Willa „Pod Bogarodzicą” w Szczawnicy
nr rej. A-650 z 12 grudnia 1991 [A-1073/M] | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres |
plac Dietla, |
Typ budynku | |
Inwestor | |
Kondygnacje |
3 |
Ukończenie budowy |
1853 |
Pierwszy właściciel |
Józef Szalay |
Kolejni właściciele | |
Położenie na mapie Szczawnicy | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego | |
Położenie na mapie gminy Szczawnica | |
49°25′45,1″N 20°29′16,0″E/49,429194 20,487778 |
Willa „Pod Bogarodzicą” w Szczawnicy (zwana też Stare Łazienki lub restauracja „Zdrojowa”) – zabytkowy pensjonat w Szczawnicy, przy placu Dietla – najbardziej na północ wysunięty budynek zachodniej pierzei placu.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Willa została wybudowana w 1853 roku jako pensjonat będący własnością Józefa Szalaya. Znajdowało się w niej 5 mieszkań: 1 3-pokojowe, 3 2-pokojowe i 1 pojedynczy pokój. Poniżej znajdowały się magazyny na wodę zdrojową we flaszkach przeznaczoną na sprzedaż. Przed budynkiem znajdował się postój dla wózków koszowych, z których korzystali kuracjusze wracający do swoich pensjonatów po zażyciu kuracji pitnej lub kąpielowej.
W 1890 roku część I piętra budynku została zaadaptowana na Zakład Inhalacyjny, prowadzony przez dra Michała Janochę z Rzeszowa. Placówka mieściła: wziewalnię powietrza nasyconego wyziewami balsamicznymi z igieł świerkowych, wdychanie wody zgęszczonej miejscowej oraz leków rozpylanych za pomocą właściwych przyrządów w osobnych 12 gabinetach[1].
W 1922 roku Adam Stadnicki (który był właścicielem budynku jako części zakupionego 1 lipca 1909 roku tzw. Górnego Zakładu) zlecił wybudowanie w podziemiach willi elektrowni parowej, zasilającej w prąd budynki przy placu Dietla oraz Dworzec Gościnny, a sam plac Dietla rozświetliły latarnie. Na wyższych piętrach uruchomiono Zakład Hydropatyczny[2]. Od końca lat 20. XX wieku dom nazywany był „Łazienkami” ze względu na to, że urządzono w nim łazienki, w których oferowano kuracjuszom kąpiele mineralne ze źródła „Jan” wzbogacane dodatkami soli i wyciągami z igliwia. Zmieniono oficjalną nazwę na Zakład Zdrojowo-Kąpielowy. W okresie od 1936 roku do 1952 roku mieszkał w willi Artur Werner, kierownik zakładu i jednocześnie zasłużony organizator życia sportowego w Szczawnicy. W czasie okupacji niemieckiej działał w konspiracji pod ps. Strzelba, będąc lekarzem IV batalionu 1. Pułku Strzelców Podhalańskich AK.
-
Widok z placu Dietla -
Elewacja wschodnia -
Ogólny widok zachodniej pierzei placu Dietla. Po lewej willa „Pałac”, na prawo od niej willa „Pod Bogarodzicą”
W okresie okupacji w domu tym mieszkał również prof. Stefan Dąbrowski po wysiedleniu przez Niemców z Poznania.
Zakład wodoleczniczy działał „Pod Bogarodzicą” do 1975 roku, kiedy został zamknięty po otwarciu nowego Zakładu Przyrodoleczniczego przy ul. Zdrojowej. W salach na I piętrze uruchomiono restaurację „Zdrojową”. Na poddaszu znajdowały się pokoje sanatoryjne. W przyziemiu i piwnicy uruchomiono kawiarnię „Zbójnicką”.
W 2000 roku w budynku wybuchł pożar, po którym przeprowadzono jego modernizację. Obecnie w budynku tym mieszczą się biura Przedsiębiorstwa „Uzdrowisko Szczawnica”.
Pochodzenie nazwy[edytuj | edytuj kod]
Po wybudowaniu, w znajdującej się centralnie na frontowej ścianie pierwszego piętra wnęce umieszczono figurę Bożej Rodzicielki. Po jednym z remontów wnęka z figurą została przesunięta ku południowemu narożnikowi (aby Bogarodzica patrzyła na plac), a po kolejnym remoncie figura i wnęka zostały usunięte.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Barbara Alina Węglarz: Spacerkiem po starej Szczawnicy i Rusi Szlachtowskiej. Wyd. 3. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2011, s. 136–140. ISBN 978-83-62460-17-5.
- ↑ Barbara Alina Węglarz, op. cit., str. 35