Tramwaje w Budapeszcie

Tramwaje w Budapeszcie

tramwaj
Państwo	Węgry
Lokalizacja	Budapeszt
Operator	BKV
Liczba linii	25 (+ 10 wariantowych)
Lata funkcjonowania	od 1866
Infrastruktura
Długość sieci	158,35 km
Rozstaw szyn	1435 mm
Liczba przystanków	629
Strona internetowa

Schemat linii tramwajowych

Tramwaje w Budapeszcie w 1979 r. (na zdj. – Ganz UV)

Tramwaje Tatra T5C5K

Tramwaj DÜWAG TW-6000

Tramwaj KCsV7

Tramwaj Siemens Combino Plus

Tramwaj Siemens Combino Plus

Tramwaj UV

Tramwaj Ganz CSMG

Tramwaje w Budapeszcie – system tramwajowy działający w stolicy Węgier - Budapeszcie.

Historia

Historia budapeszteńskich tramwajów rozpoczyna się w 1866 r., kiedy uruchomiono pierwszy tramwaj konny – jeździł z Pesztu, z obecnego pl. Kalwina (Kálvin tér – na małej obwodnicy – Kiskörút, początek Üllői út) do Újpestu (do mostu kolejowego Újpesti) przez Váci út. Obecnie również jest to jedna z głównych linii tramwajowych miasta. Po sukcesie jakim okazała się budowa pierwszej linii powstawały kolejne w jeszcze osobnych miastach, Budzie i Peszcie. Ponieważ sieci w obu tych miastach nie miały ze sobą żadnego połączenia, istniały dwie spółki które je obsługiwały: w Budzie BKVT (Budai Közúti Vaspálya Társaság), w Peszcie PKVT (Pesti Közúti Vaspálya Társaság – odpowiednio: Budańska i Peszteńska Spółka Ulicznej Drogi Żelaznej). Po połączeniu miast połączyły się również spółki, tworząc w r. 1878 Budapeszteńską Spółkę Ulicznej Drogi Żelaznej (Budapesti Közúti Vaspálya Társaság).

Z kolei pierwsza linia tramwaju elektrycznego powstała w 1887 r. – nie przez elektryfikację którejś z linii istniejącego tramwaju konnego, ale przez budowę całkowicie nowej linii. Biegła ona po dużej obwodnicy, od dw. Nyugati do skrzyżowania z ul. Królewską (Király utca) i była to pierwsza linia tramwaju elektrycznego w Europie w centrum miasta. Elektryfikacja linii była finansowana przez Siemens & Halske. Linia okazała się dużym sukcesem, dlatego firma Siemens powołała jeszcze w tym samym roku swojego operatora tramwajów elektrycznych – Budapesti Villamos Városi Vasút (BVVV, Budapeszteńska Elektryczna Kolej Miejska) – poprzednika dzisiejszego Budapeszteńskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego (BKV). W przewidywaniu dalszych sukcesów, ułożono tory tramwajowe na zbudowanym rok później Moście Małgorzaty, ale na razie pojechał nim tramwaj konny (elektryczny dopiero w 1894).

W 1889 wybudowano pierwszą linię normalnotorową o szerokości 1435 mm (dotychczas tramwaje w Budapeszcie miały szerokość 1000 mm).

Do lat 80. XIX w. przewozy tramwajem konnym stale rosły, linie rozprzestrzeniały się po całym mieście. Ale jeśli w r. 1895 tramwaje konne przewiozły 23 mln pasażerów, to w r. 1896 tylko 300 tys. Tramwaje elektryczne jeździły nawet co minutę, najrzadziej co 10 minut. Zmuszało to spółkę BKVT do elektryfikacji kolejnych linii tramwajów konnych.

Po I wojnie światowej nowo utworzona spółka BSzKRt. (1923 r.) zadbała o uporządkowanie sieci tramwajowej w mieście. Przebudowała systemy zasilania prądem, wprowadzała do jazdy składy dwuwagonowe lub przegubowe, likwidowała torowiska w wąskich uliczkach. W 1927 r. zniknął ostatni tramwaj konny – do tej pory jeździł na Wyspie Małgorzaty jako atrakcja turystyczna.

Po II wojnie sytuacja była katastrofalna: nie było elektryczności, mosty na Dunaju były zniszczone. Jednak tramwaj w Peszcie ruszył ponownie jeszcze na wiosnę 1945 r., tzn. gdy w Budzie trwały jeszcze walki. Utworzone wskutek rozbicia BSzKRt przedsiębiorstwo FVV (Fővárosi Villamos Vállalat, Stołeczne Przedsiębiorstwo Tramwajowe) odnowiło stare tramwaje (niektóre jeszcze sprzed I wojny światowej), wprowadziło nowe typy (m.in. produkowany przez zakłady Ganza model UV, który stał się czymś w rodzaju symbolu budapeszteńskich tramwajów).

Moment utworzenia BKV (1968 r.) to czas likwidowania komunikacji tramwajowej. Budowa metra była dla miasta tak dużym obciążeniem finansowym, że nie kupowano nowych tramwajów – większość stanowiły wyprodukowane w I poł. XX w., nawet pod koniec XIX – a jednocześnie skracano istniejące linie i zmniejszano częstotliwość kursów. Jedynie w 1998 wydłużono linię nr 14 o 1800 m.

W XXI wieku wybudowano trakcję tramwajową na Bem Rakpart, Feltáró út (do Savoya Park), na moście Rakoczego oraz na Szerémi út, Hengermalom út i Etele út wraz z krańcem przy Somogyi út.

Obecnie projektowana jest odbudowa tras tramwajowych w ulicy Thököly, al. Rákócziego, na moście Elżbiety i w al. Bajcsy-Zsilinszky’ego. Odbudowa tras tramwajowych ma umożliwić jazdę bez zbędnych przesiadek.

Tramwaje w Budapeszcie kursują w godzinach 4.30–23.00. Największą częstotliwość mają linie 4 i 6, które okrążają peszteński Wielki Bulwar – w godzinach szczytu pasażerskiego kursują co 4–5 minut.

Po II wojnie światowej w drugiej połowie lat 50. XX w. wprowadzono do eksploatacji tramwaje UV, produkowane przez zakłady Ganza. W kolejnych latach powstały cztery odmiany tego tramwaju:

• UV1, lata produkcji 1956–1957, nr 3200-3249
• UV2, lata produkcji 1957–1958, nr 3250-3349
• UV3, lata produkcji 1959–1961, nr 3350-3474
• UV5, lata produkcji 1962–1965, nr 3800-3899

Tramwaje UV dominowały na ulicach Budapesztu do połowy lat 90. XX w. W latach 60. XX w. rozpoczęto produkcję tramwajów Ganz CsMG-1 (Csuklós Motorkocsi – przegubowa jednostka silnikowa), w l. 70. – CsMG-2 i CsMG-3. Tramwaje są trójczłonowe, w całości wysokopodłogowe. Unowocześnioną wersją CsMG jest KCSV (Korszerűsített Csuklós Villamos – unowocześniony tramwaj przegubowy) – odmiana KCSV 7 została wprowadzona do Budapesztu w l. 1997-1999.

W pierwszej połowie lat 80. BKV kupiło czteroosiowe tramwaje Tatra T5C5 w ilości 322 wagonów. W l. 2003-04 unowocześniono niektóre z nich, nadając im oznaczenie T5C5K.

W latach 2001–2002 oraz w 2010 zakupiono 92 używanych tramwajów DÜWAG TW6000 z Hanoweru (z połowy l. 70. XX w.).

W latach 2006–2007 sprowadzono do Budapesztu 40 wagonów Siemens Combino Plus. Kursują one m.in. na liniach 4 i 6. Tramwaje są sześcioczłonowe, dwukierunkowe, w całości niskopodłogowe o długości 54 m.

W sierpniu 2007 r. wycofano z eksploatacji ostatni tramwaj UV, który jeździł po mieście od 1956 r.

W latach 2015–2016 zostały zakupione tramwaje CAF Urbos 3, w liczbie 47 sztuk.

Linie

Nr	Przystanek początkowy	Przystanek końcowy
1	Bécsi út / Vörösvári út	Kelenföld vasútállomás M
2	Jászai Mari tér	Közvágóhíd H
3	Gubacsi út / Határ út	Mexikói út M
4	Széll Kálmán tér M	Újbuda-központ M
6	Széll Kálmán tér M	Móricz Zsigmond körtér M
12	Angyalföld kocsiszín	Rákospalota, Kossuth utca
14	Lehel tér M	Káposztásmegyer, Megyeri út
17	Bécsi út / Vörösvári út	Savoya Park
19	Bécsi út / Vörösvári út	Kelenföld vasútállomás M
24	Keleti pályaudvar M	Közvágóhíd H
28	Blaha Lujza tér M (Népszínház utca)	Izraelita temető
28A	Blaha Lujza tér M (Népszínház utca)	Új köztemető (Kozma utca)
28B	Keleti pályaudvar M	Új köztemető (Kozma utca)
37	Blaha Lujza tér M (Népszínház utca)	Új köztemető (Kozma utca)
37A	Blaha Lujza tér M (Népszínház utca)	Sörgyár
41	Bécsi út / Vörösvári út	Kamaraerdei Ifjúsági Park
42	Határ út M	Tulipán utca
47	Deák Ferenc tér M	Városház tér
48	Deák Ferenc tér M	Savoya Park
49	Deák Ferenc tér M	Kelenföld vasútállomás M
50	Határ út M	Pestszentlőrinc, Béke tér
51	Mester utca / Ferenc körút	Nagysándor József utca
51A	Mester utca / Ferenc körút	Ferencváros vasútállomás – Málenkij Robot Emlékhely
52	Határ út M	Pesterzsébet, Pacsirtatelep
56	Hűvösvölgy	Városház tér
56A	Hűvösvölgy	Móricz Zsigmond körtér M
59	Szent János Kórház	Márton Áron tér
59A	Széll Kálmán tér M	Márton Áron tér
59B	Hűvösvölgy	Márton Áron tér
60	Városmajor	Széchenyi-hegy, Gyermekvasút
61	Hűvösvölgy	Móricz Zsigmond körtér M
62	Blaha Lujza tér M (Népszínház utca)	Rákospalota, MÁV-telep
62A	Kőbánya alsó vasútállomás (Mázsa tér) (↓) Kőbánya alsó vasútállomás (↑)	Rákospalota, MÁV-telep
69	Mexikói út M	Újpalota, Erdőkerülő utca

Tabor

Linie tramwajowe są obsługiwane przez następujące pojazdy (stan z 6 grudnia 2019 r.):

Zdjęcie	Typ	Liczba		Lata produkcji	Lata eksploatacji	Zajezdnia
		Zakupiono	W ruchu
	Ganz GCSM–1	35	2	1967–68	od 1967	Kelenföld
	Ganz CSMG–2	85	33	1970–72, 1975	od 1970
	Ganz CSMG–3	29	1	1977	od 1977
	Ganz KCSV–7	30		1997–99	od 1997	Ferencváros
	Tatra T5C5	322	50	1978, 1980, 1984	od 1978	Baross
	ČKD–BKV Tatra T5C5K2 ČKD–BKV Tatra T5C5K2M	270		2002–04, 2009–	od 2003	Angyalföld, Budafok, Kelenföld, Szépilona
	Duewag TW 6000	93	85	1975–78	od 2001	Ferencváros, Száva, Zugló
	LHB TW 6000	24+1		1980–85	od 2012	Száva
	Siemens Combino	40		2006–07	od 2006	Hungária
	CAF Urbos 3 dziewięcioczłonowy	12 (+5)		2015–16, 2019–20	od 2016	Budafok, Hungária
	CAF Urbos 3 pięcioczłonowy	35 (+20)		2015–16, 2019–20	od 2015	Budafok, Száva

Bibliografia

• http://hampage.hu/kozlekedes/e_index.html Historia tramwajów w Budapeszcie na stronie hampage.hu
• http://hampage.hu/trams/thg2bp/rollingstock.html Tabor tramwajowy w Budapeszcie na stronie hampage.hu

Linki zewnętrzne

• strona internetowa operatora