Zamek Tropsztyn

Zamek Tropsztyn
	nr rej. A-128 z 18.08.1977
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Wytrzyszczka
	Położenie na mapie gminy Czchów Zamek Tropsztyn
	Położenie na mapie Polski Zamek Tropsztyn
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Zamek Tropsztyn
	Położenie na mapie powiatu brzeskiego Zamek Tropsztyn
	49°47′47″N 20°38′42″E/49,796389 20,645000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Zamek Tropsztyn – rekonstrukcja zamku obronnego wzniesiona na stromym półwyspie oblanym z trzech stron rzeką Dunajec w gminie Czchów. Historia zamku jest związana z położoną po przeciwległej stronie rzeki wsią Tropie.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Warownia powstała przypuszczalnie w 1 połowie XIII wieku z inicjatywy rodu Ośmiorogów. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1231 roku. Pierwsze murowane zabudowania zamkowe powstały przypuszczalnie w wieku XIV.

Rycerz herbu Ośmioróg-Gierałt brał zwycięski udział w turniejach rycerskich na wielu dworach, w tym na dworze Filipa Luksemburskiego i Filipa Dobrego w Burgundii. Opiewano go w eposie rycerskim Antoine’a de Salle’a (1368–1464) /z okresu 1421–1426 / „Le petit Jean de Saintree”. Pisano o nim le Seigneur de Terg h Osmaróg" o krzyżu wyciętym w przeźrocze". Epos ten śpiewany był na dworze Jadwigi i Jagiełły w Krakowie. Z tego też czasu pochodzi herb Roch III Gierałtowski własny.^{[potrzebny przypis]}

Inna wzmianka pochodzi z 1390 roku i mówi o własności rycerza Chebdy z Tropsztyna herbu Starykoń (?) ożenionego z Zochną Gierałtówną herbu Ośmoróg-Gierałtów. Ród ten władał zamkiem przez 300 lat. W 1535 roku zamek został przymusowo oddany (nakaz królewski – kontrreformacja) przez Prokopa Chebdę kasztelanowi sandomierskiemu Piotrowi Kmicie. W 1541 roku zamek był własnością Robkowskich (spokrewnionych po kądzieli z Gierałtami). W 1556 roku był własnością rodu Gabańskich herbu Janina^[2]. W 1574 roku, w okresie kontrreformacji, zrujnowany przez właścicieli Rożnowa w związku z „napadami prowadzonymi z zamku”. W 1581 roku zamek należał do Łyczków, a w XVII wieku do Zborowskich. Już w 1608 roku zamek był opisywany jako ruina. W 1863 roku sądecki historyk Szczęsny Morawski przeprowadził na zamku pierwsze wykopaliska archeologiczne.

W 1970 roku właścicielem ruin zamku został Andrzej Benesz. Po 1993 roku przeprowadzono odbudowę zamku, a następnie udostępniono go zwiedzającym. W latach 1997–1998 zbudowano mury zewnętrzne oraz odtworzono bramę wschodnią. W latach 1998–1999 odtworzono kształt wtórnej bramy wjazdowej pochodzącej z XVI wieku^[3].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

I faza

W XIV wieku zamek składał się z kamiennego muru obwodowego i drewnianej zabudowy wewnątrz. Brama znajdowała się od północnego wschodu.

II faza

Na przełomie XIV/XV wieku od południa zbudowano gotycki budynek. Następnie powstała 5-kondygnacyjna wieża obronna od strony pn.-zachodniej.

III faza

W XVI wieku od strony północnej powstał nowy reprezentacyjny budynek mieszkalny. W tym czasie powstała nowa brama od strony zachodniej.

Właściciele Tropia i Tropsztyna od 1231 r.[edytuj | edytuj kod]

1231 – Dobroslav Osmorous de Tropsztin
1420 – Gniewomier de Tropstyn albo Tropie
1386 – Ośmioróg-Gierałtowie
1390–1535 – Chebdowie (po kądzieli Gierałtowie)
1535–1556 – Kmitowie (Piotr Kmita z Wiśnicza)
1556–1615 – Robakowscy-Gabańscy
1615 – Łyczkowie
1615–1624 – Zborowscy herbu Jastrzębiec
1624 – Błońscy herbu Biberstein

Nazwa zamku[edytuj | edytuj kod]

Od 1400 roku w dokumentach pojawiają się zamiennie zapisy o zamku zwanym również: Rostin, Rotsteyn, Roczsten, Rogsteen, Rosten, Rostin, Roscow (Rożków) będące piśmienniczym wariantem nazw Rożków i Tropsztyn. Dawny Tropsztyn określano również jako „zamek na Zawrociu” lub „w Wytrzyszczce”, „Rożków” oraz „Rogstein”.

Herb Gierałtów[edytuj | edytuj kod]

Herbem zamku oraz rodu Ośmiorogów-Gierałtów są cztery pęknięte strąki dzikiego grochu włoskiego, zwanego ciecierką. Jako formę graficzną tego znaku przyjęto uznawać w heraldyce stylizowany równoramienny krzyż z rozciętymi wzdłużnie ramionami. W herbarzach nazywany jest Gierałtem, jak również Ośmiorógiem, Osmorógiem, Ciecierzą oraz Rogami (Rogsteinem).

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Zamek dla zwiedzających czynny jest w lipcu i sierpniu. W pobliżu Tropsztyna nad Dunajcem znajdują się zamki w Czchowie (6 km), Rożnowie (5 km) i Melsztynie (16 km).

Badania archeologiczne[edytuj | edytuj kod]

1993, wykopaliska archeologiczne prowadzone na zlecenie Fundacji "Tropsztyn" przez archeologa Eligiusza Dworaczyńskiego. architekta Waldemara Niewaldę, historyk Halinę Rojkowską^[4].