Jakub Wujek

Jakub Wujek (ur. 1541 w Wągrowcu - zm. 27 lipca 1597 w Krakowie), polski ksiądz, jezuita, doktor teologii, rektor Akademii Wileńskiej, autor przekładu Biblii na język polski.

Był synem Macieja Wujka. Wykształcenie początkowe uzyskał w rodzinnym Wągrowcu w szkole cystersów. Następnie kształcił się dalej w naukach humanistyczno-klasycznych na Śląsku. Był wybitnie uzdolniony, zwłaszcza językowo. Z polecenia rodziców w 1558 roku wrócił ze Śląska i udał się do Krakowa aby dalej kształcić się w naukach klasycznych. W 1559 uzyskał tytuł magistra filozofii. W Krakowie został nauczycielem w szkole biskupa krakowskiego Jakuba Uchańskiego. Po tym jak Uchański został prymasem Polski wysłał Wujka jako opiekuna swoich bratanków do Wiednia do kolegium jezuickiego. Sam ukończył w Wiedniu magisterium z filozofii. Studia filozoficzne uzupełniał wykładami z matematyki i doskonaląc znajomość języka greckiego.

W Wiedniu w 1565 roku wstąpił do zakonu jezuitów i po nowicjacie rozpoczął w Kolegium Rzymskim studia teologiczne, gdzie uzyskał doktorat. Po dwóch latach w Rzymie powrócił do Polski do Pułtuska, gdzie był wykładowcą kolegium jezuickiego. Na kapłana został wyświęcony w roku 1568 w Pułtusku i od tego czasu poświęcił się intensywnej pracy kaznodziejskiej i pisarskiej. W latach 1571-1578 jako rektor organizował kolegium jezuickie w Poznaniu. W latach 1578-1580 był rektorem Akademii Wileńskiej. W latach 1579-1584 założył prowincję jezuicką w Koloszwarze w Siedmiogrodzie.

Strona tytułowa pierwszego wydania Biblii Wujka

Wydał dwa dzieła pisarskie: Postyllę katoliczną (Postylla catholica, to iest Kazania na każdą niedzielę i na każde święto przez cały rok, 1573), Postyllę mniejszą, "Żywoty", "Pasję" i inne liczne publikacje.

W roku 1584 władze zakonu jezuitów zleciły mu przełożenie Pisma Świętego.

Podstawą przekładu był łaciński przekład przypisywany św. Hieronimowi - tzw. Wulgata, usankcjonowana dekretem Soboru Trydenckiego jako oficjalny tekst Kościoła rzymskokatolickiego w 1546 r.

Pierwsza oficjalna edycja Wulgaty - tzw. Wulgata sykstyńska została wydana dopiero w roku 1590 na polecenie papieża Sykstusa V, wywołując tym samym jeden z największych teologicznych skandali w Kościele rzymskokatolickim (Sykstus V zmienił układ rozdziałów, numerację wersetów i pominął niektóre wersety oraz dodał różne zwroty i zdania wedle własnego uznania, gdyż uważał się za natchnionego przez Ducha Świętego by w ten sposób rozwiązać problemy interpretacyjne). Zaraz po opublikowaniu Wulgaty sykstyńskiej i śmierci papieża jezuici dostali polecenie wykupienia wszystkich dostępnych egzemplarzy, po czym przystąpiono w pośpiechu do ponownej rewizji tekstu Wulgaty (zakończonej w 1592), a zmiany wprowadzone przez Sykstusa V przypisano błędom drukarskim. Zrewidowana Wulgata została oficjalnie wydana w roku 1592 przez papieża Klemensa VIII wraz z bullą – Aeternus Ille i jest znana jako „klementyńska”.

Tablica na ścianie kościoła św. Barbary, upamiętniająca zasługi Jakuba Wujka . Kraków - Stare Miasto

W roku 1593 ukazał się przekład Nowego Testamentu, wydany z poprawkami i psalmami w 1594 roku. Pełny przekład został ukończony w roku 1595, ponieważ jednak oparty był na Wulgacie sykstyńskiej, jezuici zobowiązani byli dokonać rewizji przekładu celem dostosowania go do brzmienia Wulgaty klementyńskiej. Praca komisji rewizyjnej zajęła kilka lat i cały oficjalny przekład Biblii ukazał się dopiero dwa lata po śmierci Jakuba Wujka - w roku 1599. Wprowadzone przez komisję rewizyjną przekładu Wujka zmiany i poprawki były liczne i poważne, jednak mimo to przekład ten przeszedł do historii jako przekład Wujka.

Biblia Wujka zawiera objaśnienia rzeczowe oraz dogmatyczno-apologetyczne. Zawiera także odniesienia do tekstu oryginalnego, co ma duże znaczenie przy zwrotach błędnie podanych w tekście źródłowym przekładu - Wulgacie klementyńskiej.

Pod względem językowym Wujek korzystał z pracy swoich poprzedników. Przekład Wujka odznacza się ścisłością i wielostronnością: posiada język prosty i jasny, a jednocześnie poważny i dostojny. Przekład ten zastąpił Biblię Leopolity i pełnił rolę podstawowego polskiego przekładu katolickiego przez ponad trzy wieki.

Należy dodać, że przekład Wujka nie był ogólnie dostępny dla ogółu wiernych, ponieważ samodzielne czytanie Biblii w języku narodowym wymagało od początku XVII w. praktycznie aż do końca XVIII wieku osobistego zezwolenia papieskiego.

Ciało Jakuba Wujka spoczęło w podziemiach kościoła św. Barbary w Krakowie.

Dzieła

• Biblia to iest Księgi Starego y Nowego Testamentv..., 1599
• Czysciec to iest zdrowa a gruntowna nauka o modlitwach / o mszach / y iałmużnach za umarłe wierne: y o mękach czyscowych po śmierći, 1579
• Postilla katholicka mnieysza to iest Krótkie Kazania... 1870

Zobacz też

• Biblia Jakuba Wujka

Linki zewnętrzne

• Znaczenie Biblii Wujka w kulturze polskiej