Wiadro porwane
Wiadro porwane[1][2] (wł. Secchia rapita) – epos barokowego włoskiego poety Alessandra Tassoniego[3], opublikowany w 1614.
Charakterystyka ogólna[edytuj | edytuj kod]
Wiadro porwane jest obszernym utworem epickim o charakterze humorystycznym. Utwór składa się z dwunastu pieśni. Pod względem formalnym jest podobne do wielkich i poważnych dzieł epickich, które parodiuje. Historyczne znaczenie poematu wynika z jego wpływu na późniejsze utwory, takie jak Pukiel porwany Alexandra Pope'a[4] i poematy Ignacego Krasickiego, który Tassoniego znał i tłumaczył[1]. Do humorystycznej epopei Tassoniego nawiązuje także poemat Tomasza Kajetana Węgierskiego Organy[2]. Na podstawie poematu Tassoniego oparta została opera pod tym samym tytułem z librettem Gastonego Boccheriniego i muzyką Antoniego Salieriego[5].
Forma[edytuj | edytuj kod]
Poemat Tassoniego został skomponowany oktawą (wł. ottava rima)[6][7], czyli strofą ośmiowersową rymowaną abababcc[8], układaną jedenastozgłoskowcem (wł. endecasillabo)[9]. Strofa ta była niezwykle popularna we Włoszech w XVI i XVII wieku. Przy użyciu oktawy napisano w Italii setki utworów, począwszy od jednostrofowych epigramatów, przez poematy, po największe eposy, z których dwa najbardziej znane to Orland szalony Ludovica Ariosta[10] i Jerozolima wyzwolona Torquata Tassa[11].
- Vorrei cantar quel memorando sdegno
- Ch’ infiammò già ne’ fieri petti umani
- Un’infelice e vil secchia di legno,
- Che tolsero ai Petroni i Gemignani.
- Febo che mi raggiri entro lo ’ngegno
- L’orribil guerra e gli accidenti strani,
- Tu che sai poetar, servimi d’aio,
- E tiemmi per le maniche del saio.
Treść[edytuj | edytuj kod]
Utwór Tassoniego opowiada o prawdziwym wydarzeniu, jakie miało miejsce we Włoszech w XIV wieku. Wtedy dwa wielkie miasta, Bolonia i Modena przez dwa lata toczyły wojnę o jedno drewniane wiadro[12]. Jakkolwiek temat był wzięty ze średniowiecza, poemat jest pełen łatwo rozpoznawalnych dla współczesnych pisarzowi ludzi aluzji do żyjących osób. Wiadro porwane stało się modelem poematu heroikomicznego[13]. W poemacie występują opisy kłótni, rokowań, potyczek i bitew o tytułowe wiadro.
- Senat nazajutrz przystał na zamianę,
- Wyrzekł, iż wiadra odebrać nie wzbroni,
- Lecz to w warunkach zostało dodane,
- By sami po nie wysłali Petroni.
- Gdyżby z Modeny zostało wysłane,
- Do tego kroku nic go nie nakłoni
- "Skąd (wreście) dodał ta nowa ustawa,
- Żeby zwycięzcy chcieć narzucać prawa?[14]
- (tłum. Józef Brykczyński, ortografia zmodernizowana)
Przekład[edytuj | edytuj kod]
Dzieło Tassoniego było popularne również poza granicami Włoch. Wiadro porwane na angielski przetłumaczył James Atkinson[15]. Na język polski poemat przełożył Józef Brykczyński[16].
- Mijał dzień czwarty jak już Gieminani
- Klęski Petronom zadali haniebne
- Lecz w srogiej zemście jeszcze niezbłagani
- Psom porzucili trupy niepogrzebne
- Wtem do Modeny dwaj męże wysłani
- Niosą pokoju zakłady chwalebne
- Stają w gospodzie pod sławnym barankiem
- I naprzód z pełnym witają się dzbankiem.[14]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Janina Wieczerska: O rymotwórstwie i rymotwórcach Ignacego Krasickiego. bazhum.muzhp.pl. s. 289. [dostęp 2016-11-30]. (pol.).
- ↑ a b Aleksandra Norkowska: Wprowadzenie do lektury. ibl.waw.pl. [dostęp 2016-11-30]. (pol.).
- ↑ Kalina Beluch: Alessandro Tassoni. granice.pl. [dostęp 2016-11-26]. (pol.).
- ↑ Practice Questions on Reading Comprehension. lofoya.com. [dostęp 2016-11-30]. (ang.).
- ↑ John A. Rice: Salieri’s La secchia rapita (1772): An Experiment in the Sustained Parody of Opera Seria. academia.edu. [dostęp 2016-11-30]. (ang.).
- ↑ Ottava rima. Poetry Foundation. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
- ↑ Ottava rima. Enciclopedia dell'Italiano. [dostęp 2016-11-27]. (wł.).
- ↑ ottava rima, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-11-27] (ang.).
- ↑ Endecasillabo. Enciclopedia-dell'Italiano. [dostęp 2016-11-27]. (wł.).
- ↑ L'ottava. parafrasare.altervista.org. [dostęp 2016-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-27)]. (wł.).
- ↑ Poster poems: ottava rima. theguardian.com. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
- ↑ Nancy L. Canepa: Little Heroes, Epic Transformations: Giulio Cesare Cortese’s Neapolitan Mock Heroic. escholarship.org. s. 6. [dostęp 2016-11-30]. (ang.).
- ↑ Poemat heroikomiczny - definicja, cechy, przykłady. eszkola.pl. [dostęp 2016-11-26]. (pol.).
- ↑ a b Alessandro Tassoni: Wiadro porwane. Pieśń druga, Tygodnik. wbc.poznan.pl, 1818. s. 4. [dostęp 2016-11-27]. (pol.).
- ↑ Alessandro Tassoni: The Secchia Rapita or The Rape of the Bucket. archive.org. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
- ↑ Tomasz Jędrzejewski: Koncepcje poezji i prozy w prasie warszawskiej lat 1815–1825. web.archive.org2. s. 48. [dostęp 2016-11-30]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- La secchia rapita di Alessandro Tassoni. Archive.org. [dostęp 2016-11-27]. (wł.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Alessandro Tassoni: La Secchia Rapita. it.wikisource.org. [dostęp 2016-11-26]. (wł.).