Stonehenge: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
chmcbtedymcv |
m Przywrócono przedostatnią wersję, jej autor to Beau. Autor wycofanej edycji to 83.11.0.160. |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Koordynaty|51|10|44.85|N|1|49|35.13|W|}} |
|||
== |
|||
[[Grafika:Summer Solstice Sunrise over Stonehenge 2005.jpg|thumb|250px|Wschód słońca nad Stonehenge w dniu przesilenia letniego]] |
|||
== Tekst nagłówka == |
|||
[[Grafika:Stonehenge.jpg|thumb|250px|Stonehenge]] |
|||
[[Grafika:Stonehengesunset.jpg|thumb|250px|Zachód słońca nad Stonehenge]] |
|||
'''Stonehenge''' – jedna z najsłynniejszych, europejskich budowli [[megalit]]ycznych, pochodząca z epoki [[neolit]]u oraz [[epoka brązu|brązu]]. Megalit położony jest w odległości 13 km od miasta [[Salisbury (Anglia)|Salisbury]] w hrabstwie [[Wiltshire]] w południowej [[Anglia|Anglii]]. Najprawdopodobniej związany był z kultem księżyca i słońca. Księżyc mógł symbolizować tutaj kobietę (biorąc pod uwagę jej co miesięczną menstruację), słońce - mężczyznę. Składa się z wałów ziemnych otaczających duży zespół stojących kamieni. Obiekt od [[1968]] roku należy do [[UNESCO]] oraz znajduje się pod nadzorem angielskiego [[Scheduled Ancient Monument]]. Należy do [[English Heritage]] a otaczające go tereny do [[National Trust]]. |
|||
==[[Etymologia]]== |
|||
== |
|||
Nazwa pochodzi od staro-angielskiego języka, gdzie ''stān'' oznaczało kamień (ang. ''stone'') oraz albo ''hencg'' oznaczające otaczać (ang. ''hinge'') lub ''hen(c)en'' oznaczające szubienicę. |
|||
== Tekst nagłówka == |
|||
Ze słowa ''henge'' powstało słowo ''henges'' - kręgi, którymi teraz są nazywane tego typu obiekty. |
|||
==Historia== |
|||
== |
|||
W rozwoju budowli wyróżnia się cztery okresy chronologiczne: |
|||
== Tekst nagłówka == |
|||
*Stonehenge 1: około [[XXX wiek p.n.e.|2950]]-[[XXIX wiek p.n.e.|2900]] p.n.e. |
|||
*Stonehenge 2: około [[XX wiek p.n.e.|2900]]-[[XXIV wiek p.n.e.|2400]] p.n.e. |
|||
*Stonehenge 3a: od około [[XXVI wiek p.n.e.|2600 p.n.e.]] |
|||
*Stonehenge 3b: [[XXV wiek p.n.e.|2440]]-[[XXI wiek p.n.e.|2100]] p.n.e. |
|||
*Stonehenge 3c: |
|||
*Stonehenge 3d: [[XXIII wiek p.n.e.|2270]]-[[XX wiek p.n.e.|1930]] p.n.e. |
|||
*Stonehenge 3e: |
|||
*Stonehenge 3f: do około [[XVI wiek p.n.e.|1600 p.n.e.]] |
|||
Miejsce, w którym powstała budowla Stonehenge zyskało znaczenie kulturowe przed rokiem 2950 p.n.e. Świadczą o tym znajdujące się na zewnątrz megalitu groby datowane nawet na ok. [[XXXI wiek p.n.e.|3100 rok p.n.e.]] oraz usypany z ziemi pierścień datowany również na ten okres. |
|||
== dndgvmnvxbmdhmdb'''sdfmngbnm--[[Specjalna:Wkład/83.11.0.160|83.11.0.160]] ([[Dyskusja_wikipedysty:83.11.0.160|dyskusja]]) 17:59, 24 lut 2008 (CET)dmdfgmn<nowiki>dfmndbmdfmn[[Media:dmdgbmn[[Media:dnd[[Grafika:dnmbcmndnmd[[hmbcvm[[ffffffffffffffffffffffff]]]]]]]]]]</nowiki>''' == |
|||
== |
|||
==Budowa== |
|||
== |
|||
[[Grafika:Stonehenge_phase_one.jpg|thumb|right|Stonehenge faza pierwsza]] |
|||
== |
|||
[[Grafika:Stonehenge plan.jpg|thumb|right|Plan Stonehenge]] |
|||
Samo Stonehenge zbudowane jest z kręgów: zewnętrzny o średnicy 100 m, wewnętrzny o trzydziestometrowej średnicy i ustawionych wewnątrz, na planie podkowy pięciu [[trylit|trylitów]] o wysokości 9 m. Przed trylitami ustawionych jest 19 głazów o mniejszych wymiarach. Na krąg wewnętrzny składa się 30 bloków kamiennych o wysokości 4,2 m. Bloki połączone były na [[Złącza ciesielskie poprzeczne|czopy]] i [[wrąb|wręby]] z poziomo ułożonymi płytami tworząc zamknięty krąg. Krąg zewnętrzny to rów i wał ziemny. |
|||
Oś podkowy wyznacza kierunek, z którego wschodzi słońce w najdłuższym dniu w roku. [[Sanktuarium]] wzniesione jest z dwóch rodzajów [[Skała|kamienia]]. Największe, [[granit]]owe bloki pochodzą z okolic [[Marlborough Downs]] (około 30 km na [[północ]] od Stonehenge) oraz mniejsze, błękitne skały z [[Pembrokeshire]] w [[Walia|Walii]], czyli około 250 km od budowli. Leżący wewnątrz podkowy [[Skała|kamień]], nazywany obecnie kamieniem ofiarnym, pierwotnie najprawdopodobniej stał u [[symbol]]icznego wejścia. |
|||
Dotychczas nie wiadomo jak ludność żyjąca w tamtej epoce mogła zbudować tak wielką budowlę. |
|||
==[[Archeoastronomia]]== |
|||
Stonehenge jest ukierunkowane północnowschodnio-południowozachodnio (NE- SW). Wielka debata na temat znaczenia Stonehenge wytworzyła się po publikacji ''Stonehenge Decoded'' przez angielskiego [[astronom]]a [[Gerald Hawkins|Geralda Hawkins'a]] w [[1963]] roku, który twierdził, że odnalazł wiele powiązań między ustawieniem głazów a pozycją obiektów niebieskich i [[słońce|słońca]]. Uważał, iż Stonehenge mogło być używane do przewidywania [[zaćmienie|zaćmień]]. Jego badania zostały szeroko uznane w środowisku naukowym, jako że do ich przeprowadzania używał obliczeń komputerowych (wtedy należących do rzadkości). Następcami w badaniach byli [[C. A. Newham]] wraz z Sir [[Fred Hoyle|Fredem Hoyle]] oraz inżynier [[Alexander Thom]], który poświęcił na badania nad Stonehenge 20 lat. Ich teorie były ostro krytykowane przez [[Richard Atkinson|Richarda Atkinsona]] i innych. |
|||
==[[Replika|Repliki]]== |
|||
[[Grafika:A_Yool_Carhenge2_02Sep03.jpg|thumb|right|Carhenge]] |
|||
Istnieje pełnych rozmiarów replika Stonehenge w [[Maryhill]] w [[Waszyngton|Waszyngtonie]] wybudowana przez [[Sam Hill|Sama Hill'a]] |
|||
jako pomnik wojenny. [[Stonehenge Aotearoa]] w regionie [[Wairarapa]] w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]] jest nowoczesną adaptacją ukierunkowaną w powiązaniu z [[Antypody|Antypodami]], zostało wybudowane przez [[Phoenix Astronomical Society]] z [[Drewno (technika)|drewna]] i malowanego [[beton]]u. |
|||
[[University of Missouri]] w [[Rolla]] ma własną kopię o połowę mniejszą od oryginalnego Stonehenge. Także [[ East Stroudsburg University]] ma małą replikę. [[Carhenge]] zostało wybudowane z samochodów przez artystę [[Jim Reynolds|Jima Reynolds'a]] w [[1987]] i znajduje się w [[Alliance, Nebraska]]. [[Tankhenge]] istniało przy granicy [[Berlin Wschodni|Berlina Wschodniego]] i [[Berlin Zachodni|Zachodniego]] po upadku [[mur berliński|muru berlińskiego]] i zostało skonstruowane z trzech sowieckich pojazdów. |
|||
== Zobacz też == |
|||
*[[kromlech]] - kamienne kręgi |
|||
*[[Przegląd zagadnień z zakresu astronomii i astronautyki|podstawowe zagadnienia z zakresu astronomii]] |
|||
{{commons|Stonehenge}} |
|||
{{wikinews|Świętowanie przesilenia letniego w Stonehenge|Świętowanie przesilenia letniego w Stonehenge}} |
|||
[[Kategoria:Prehistoria]] |
|||
[[Kategoria:Historia astronomii]] |
|||
[[Kategoria:Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Wielkiej Brytanii]] |
|||
[[Kategoria:Sanktuaria]] |
|||
[[Kategoria:Stanowiska archeologiczne w Wielkiej Brytanii]] |
|||
== Linki zewnętrzne == |
|||
* [http://megalit.republika.pl/ Polska strona o Stonehenge] {{lang|pl}} |
|||
* [http://www.sacred-destinations.com/england/stonehenge-photos/index.html Galeria Zdjęć Stonehenge] {{lang|en}} |
|||
* [http://www.britannica.com/eb/article-9069811 Encyclopaedia Britannica - Stonehenge] {{lang|en}} |
|||
* [http://www.greatbuildings.com/buildings/Stonehenge.html Great Buildings - Stonehenge] {{lang|en}} |
|||
* [http://www.stonepages.com/england/stonehenge.html Stone Pages - Stonehenge] {{lang|en}} |
|||
{{Link FA|sv}} |
|||
[[ar:ستونهنج]] |
|||
[[bn:স্টোনহেঞ্জ]] |
|||
[[ba:Стоунхендж]] |
|||
[[bs:Stonehenge]] |
|||
[[bg:Стоунхендж]] |
|||
[[ca:Stonehenge]] |
|||
[[cs:Stonehenge]] |
|||
[[cy:Côr y Cewri]] |
|||
[[da:Stonehenge]] |
|||
[[de:Stonehenge]] |
|||
[[et:Stonehenge]] |
|||
[[el:Στόουνχεντζ]] |
|||
[[en:Stonehenge]] |
|||
[[es:Stonehenge]] |
|||
[[eo:Stonehenge]] |
|||
[[fa:استونهنج]] |
|||
[[fo:Stonehenge]] |
|||
[[fr:Stonehenge]] |
|||
[[gl:Stonehenge]] |
|||
[[ko:스톤헨지]] |
|||
[[hr:Stonehenge]] |
|||
[[id:Stonehenge]] |
|||
[[is:Stonehenge]] |
|||
[[it:Stonehenge]] |
|||
[[he:סטונהנג']] |
|||
[[lv:Stounhendža]] |
|||
[[lt:Stounhendžas]] |
|||
[[hu:Stonehenge]] |
|||
[[ms:Stonehenge]] |
|||
[[nl:Stonehenge]] |
|||
[[ja:ストーンヘンジ]] |
|||
[[no:Stonehenge]] |
|||
[[nn:Stonehenge]] |
|||
[[nrm:Stonehenge]] |
|||
[[oc:Stonehenge]] |
|||
[[pt:Stonehenge]] |
|||
[[ro:Stonehenge]] |
|||
[[ru:Стоунхендж]] |
|||
[[sq:Stonehenge]] |
|||
[[simple:Stonehenge]] |
|||
[[sk:Stonehenge]] |
|||
[[sl:Stonehenge]] |
|||
[[sr:Стоунхенџ]] |
|||
[[sh:Stonehenge]] |
|||
[[fi:Stonehenge]] |
|||
[[sv:Stonehenge]] |
|||
[[ta:ஸ்டோன் ஹெஞ்ச்]] |
|||
[[vi:Stonehenge]] |
|||
[[tr:Stonehenge]] |
|||
[[uk:Стоунхендж]] |
|||
[[ur:سٹون ہینج]] |
|||
[[zh-yue:巨石陣]] |
|||
[[zh:巨石阵]] |
Wersja z 19:00, 24 lut 2008
Nieprawidłowe parametry: {51|10|44.85|N|1|49|35.13|W|}
Stonehenge – jedna z najsłynniejszych, europejskich budowli megalitycznych, pochodząca z epoki neolitu oraz brązu. Megalit położony jest w odległości 13 km od miasta Salisbury w hrabstwie Wiltshire w południowej Anglii. Najprawdopodobniej związany był z kultem księżyca i słońca. Księżyc mógł symbolizować tutaj kobietę (biorąc pod uwagę jej co miesięczną menstruację), słońce - mężczyznę. Składa się z wałów ziemnych otaczających duży zespół stojących kamieni. Obiekt od 1968 roku należy do UNESCO oraz znajduje się pod nadzorem angielskiego Scheduled Ancient Monument. Należy do English Heritage a otaczające go tereny do National Trust.
Nazwa pochodzi od staro-angielskiego języka, gdzie stān oznaczało kamień (ang. stone) oraz albo hencg oznaczające otaczać (ang. hinge) lub hen(c)en oznaczające szubienicę. Ze słowa henge powstało słowo henges - kręgi, którymi teraz są nazywane tego typu obiekty.
Historia
W rozwoju budowli wyróżnia się cztery okresy chronologiczne:
- Stonehenge 1: około 2950-2900 p.n.e.
- Stonehenge 2: około 2900-2400 p.n.e.
- Stonehenge 3a: od około 2600 p.n.e.
- Stonehenge 3b: 2440-2100 p.n.e.
- Stonehenge 3c:
- Stonehenge 3d: 2270-1930 p.n.e.
- Stonehenge 3e:
- Stonehenge 3f: do około 1600 p.n.e.
Miejsce, w którym powstała budowla Stonehenge zyskało znaczenie kulturowe przed rokiem 2950 p.n.e. Świadczą o tym znajdujące się na zewnątrz megalitu groby datowane nawet na ok. 3100 rok p.n.e. oraz usypany z ziemi pierścień datowany również na ten okres.
Budowa
Samo Stonehenge zbudowane jest z kręgów: zewnętrzny o średnicy 100 m, wewnętrzny o trzydziestometrowej średnicy i ustawionych wewnątrz, na planie podkowy pięciu trylitów o wysokości 9 m. Przed trylitami ustawionych jest 19 głazów o mniejszych wymiarach. Na krąg wewnętrzny składa się 30 bloków kamiennych o wysokości 4,2 m. Bloki połączone były na czopy i wręby z poziomo ułożonymi płytami tworząc zamknięty krąg. Krąg zewnętrzny to rów i wał ziemny.
Oś podkowy wyznacza kierunek, z którego wschodzi słońce w najdłuższym dniu w roku. Sanktuarium wzniesione jest z dwóch rodzajów kamienia. Największe, granitowe bloki pochodzą z okolic Marlborough Downs (około 30 km na północ od Stonehenge) oraz mniejsze, błękitne skały z Pembrokeshire w Walii, czyli około 250 km od budowli. Leżący wewnątrz podkowy kamień, nazywany obecnie kamieniem ofiarnym, pierwotnie najprawdopodobniej stał u symbolicznego wejścia.
Dotychczas nie wiadomo jak ludność żyjąca w tamtej epoce mogła zbudować tak wielką budowlę.
Stonehenge jest ukierunkowane północnowschodnio-południowozachodnio (NE- SW). Wielka debata na temat znaczenia Stonehenge wytworzyła się po publikacji Stonehenge Decoded przez angielskiego astronoma Geralda Hawkins'a w 1963 roku, który twierdził, że odnalazł wiele powiązań między ustawieniem głazów a pozycją obiektów niebieskich i słońca. Uważał, iż Stonehenge mogło być używane do przewidywania zaćmień. Jego badania zostały szeroko uznane w środowisku naukowym, jako że do ich przeprowadzania używał obliczeń komputerowych (wtedy należących do rzadkości). Następcami w badaniach byli C. A. Newham wraz z Sir Fredem Hoyle oraz inżynier Alexander Thom, który poświęcił na badania nad Stonehenge 20 lat. Ich teorie były ostro krytykowane przez Richarda Atkinsona i innych.
Istnieje pełnych rozmiarów replika Stonehenge w Maryhill w Waszyngtonie wybudowana przez Sama Hill'a jako pomnik wojenny. Stonehenge Aotearoa w regionie Wairarapa w Nowej Zelandii jest nowoczesną adaptacją ukierunkowaną w powiązaniu z Antypodami, zostało wybudowane przez Phoenix Astronomical Society z drewna i malowanego betonu. University of Missouri w Rolla ma własną kopię o połowę mniejszą od oryginalnego Stonehenge. Także East Stroudsburg University ma małą replikę. Carhenge zostało wybudowane z samochodów przez artystę Jima Reynolds'a w 1987 i znajduje się w Alliance, Nebraska. Tankhenge istniało przy granicy Berlina Wschodniego i Zachodniego po upadku muru berlińskiego i zostało skonstruowane z trzech sowieckich pojazdów.
Zobacz też
- kromlech - kamienne kręgi
- podstawowe zagadnienia z zakresu astronomii
Linki zewnętrzne
- Polska strona o Stonehenge (pol.)
- Galeria Zdjęć Stonehenge (ang.)
- Encyclopaedia Britannica - Stonehenge (ang.)
- Great Buildings - Stonehenge (ang.)
- Stone Pages - Stonehenge (ang.)