzikiej, jarzębu pospolitego, śliwy tarniny[3]. Rzadziej jako tzw. pasożyt słabości spotykany na żywych drzewach. Owocniki przy sprzyjającej pogodzie rozwijają się przez cały rok. Występuje na pniakach, oraz leżących na ziemi pniach i konarach drzew i krzewów, zazwyczaj na ich dolnej stronie. Powoduje białą zgniliznę drewna[4].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Podobny jest szczeciniak rdzawy Hymenochaete rubiginosa występujący głównie na dębach i szczeciniak cynamonowy Hymenochaete cinnamomea. Ten ostatni jednak tworzy owocniki wyłącznie rozpostarte, o brzegach ściśle przylegających i jego górna powierzchnia ma barwę pomarańczowordzawą szczeciniak chropawy Hydnoporia corrugata ma owocniki także tylko rozpostarte, o szarobrązowej górnej powierzchni, u starszych okazów silnie popękane. Podobne są niektóre gatunki skórnika Stereum, ale nie mają szczecinek[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2022-01-04].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2022-01-04].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Piotr Łakomy, Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, ISBN 978-83-7073-650-7.
- ↑ Mapa występowania szczeciniaka żółtobrzegiego na świecie [online], gbif.org. [dostęp 2022-01-04].
- ↑ Aktualne stanowiska szczeciniaka żółtobrzegiego w Polsce [online] [dostęp 2022-01-04].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.