Zaharije Orfelin
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
Zaharije Orfelin (ur. 1726 w Vukovarze, zm. 19 stycznia 1785 w Nowym Sadzie) – serbski działacz kulturalny, poeta, historyk, rytownik, kaligraf, tłumacz oraz autor utworów teologicznych i dydaktycznych - popularyzował stosowanie w piśmiennictwie języka słowianoserbskiego.
Działalność[edytuj | edytuj kod]
Do najważniejszych utworów Orfelina zaliczany jest poemat Płacz Serbii (1761), uważany za najlepszy serbski tekst poetycki swej epoki[1]. Jest to barokowy utwór alegoryczny o wymowie antyaustriackiej, pisany trzynastozgłoskowym wierszem, którego wzór został zaczerpnięty z polskiej tradycji literackiej[1].
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Orfelin wydał w 1768 roku w Wenecji „Slavenoserbski magazin”, uważany za pierwsze czasopismo serbskie[1] oraz pierwsze w ogóle czasopismo południowosłowiańskie[2], choć ostatecznie ukazał się tylko jeden numer. Na łamach pisma został zamieszczony tekst, będący manifestem programowym Orfelina, deklarujący potrzebę oświecenia narodu, demokratyzacji kultury po to, by nauka, literatura i filozofia wyszła z kręgu uczonych i służyła potrzebom zwykłych ludzi.
Dążąc do demokratyzacji języka, Orfelin próbował w tekstach zamieszczonych na łamach „Magazynu Słowianoserbskiego” zbliżyć język literacki (którym był język cerkiewnosłowiański) do żywej mowy. Efektem starań było powstanie tzw. języka słowianoserbskiego, w którym prócz elementów języka cerkiewnosłowiańskiego oraz cech zaczerpniętych z dialektów serbskich, znalazło się też dużo zapożyczeń z języka rosyjskiego.
W 1772 roku Orfelin opublikował w Wenecji Żywot Piotra Wielkiego, obszerny utwór historyczny portretujący rosyjskiego cara jako wzór monarchy oświeconego i nowoczesnego.
Orfelin pisał również teksty dydaktyczne, takie jak pierwszy serbski elementarz, opublikowany w 1767 roku (II wydanie ukazało się drukiem w 1797) czy pierwszy serbski podręcznik do łaciny. Jest również autorem teologicznego utworu Księga przeciw papiestwu rzymskiemu, który pozostał w rękopisie[2] oraz nieopublikowanego drukiem dzieła naukowego poświęconego botanice (Wielki zielnik serbski).
Orfelin był również wyróżniającym się rytownikiem i kaligrafem, który pozostawił po sobie wiele miedziorytów przedstawiających postacie z serbskiej historii.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Józef Magnuszewski (red): Mały słownik pisarzy zachodniosłowiańskich i południowosłowiańskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 345–346.
- Marian Jakóbiec: Literatury narodów Jugosławii. W: Dzieje literatur europejskich. T. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991, s. 197.