Wikipedysta:CFCF/brudnopis/Zakażenie przewodu pokarmowego: Różnice pomiędzy wersjami

	{{{nazwa naukowa}}}
Synonimy	{{{synonimy}}}
Specjalizacja	{{{specjalizacja}}}
Objawy	{{{objawy}}}
Powikłania	{{{powikłania}}}
Początek	{{{początek}}}
Czas trwania	{{{czas trwania}}}
Typy	{{{typy}}}
Przyczyny	{{{przyczyny}}}
Czynniki ryzyka	{{{czynniki ryzyka}}}
Rozpoznanie	{{{rozpoznanie}}}
Różnicowanie	{{{różnicowanie}}}
Zapobieganie	{{{zapobieganie}}}
Leczenie	{{{leczenie}}}
Leki	{{{leki}}}
Rokowanie	{{{rokowanie}}}
Zapadalność	{{{zapadalność}}}
Śmiertelność	{{{śmiertelność}}}
	Klasyfikacje
ICD-11	{{{ICD11}}}; {{{ICD11 nazwa}}}
ICD-10	ICD-10: [https://icd.who.int/browse10/2019/en#/A A, ICD-10: A, ICD-10: A, ICD-10: J,ICD-10: J, ICD-10: K ICD-10: A, ICD-10: A, ICD-10: A, ICD-10: J,ICD-10: J, ICD-10: K]
DSM-5	{{{DSM-5}}}; {{{DSM-5 nazwa}}}
DSM-IV	{{{DSM-IV}}}; {{{DSM-IV nazwa}}}
DiseasesDB	30726
MedlinePlus	000252
MeSH	D005759
	[[commons:{{{commons}}}\|Multimedia w Wikimedia Commons]]

Przeglądaj historię interaktywnie

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 14:49, 25 cze 2014

Zakażenie przewodu pokarmowego to choroba charakteryzująca się stanem zapalnym ("-itis") układu pokarmowego obejmującym zarówno żołądek ("gastro"-) jak i jelito cienkie ("entero"-), co prowadzi do jednoczesnego wystąpienia rozwolnienia, wymiotów oraz bólu i skurczów jamy brzusznej.^[1] Zakażenie przewodu pokarmowego nazywane jest także grypą żołądkową lub grypą jelitową, mimo że choroba nie ma nic wspólnego z grypą.

Najczęstszą przyczyną choroby u dzieci na całym świecie są rotawirusy.^[2] U dorosłych chorobę wywołują najczęściej norowirusy^[3] oraz bakterie z rodzaju Campylobacter^[4]. Rzadziej spotykanymi przyczynami są inne bakterie (lub ich toksyny) oraz pasożyty. Zakażenie może nastąpić w wyniku spożycia nieodpowiednio przygotowanego posiłku lub skażonej wody oraz poprzez bliski kontakt z osobą zakażoną.

<!—Leczenie i epidemiologia --> Podstawą leczenia jest odpowiednie nawodnienie. W przypadku łagodnego lub umiarkowanego przebiegu zazwyczaj jest to możliwe przy użyciu doustnych soli nawadniających. W przypadku poważnej choroby konieczne może być podawania płynów dożylnie. Wirusowe zakażenie przewodu pokarmowego występuje najczęściej u dzieci oraz u mieszkańców krajów rozwijających się.

Objawy

Zakażenie przewodu pokarmowego objawia się najczęściej rozwolnieniem i wymiotami,^[5] a czasami występuje tylko jeden z tych objawów.^[1] Możliwe są również skurcze jamy brzusznej.^[1] Objawy pojawiają się zazwyczaj od 12 do 72 godzin po kontakcie z czynnikiem zakaźnym.^[6]W przypadku wirusa choroba mija po tygodniu.^[5] Niektóre przyczyny wirusowe mogą objawiać się gorączką, osłabieniem, bólem głowy, oraz bólem mięśni.^[5] W przypadku krwawego stolca, przyczyną prawdopodobnie nie jest wirus, ^[5] lecz bakteria.^[7] Niektóre zakażenia bakteryjne mogą wiązać się z ostrym bólem jamy brzusznej utrzymującym się przez kilka tygodni.^[7]

Dzieci zakażone rotawirusem zazwyczaj wracają do zdrowia w czasie od trzech do ośmiu dni.^[8] Jednak w przypadku ubogich państw, leczenie ciężkich przypadków jest często nieosiągalne w związku z czym rozwolnienie może utrzymywać się przez długi czas. ^[9] Odwodnienie jest często spotykaną komplikacją wynikającą z rozwolnienia,^[10] a poważnie odwodnione dzieci mogą cierpieć na nawrót kapilarny, kiepski turgor oraz zaburzenia oddechu.^[11] Do powtarzającego się zakażenia może dochodzić w miejscach gdzie poziom sanitarny jest nieodpowiedni oraz gdzie występuje niedożywienie,^[6] zaburzenia wzrostu oraz opóźnienie kognitywne. ^[12]

Reaktywne zapalenie stawów występuje u 1% osób po zakażeniu rodzajem Campylobacter' podczas gdy zespół Guillaina-Barrego występuje u 0.1%.^[7] Zespół hemolityczno-mocznicowy (HUS) może również wystąpić w rezultacie wytwarzanej przez rodzinę Escherichia coli lub Shigella toksyny shiga, co może skutkować niewielką liczbą trombocytów, niewydolnością nerek oraz małą liczbą czerwonych erytrocytów (w wyniku ich rozkładu).^[13] Dzieci są bardziej narażone na HUS niż osoby dorosłe.^[12] Niektóre zakażenia wirusowe mogą wiązać się z łagodną padaczką dziecięcą.^[1]

Przyczyna

Wirusy (zwłaszcza rotawirusy) oraz bakterie Escherichia coli i Campylobacter są najczęstszą przyczyną wirusowego zakażenia przewodu pokarmowego. ^[14]^[6] Jednak istnieje wiele innych czynników zakaźnych, które mogą być przyczyną choroby.^[12] Zdarzają się również przypadki nie związane z zakażeniem, ale są one znacznie rzadsze niż przyczyny wirusowe i bakteryjne.^[1] Zagrożenie zakażeniem jest znacznie wyższe u dzieci, w związku z ich brakiem odporności oraz stosunkowo niższym poziomem higieny.^[1]

Przyczyny wirusowe

Wirusami wywołującymi zakażenie przewodu pokarmowego są rotawirusy, norowirusy, adenowirusy oraz astrowirusy.^[5]^[15] Rotawirusy są najczęstszą przyczyną wirusowego zakażenia przewodu pokarmowego u dzieci^[14] i są odpowiedzialne za podobny odsetek zachorowań w krajach rozwiniętych irozwijających się.^[8] Wirusy wywołują ok. 70% przypadków wirusowego rozwolnienia u dzieci.^[16]Rotawirusy są rzadszą przyczyną choroby wśród osób dorosłych co jest związane z rozwiniętą odpornością. ^[17]

Norowirusy są główną przyczyną wirusowego zakażenia przewodu pokarmowego wśród dorosłych Amerykanów, stanowiąc 90% wybuchów epidemii.^[5] Do wybuchów lokalnych epidemi dochodzi zazwyczaj, gdy grupa osób spędza czas blisko siebie, np. w czasie rejsów wycieczkowych,^[5] w szpitalach lub w restauracjach.^[1] Osoby mogą przenosić chorobę, nawet po ustaniu biegunki.^[5] Norowirusy są przyczyną ok. 10% zachorowań dzieci.^[1]

Przyczyny bakteryjne

W krajach rozwiniętych główną przyczyną bakteryjnego zakażenia przewodu pokarmowego jest Campylobacter jejuni, z czego połowa wspomnianych przypadków związana jest z kontaktem z drobiem.^[7]W przypadku dzieci, bakterie są przyczyną 15% przypadków, a najczęściej spotykanymi bakteriami są Escherichia coli,Salmonella, Shigella, oraz Campylobacter.^[16] W przypadku skażenia żywności bakteriami oraz przechowywania jej w temperaturze pokojowej przez kilka godzin, bakterie rozwijają się, a zagrożenie zakażenia osoby spożywającej żywność wzrasta.^[12] Niektóre rodzaje żywności zazwyczaj związane z chorobą to surowe lub niedogotowane mięso, drób, owoce morza oraz jajka; surowe kiełki; niepasteryzowane mleko oraz sery zwarowe; soki owocowe i warzywne.^[18] W krajach rozwijających się, zwłaszcza w Afryce subsaharyjskiej oraz Azji, gdzie cholera jest często przyczyną zakażenia przewodu pokarmowego.Zakażenie przenosi się zazwyczaj za pośrednictwem wody lub żywności.^[19]

Toksygenna Clostridium difficile jest istotną przyczyną rozwolnienia, do którego dochodzi szczególnie często u osób w podeszłym wieku.^[12] Niemowlęta mogą przenosić te bakterie bez rozwijania objawów.^[12] Jest to częstą przyczyną rozwolnienia u osób hospitalizowanych i często jest związana ze stosowaniem antybiotyków. ^[20]Wywoływane przez ’'Staphylococcus aureus zakaźne rozwolnienie może również wystąpić u osób przyjmujących antybiotyki.^[21] "Biegunka podróżnych" jest zazwyczaj rodzajem bakteryjnego zakażenia przewodu pokarmowego. Leki przeciwkwasowe wydają się zwiększać zagrożenie zakażenia w przypadku wystawienia na działanie mikroorganizmów, włączając w to Clostridium difficile, Salmonellę oraz Campylobacter.^[22] Zagrożenie jest większe w przypadku przyjmowania inhibitorów pomp protonowych niż w przypadku antagonistów H2.^[22]

Przyczyny pasożytowe

Wiele spośród pierwotniaków może być przyczyną zakażenia przewodu pokarmowego – najczęściej jest to jednak Giardia lamblia – choć może to również byćEntamoeba histolytica oraz Cryptosporidium. ^[16] Jako grupa, wspomniane czynniki stanowią ok. 10% przyczyn choroby wśród dzieci.^[13] Giardia występuje najczęściej w krajach rozwijających się, ale w pewnym stopniu jest obecna również w innych miejscach.^[23] Występuje najczęściej u osób, które podróżują na obszarach ich występowania, dzieci przebywających w centrach opieki dziennej, homoseksualnych mężczyzn oraz w rezultacie klęsk żywiołowych.^[23]

Przenoszenie

Choroba rozprzestrzenia się za pośrednictwem zakażonej wody lub w przypadku współdzielenia przedmiotów osobistych.^[6]W miejscach występowania suchej i deszczowej pory roku, jakość wody pogarsza się w czasie pory deszczowej, co zbiega się w czasie z wybuchami ognisk choroby.^[6] W klimacie umiarkowanym zakażenia występują częściej zimą. ^[12] Karmione butelką dzieci na całym świecie przyjmujące pokarm z nieodpowiednio odkażanych butelek są szczególnie narażone na chorobę.^[6] Odsetek przenoszenia ma również związek z nieodpowiednią higieną, zwłaszcza wśród dzieci,^[5] przeludnionymi lokalami mieszkalnymi,^[24] oraz wcześniejszym niedożywieniem.^[12] Po wykształceniu odporności, dorośli mogą przenosić niektóre z mikroorganizmów w sposób bezobjawowy, w związku z czym pełnią rolę rezerwuaru zarazków choroby.^[12] Podczas gdy niektóre z czynników (jak np. Shigella) występują u naczelnych, inne mogą występować u różnych zwierząt (np.Giardia).^[12]

Przyczyny niezakaźne

Wśród przyczyn zakażenia przewodu pokarmowego znajduje się wiele przyczyn niezakaźnych. ^[1] Najczęściej spotykane spośród nich to leki (np. niesterydowe leki przeciwzapalne), niektóre pokarmy jak np. laktoza (u osób nie trawiących jej) oraz gluten (u osób cierpiących na celiakię). Choroba Crohna również może być niezakaźną przyczyną (często ostrego) zakażenia przewodu pokarmowego.^[1] Możliwe jest również wystąpienie chorób związanych z toksynami. Niektóre z chorób związanych z pokarmami jak np. nudności, wymioty oraz rozwolnienie obejmują: zatrucie typu ciguatera związana z zakażonymi rybami drapieżnymi, scombrotoksizm związany ze spożyciem niektórych gatunków zakażonych ryb,zatrucie tetrodotoksyną w wyniku spożycia ryb rozdymkowatych oraz innych izatrucie jadem kiełbasianym związane zazwyczaj z nieodpowiednim przechowywaniem żywności. ^[25]

Patofizjologia

Zakażenie przewodu pokarmowego jest zazwyczaj definiowane jako wymioty lub biegunka wynikające z zakażenia cienkiego lub grubego jelita.^[12] Zmiany występujące w jelicie cienkim nie mają zazwyczaj charakteru zapalnego, podczas gdy te występujące w jelicie grubym są zapalne.^[12] Ilość patogenów w związku, z którymi dochodzi do zakażenia może wahać się nawet od jednego (for Cryptosporidium) do 10⁸ (w przypadku Vibrio cholerae).^[12]

Diagnoza

W warunkach klinicznych zakażenie przewodu pokarmowego jest najczęściej diagnozowane w oparciu o objawy występujące u zakażonego.^[5]Określenie dokładnej przyczyny nie jest zazwyczaj konieczne, ponieważ nie ma to wpływu na przebieg leczenia.^[6]Jednak w przypadku osób, u których w stolcu zauważono krew, osób narażonych na zatrucie pokarmowe oraz osób, które odwiedziły niedawno kraje rozwijające się należy przeprowadzić badanie stolca.^[16] Badania diagnostyczne mogą zostać również przeprowadzone celach kontrolnych. ^[5] W związku z tym, że u ok. 10% niemowląt i małych dzieci występuje hipoglikemia sugerowana jest kontrola stężenia glukozy w surowicy krwi.^[11]Elektrolity oraz funkcje nerek również powinny zostać przebadane, w przypadku zagrożenia związanego z odwodnieniem.^[16]

Odwodnienie

Stwierdzenie czy dana osoba jest odwodniona stanowi ważną część badania, a odwodnienie może zostać sklasyfikowane jako łagodne (3–5%), umiarkowane (6–9%) oraz poważne (≥10%).^[1] W przypadku dzieci, najpewniejszą oznaką umiarkowanego lub poważnego odwodnienia jest przedłużający się nawrót kapilarny, kiepski turgor oraz zaburzenia oddychania.^[11]^[26] Innymi przydatnymi oznakami (w przypadku stwierdzenia kilku z nich) są podkrążone oczy, zmniejszona aktywność, brak łzawienia oraz suchość w jamie ustnej.^[1] Normalna ilość moczu i płynu w jamie ustnej jest oznaką pozwalającą wykluczyć odwodnienie.^[11] Badania laboratoryjne nie mają większego znaczenia klinicznego, ponieważ nie są przydatne przy stwierdzaniu odwodnienia.^[1]

Diagnoza różnicowa

Inne potencjalne przyczyny objawów, które mogą wskazywać na zakażenie przewodu pokarmowego to zapalenie wyrostka robaczkowego, skręt jelit, zapalenie jelit, zakażenie układu moczowego oraz cukrzyca.^[16] Niewydolność trzustki, zespół krótkiego jelita, choroba Whipple'a, celiakia oraz działanie środków przeczyszczających również mogą być przyczyną objawów.^[27] Diagnoza różnicowa może być skomplikowana w przypadku u osób, u których stwierdzono wyłącznie wymioty lub rozwolnienie (ale nie oba objawy).^[1]

Zapalenie wyrostka robaczkowego może objawiać się wymiotami, bólem jamy brzusznej oraz nieznaczną biegunką nawet w 33% przypadków.^[1] Jest to znaczna różnica w stosunku do zakażenia przewodu pokarmowego, podczas którego znaczna biegunka jest jednym z typowych objawów.^[1] Zakażenie płuc lub dróg moczowych u dzieci również może być przyczyną wymiotów oraz biegunki. ^[1] Standardowa kwasica ketonowa (DKA) objawia się bólem jamy brzusznej, nudnościami oraz wymiotami, ale nie biegunką.^[1] Badanie wykazało, że 17% dzieci, u których zdiagnozowano na początku zakażenie przewodu pokarmowego cierpiało w rzeczywistości na DKA.^[1]

Profilaktyka

Tygodniowy odsetek pozytywnych wyników badań na obecność rotawirusów, USA, lipiec 2000 – czerwiec 2009.

Styl życia

Łatwy dostęp do niezanieczyszczonej wody oraz odpowiednie warunki sanitarne są ważnym czynnikiem pozwalającym zmniejszyć odsetek zakażeń oraz klinicznie leczonych poważnych przypadków zakażenia przewodu pokarmowego.^[12] Osobiste środki (jak np. mycie rąk) pozwalają zmniejszyć ryzyko oraz odsetek zachorowań na zakażenie przewodu pokarmowego zarówno w krajach rozwijających się jak i rozwiniętych nawet o 30%.^[11] Skutecznym środkiem mogą być również żele na bazie alkoholu.^[11] Karmienie piersią jest istotne, zwłaszcza w miejscach gdzie higiena stoi na niskim poziomie, podobnie jak ogólna poprawa poziomu higieny.^[6] Mleko z piersi zmniejsza częstotliwość zachorowań oraz skraca czas trwania choroby.^[1] Unikanie zakażonej żywności oraz napojów również stanowi skuteczny środek.^[28]

Szczepienia

W związku ze skutecznością oraz bezpieczeństwem, Światowa Organizacja Zdrowia zasugerowała w 2009 r. oferowanie wszystkim dzieciom na świecie szczepień przeciwko rotawirusom.^[29]^[14] Istnieją dwie dostępne komercyjnie szczepionki przeciwko rotawirusom i prowadzone są prace nad kolejnymi szczepionkami.^[29] W Afryce i Azji wspomniane szczepionki pozwoliły zmniejszyć liczbę poważnych zachorowań wśród niemowląt ^[29] a w krajach, w których wprowadzono krajowe programy szczepień odsetek poważnych zachorowań zmniejszył się.^[30]^[31] Wspomniana szczepionka może również zapobiegać zachorowaniom dzieci, które nie były szczepione, ponieważ pozwala zmniejszyć ilość zakażeń w otoczeniu.^[32] Począwszy od 2000 r. wprowadzenie programu szczepień przeciwko rotawirusom w USA pozwoliło zmniejszyć liczbę osób cierpiących na biegunkę o 80%. ^[33]^[34]^[35] Pierwsza dawka szczepionki powinna być podawana dzieciom w wieku od 6 do 15 tygodni.^[14] doustna szczepionka przeciwko cholerze zachowuje skuteczność rzędu 50–60% w okresie 2 lat.^[36]

Leczenie

Zakażenie przewodu pokarmowego jest zazwyczaj ostrą, ograniczoną chorobą, która nie wymaga podawania leków.^[10] Preferowane leczenie w przypadku łagodnego lub umiarkowanego odwodnienia to podawanie doustnych soli nawadniających (ORT).^[13]Metoklopramid oraz/lub ondansetron, mogą być jednak przydatne w przypadku niektórych dzieci,^[37] podczas, gdy butylskopolaminamoże być przydatna przy leczeniu bólu jamy brzusznej.^[38]

Odwodnienie

Główną formą leczenia zakażenia przewodu pokarmowego zarówno u dzieci jak i u dorosłych jest rehydratacja. Preferowaną metodą jest doustna rehydratacja, chociaż możliwe, że konieczne będzie dożylne leczenie w przypadku osób, u których stwierdzono zaburzenie świadomości lub skrajnego odwodnienia.^[39]^[40] Ustne środki lecznicze składające się ze złożonych wodorowęglanów (np. środki przygotowane na bazie pszenicy lub ryżu) mogą być skuteczniejsze niż środki na bazie cukrów prostych.^[41] Dzieciom w wieku poniżej 5 roku życia nie należy podawać napoi zawierających znaczne ilości cukrów prostych np. napojów słodzonych lub soków owocowych, ponieważ mogą one zaostrzać biegunkę.^[10]Możliwe jest podawanie zwykłej wody gdy specjalistyczne i skuteczniejsze środki ORT są niedostępne lub nie są spożywane ze względu na smak.^[10] Zgłębnik nosowo-żołądkowy może być wykorzystywany w przypadku małych dzieci do podawania płynów. ^[16]

Dieta

Zaleca się ciągłe karmienie piersią dzieci karmionych w ten sposób, podczas gdy dzieci otrzymujące mleko początkowe powinny otrzymywać pokarm zaraz po rehydratacji przy użyciu środków ORT.^[42] Zazwyczaj podawanie mleka początkowego niezawieracjącego laktozy lub o zmniejszonej zawartości laktozy nie jest konieczne.^[42] Dzieci powinny być karmione w oparciu o taką samą dietę podczas biegunki, z wyjątkiem pokarmów o dużej zawartości cukrów prostych.^[42] Dieta BRAT (banany, ryż, mus jabłkowy, tost oraz herbata) nie jest już zalecana, ponieważ nie zawiera odpowiedniej ilości składników odżywczych i nie uznano jej za korzystniejszą od normalnej diety.^[42] Niektóre probiotyki zostały uznane za środek wspierający skracanie czasu choroby oraz obniżanie częstotliwości oddawania stolca.^[43] Mogą być również skuteczne w zakresie profilaktyki oraz leczenia biegunki wywołanej przez antybiotyki.^[44] Również korzystny wpływ mają produkty zawierające sfermentowane mleko (np. jogurt).^[45] Suplementy zawierające cynk również wydają się skuteczne w zakresie zarówno leczenia jak i profilaktyki wśród dzieci w krajach rozwijających się.^[46]

Środki przeciwwymiotne

Leki przeciwwymiotne mogą być pomocne przy leczeniu wymiotów wśród dzieci. Ondansetron jest skutecznym środkiem doraźnym, ponieważ jego pojedyncza dawka zmniejsza potrzebę dożylnego podawania płynów, hospitalizacji oraz zapobiega wymiotom.^[47]^[48]^[49]Metoklopramid również może okazać się pomocnym środkiem.^[49] Jednak stosowanie ondansetronu może wiązać się z rosnącym odsetkiem dzieci wracających do szpitala.^[50] Podawany dożylnie roztwór ondansetronu może być podawany doustnie, jeżeli zostanie to uznane za stosowne.^[51]Dimenhydrynat, choć eliminuje wymioty, wydaje się nie być skutecznym środkiem klinicznym.^[1]

Antybiotyki

Antybiotyki nie należą do leków podawanych zazwyczaj w czasie zakażenia przewodu pokarmowego, chociaż są czasem zalecane, gdy objawy są szczególnie poważne ^[52] lub gdy przyczyną jest konkretna bakteria.^[53] W przypadku antybiotyków, zalecany jest makrolid (jak np. azytromycyna) zamiast fluorochinolonu, co wiąże się z wysoką odpornością na wspomniany lek.^[7]Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego, zazwyczaj związane ze stosowaniem antybiotyku może być kontrolowane poprzez odstawienie czynnika sprawczego i leczenie przy użyciu metronidazolu lub wankomycyny.^[54] Bakterie i pierwotniaki podatne na leczenie to m.in. Shigella^[55] Salmonella typhi,^[56] oraz Giardia.^[23] W przypadku osób, u których stwierdzono Giardia lub Entamoeba histolytica, zalecane jest stosowanie tynidazolu zamiast metronidazolu.^[57]^[23] Światowa organizacja zdrowia (WHO) zaleca stosowanie antybiotyków u małych dzieci, u których stwierdzono jednocześnie biegunkę z krwawieniem oraz gorączkę.^[1]

Czynniki przeciwbiegunkowe

Leki przeciwbiegunkowe są obciążone zagrożeniem potencjalnych komplikacji i choć doświadczenia kliniczne wskazują na to, że są one rzadkie,^[27] nie należy podawać ich osobom, u których wystąpiła krwawa biegunka lub biegunka z gorączką.^[58]Loperamid, lek opioidowy, jest często stosowany w celu objawowego leczenia biegunki.^[59]Jednak nie zaleca się stosowania loperamidu u dzieci, ponieważ może przedostać się przez niedojrzałą barierę krew-mózg i spowodować działanie toksyczne. Zasadowy salicylan bizmutawy, nierozpuszczalny trójwartościowy związek kompleksowy bizmutu oraz salicylanu, może być używany w przypadku łagodnego lub umiarkowanego przebiegu choroby,^[27] ale toksyczność salicylanu może stanowić zagrożenie.^[1]

Epidemiologia

Szacuje się, że na świecie co roku dochodzi do 3-5 miliardów zachorowań na zakażenie przewodu pokarmowego,^[60] głównie wśród dzieci oraz mieszkańców krajów rozwijających się.^[6] Skutkuje to ok. 1,3 miliona zgonów wśród dzieci poniżej piątego roku życia, zgodnie ze stanem na 2008 r.,^[61] przy czym do większości z nich dochodzi w najuboższych państwach świata.^[12] Ponad 450 000 zgonów spowodowanych jest wystąpieniem rotowirusów u dzieci poniżej 5 roku życia.^[62]^[63] Cholera jest przyczyną ok. 3-5 milionów zachorowań oraz ok. 100 000 zgonów rocznie. ^[19] W krajach rozwijających się dzieci w wieku poniżej 2 roku życia chorują często sześć lub więcej razy w ciągu roku, co jest przyczyną zakażenia przewodu pokarmowego, które należy leczyć w warunkach klinicznych.^[12] U osób dorosłych jest rzadsza, częściowo z powodu rozwoju odporność.^[5]

W 1980 r. zakażenie przewodu pokarmowego było przyczyną 4,6 milionów zgonów 1)wśród dzieci, w większości do zgonów dochodziło w krajach rozwijających się.^[54] Odsetek zgonów został znacznie zmniejszony (do ok. 1,5 miliona zgonów rocznie) do 2000 r., w dużej mierze dzięki wprowadzeniu i upowszechnieniu się leczenia w oparciu o doustną rehydratację.^[64] W US, zakażenia wywołujące zakażenie przewodu pokarmowego są drugim najczęstszym rodzajem zakażeń (zaraz po przeziębieniu) i są przyczyną 200-375 milionów przypadków ostrej biegunki ^[5]^[12] oraz ok. dziesięciu tysięcy zgonów rocznie,^[12] z czego do 150-300 z nich dochodzi wśród dzieci w wieku poniżej piątego roku życia.^[1]

Historia

Nazwy "zakażenie przewodu pokarmowego" użyto po raz pierwszy w 1825.^[65] Wcześniej najczęściej określano je jako dur brzuszny lub "pęcherzycę choleryczną ", lub mniej dokładnie jako "ścisk jelit ", "przejedzenie się", "zm`iany", "kolkę", "problemy jelitowe " lub wieloma innymi archaizmami używanymi w odniesieniu do ostrej biegunki.^[66]

Społeczeństwo i kultura

Zakażenie przewodu pokarmowego określa się wieloma kolokwialnymi nazwami m.in. "zemsta Montezumy", "indyjski brzuch", "la turista" oraz "sprint toaletowy ".^[12] Miało ono znaczenie w czasie wielu kampanii wojskowych i jest związane z angielskojęzycznym powiedzeniem "no guts no glory" (bez twardych bebechów nie ma zwycięstwa).^[12]

Każdego roku zakażenie przewodu pokarmowego jest przyczyną 3,7 milionów wizyt u lekarzy w USA ^[1] oraz 3 milionów wizyt we Francji.^[67] W USA zakażenie przewodu pokarmowego może kosztować nawet 23 miliardy dolarów rocznie ^[68] a same roatawirusy kosztują 1 miliard dolarów rocznie.^[1]

Badania

Prowadzone są prace mające na celu przygotowanie kilku szczepionek przeciwko zakażeniu przewodu pokarmowego. Przykładowo, szczepionek przeciwko Shigella i enterotoksynotwórczych Escherichia coli (ETEC), będących dwoma głównymi przyczynami zakażenia przewodu pokarmowego na świecie.^[69]^[70]

U zwierząt

Zakażenie przewodu pokarmowego u kotów i psów jest często wywoływane przez te same czynniki co w przypadku człowieka. Najczęściej spotykanymi mikroorganizmami są:Campylobacter, Clostridium difficile, Clostridium perfringens, oraz Salmonella.^[71] Przyczyną może być również jedna z wielu toksycznych roślin.^[72] Niektóre czynniki są typowe dla wybranych gatunków. TGEV występuje u świń powodując wymioty, biegunkę oraz odwodnienie.^[73] Uważa się, że świnie są na niego narażone w rezultacie kontaktu z dzikim ptactwem, ale obecnie niedostępny jest odpowiedni lek.^[74] Choroba nie przenosi się na człowieka.^[75]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z Amandeep Singh. Pediatric Emergency Medicine Practice Acute Gastroenteritis — An Update. „Emergency Medicine Practice”. 7 (7), July 2010. (ang.).
↑ Tate JE, Burton AH, Boschi-Pinto C, Steele AD, Duque J, Parashar UD. 2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis. „The Lancet Infectious Diseases”. 12 (2), s. 136–41, February 2012. DOI: 10.1016/S1473-3099(11)70253-5. PMID: 22030330. (ang.).
↑ Marshall JA, Bruggink LD. The dynamics of norovirus outbreak epidemics: recent insights. „International Journal of Environmental Research and Public Health”. 8 (4), s. 1141–9, April 2011. DOI: 10.3390/ijerph8041141. PMID: 21695033. (ang.).
↑ Man SM. The clinical importance of emerging Campylobacter species. „Nature Reviews. Gastroenterology & Hepatology”. 8 (12), s. 669–85, December 2011. DOI: 10.1038/nrgastro.2011.191. PMID: 22025030. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Eckardt AJ, Baumgart DC. Viral gastroenteritis in adults. „Recent Patents on Anti-infective Drug Discovery”. 6 (1), s. 54–63, January 2011. PMID: 21210762. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Webber: Communicable disease epidemiology and control : a global perspective. Wyd. 3rd. Wallingford, Oxfordshire: Cabi, 2009, s. 79. ISBN 978-1-84593-504-7. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e E Galanis. Campylobacter and bacterial gastroenteritis.. „CMAJ : Canadian Medical Association”. 177 (6), s. 570–1, 2007 Sep 11. DOI: 10.1503/cmaj.070660. PMID: 17846438. (ang.).
↑ ^a ^b A Meloni, Locci, D, Frau, G, Masia, G, Nurchi, AM, Coppola, RC. Epidemiology and prevention of rotavirus infection: an underestimated issue?. „The journal of maternal-fetal & neonatal medicine : the official journal of the European Association of Perinatal Medicine, the Federation of Asia and Oceania Perinatal Societies, the International Society of Perinatal Obstetricians”. 24 Suppl 2, s. 48–51, 2011 Oct. DOI: 10.3109/14767058.2011.601920. PMID: 21749188. (ang.).
↑ Toolkit. [w:] DefeatDD [on-line]. [dostęp 3 maja 2012]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Management of acute diarrhoea and vomiting due to gastoenteritis in children under 5. [w:] National Institute of Clinical Excellence [on-line]. April 2009. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Tintinalli, Judith E.: Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli)). New York: McGraw-Hill Companies, 2010, s. 830–839. ISBN 0-07-148480-9. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t Mandell 2010 Chp. 93
↑ ^a ^b ^c EJ Elliott. Acute gastroenteritis in children.. „BMJ (Clinical research ed.)”. 334 (7583), s. 35–40, 2007 Jan 6. DOI: 10.1136/bmj.39036.406169.80. PMID: 17204802. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d H Szajewska, Dziechciarz, P. Gastrointestinal infections in the pediatric population.. „Current opinion in gastroenterology”. 26 (1), s. 36–44, 2010 Jan. DOI: 10.1097/MOG.0b013e328333d799. PMID: 19887936. (ang.).
↑ Dennehy PH. Viral gastroenteritis in children. „The Pediatric Infectious Disease Journal”. 30 (1), s. 63–4, January 2011. DOI: 10.1097/INF.0b013e3182059102. PMID: 21173676. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g A Webb, Starr, M. Acute gastroenteritis in children.. „Australian family physician”. 34 (4), s. 227–31, 2005 Apr. PMID: 15861741. (ang.).
↑ Desselberger U, Huppertz HI. Immune responses to rotavirus infection and vaccination and associated correlates of protection. „The Journal of Infectious Diseases”. 203 (2), s. 188–95, January 2011. DOI: 10.1093/infdis/jiq031. PMID: 21288818. (ang.).
↑ DG Nyachuba. Foodborne illness: is it on the rise?. „Nutrition Reviews”. 68 (5), s. 257-69, 2010 May. DOI: 10.1111/j.1753-4887.2010.00286.x. PMID: 20500787. (ang.).
↑ ^a ^b RC Charles, Ryan, ET. Cholera in the 21st century.. „Current opinion in infectious diseases”. 24 (5), s. 472-7, 2011 Oct. DOI: 10.1097/QCO.0b013e32834a88af. PMID: 21799407. (ang.).
↑ V Moudgal, Sobel, JD. Clostridium difficile colitis: a review.. „Hospital practice (1995)”. 40 (1), s. 139-48, 2012 Feb. DOI: 10.3810/hp.2012.02.954. PMID: 22406889. (ang.).
↑ Z Lin, Kotler, DP; Schlievert, PM; Sordillo, EM. Staphylococcal enterocolitis: forgotten but not gone?. „Digestive diseases and sciences”. 55 (5), s. 1200-7, 2010 May. PMID: 19609675. (ang.).
↑ ^a ^b J Leonard, Marshall, JK, Moayyedi, P. Systematic review of the risk of enteric infection in patients taking acid suppression.. „The American journal of gastroenterology”. 102 (9), s. 2047–56; quiz 2057, 2007 Sep. DOI: 10.1111/j.1572-0241.2007.01275.x. PMID: 17509031. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d AA Escobedo, Almirall, P, Robertson, LJ, Franco, RM, Hanevik, K, Mørch, K, Cimerman, S. Giardiasis: the ever-present threat of a neglected disease.. „Infectious disorders drug targets”. 10 (5), s. 329–48, 2010 Oct. PMID: 20701575. (ang.).
↑ K Grimwood, Forbes, DA. Acute and persistent diarrhea.. „Pediatric clinics of North America”. 56 (6), s. 1343–61, 2009 Dec. DOI: 10.1016/j.pcl.2009.09.004. PMID: 19962025. (ang.).
↑ DT Lawrence, Dobmeier, SG; Bechtel, LK; Holstege, CP. Food poisoning.. „Emergency medicine clinics of North America”. 25 (2), s. 357-73; abstract ix, 2007 May. DOI: 10.1016/j.emc.2007.02.014. PMID: 17482025. (ang.).
↑ MJ Steiner, DeWalt, DA, Byerley, JS. Is this child dehydrated?. „JAMA : the Journal of the American Medical Association”. 291 (22), s. 2746–54, 2004 Jun 9. DOI: 10.1001/jama.291.22.2746. PMID: 15187057. (ang.).
↑ ^a ^b ^c The Oxford Textbook of Medicine. Wyd. 4th. Oxford University Press, 2003. ISBN 0-19-262922-0. (ang.).
↑ Viral Gastroenteritis. [w:] Center for Disease Control and Prevention [on-line]. February 2011. [dostęp 16 kwietnia 2012]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c World Health Organization. Rotavirus vaccines: an update. „Weekly epidemiological record”. 51–52 (84), s. 533–540, December 2009. [dostęp 10 maja 2012]. (ang.).
↑ C Giaquinto, Dominiak-Felden G, Van Damme P, Myint TT, Maldonado YA, Spoulou V, Mast TC, Staat MA. Summary of effectiveness and impact of rotavirus vaccination with the oral pentavalent rotavirus vaccine: a systematic review of the experience in industrialized countries. „Human Vaccines”. 7, s. 734–748, 2011 July. DOI: 10.4161/hv.7.7.15511. PMID: 21734466. [dostęp 10 maja 2012]. (ang.).
↑ V Jiang, Jiang B, Tate J, Parashar UD, Patel MM. Performance of rotavirus vaccines in developed and developing countries. „Human Vaccines”. 6 (7), s. 532–542, July 2010. PMID: 20622508. [dostęp 10 maja 2012]. (ang.).
↑ MM Patel, Steele, D, Gentsch, JR, Wecker, J, Glass, RI, Parashar, UD. Real-world impact of rotavirus vaccination.. „The Pediatric Infectious Disease Journal”. 30 (1 Suppl), s. S1-5, 2011 Jan. DOI: 10.1097/INF.0b013e3181fefa1f. PMID: 21183833. (ang.).
↑ US Center for Disease Control and Prevention. Delayed onset and diminished magnitude of rotavirus activity—United States, November 2007 – May 2008. „Morbidity and Mortality Weekly Report”. 57 (25), s. 697–700, 2008. [dostęp 3 maja 2012]. (ang.).
↑ Reduction in rotavirus after vaccine introduction—United States, 2000–2009. „MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep.”. 58 (41), s. 1146–9, October 2009. PMID: 19847149. (ang.).
↑ JE Tate, Cortese, MM, Payne, DC, Curns, AT, Yen, C, Esposito, DH, Cortes, JE, Lopman, BA, Patel, MM, Gentsch, JR, Parashar, UD. Uptake, impact, and effectiveness of rotavirus vaccination in the United States: review of the first 3 years of postlicensure data.. „The Pediatric Infectious Disease Journal”. 30 (1 Suppl), s. S56-60, 2011 Jan. DOI: 10.1097/INF.0b013e3181fefdc0. PMID: 21183842. (ang.).
↑ D Sinclair, Abba, K, Zaman, K, Qadri, F, Graves, PM. Oral vaccines for preventing cholera.. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”, s. CD008603, 2011 Mar 16. DOI: 10.1002/14651858.CD008603.pub2. PMID: 21412922. (ang.).
↑ Alhashimi D, Al-Hashimi H, Fedorowicz Z. Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents. „Cochrane Database Syst Rev”, s. CD005506, 2009. DOI: 10.1002/14651858.CD005506.pub4. PMID: 19370620. (ang.).
↑ Tytgat GN. Hyoscine butylbromide: a review of its use in the treatment of abdominal cramping and pain. „Drugs”. 67 (9), s. 1343–57, 2007. PMID: 17547475. (ang.).
↑ BestBets: Fluid Treatment of Gastroenteritis in Adults. (ang.).
↑ Canavan A, Arant BS. Diagnosis and management of dehydration in children. „Am Fam Physician”. 80 (7), s. 692–6, October 2009. PMID: 19817339. (ang.).
↑ Gregorio GV, Gonzales ML, Dans LF, Martinez EG. Polymer-based oral rehydration solution for treating acute watery diarrhoea. „Cochrane Database Syst Rev”, s. CD006519, 2009. DOI: 10.1002/14651858.CD006519.pub2. PMID: 19370638. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d King CK, Glass R, Bresee JS, Duggan C. Managing acute gastroenteritis among children: oral rehydration, maintenance, and nutritional therapy. „MMWR Recomm Rep”. 52 (RR-16), s. 1–16, November 2003. PMID: 14627948. (ang.).
↑ Allen SJ, Martinez EG, Gregorio GV, Dans LF. Probiotics for treating acute infectious diarrhoea. „Cochrane Database Syst Rev”. 11 (11), s. CD003048, 2010. DOI: 10.1002/14651858.CD003048.pub3. PMID: 21069673. (ang.).
↑ S Hempel, Newberry, SJ; Maher, AR; Wang, Z; Miles, JN; Shanman, R; Johnsen, B; Shekelle, PG. Probiotics for the prevention and treatment of antibiotic-associated diarrhea: a systematic review and meta-analysis.. „JAMA: the Journal of the American Medical Association”. 307 (18), s. 1959-69, 2012 9 maja. PMID: 22570464. (ang.).
↑ Kevin Mackway-Jones: Does yogurt decrease acute diarrhoeal symptoms in children with acute gastroenteritis?. [w:] BestBets [on-line]. June 2007. (ang.).
↑ AM Telmesani. Oral rehydration salts, zinc supplement and rota virus vaccine in the management of childhood acute diarrhea.. „Journal of family and community medicine”. 17 (2), s. 79–82, 2010 May. DOI: 10.4103/1319-1683.71988. PMID: 21359029. (ang.).
↑ DeCamp LR, Byerley JS, Doshi N, Steiner MJ. Use of antiemetic agents in acute gastroenteritis: a systematic review and meta-analysis. „Arch Pediatr Adolesc Med”. 162 (9), s. 858–65, September 2008. DOI: 10.1001/archpedi.162.9.858. PMID: 18762604. (ang.).
↑ Mehta S, Goldman RD. Ondansetron for acute gastroenteritis in children. „Can Fam Physician”. 52 (11), s. 1397–8, 2006. PMID: 17279195. (ang.).
↑ ^a ^b Z Fedorowicz, Jagannath, VA, Carter, B. Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents.. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”. 9 (9), s. CD005506, 2011 Sep 7. DOI: 10.1002/14651858.CD005506.pub5. PMID: 21901699. (ang.).
↑ Sturm JJ, Hirsh DA, Schweickert A, Massey R, Simon HK. Ondansetron use in the pediatric emergency department and effects on hospitalization and return rates: are we masking alternative diagnoses?. „Ann Emerg Med”. 55 (5), s. 415–22, May 2010. DOI: 10.1016/j.annemergmed.2009.11.011. PMID: 20031265. (ang.).
↑ Ondansetron. [w:] Lexi-Comp [on-line]. May 2011. (ang.).
↑ Traa BS, Walker CL, Munos M, Black RE. Antibiotics for the treatment of dysentery in children. „Int J Epidemiol”. 39 (Suppl 1), s. i70–4, April 2010. DOI: 10.1093/ije/dyq024. PMID: 20348130. (ang.).
↑ Grimwood K, Forbes DA. Acute and persistent diarrhea. „Pediatr. Clin. North Am.”. 56 (6), s. 1343–61, December 2009. DOI: 10.1016/j.pcl.2009.09.004. PMID: 19962025. (ang.).
↑ ^a ^b Gerald L. Mandell, John E. Bennett, Raphael Dolin: Mandell's Principles and Practices of Infection Diseases. Wyd. 6th. Churchill Livingstone, 2004. ISBN 0-443-06643-4. (ang.).
↑ PR Christopher, David, KV, John, SM, Sankarapandian, V. Antibiotic therapy for Shigella dysentery.. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”, s. CD006784, 2010 Aug 4. DOI: 10.1002/14651858.CD006784.pub4. PMID: 20687081. (ang.).
↑ EE Effa, Lassi, ZS, Critchley, JA, Garner, P, Sinclair, D, Olliaro, PL, Bhutta, ZA. Fluoroquinolones for treating typhoid and paratyphoid fever (enteric fever).. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”, s. CD004530, 2011 Oct 5. DOI: 10.1002/14651858.CD004530.pub4. PMID: 21975746. (ang.).
↑ ML Gonzales, Dans, LF, Martinez, EG. Antiamoebic drugs for treating amoebic colitis.. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”, s. CD006085, 2009 Apr 15. DOI: 10.1002/14651858.CD006085.pub2. PMID: 19370624. (ang.).
↑ Harrison's Principles of Internal Medicine. Wyd. 16th. McGraw-Hill. ISBN 0-07-140235-7. (ang.).
↑ Mark Feldman, Lawrence S. Friedman, Marvin H. Sleisenger: Sleisenger & Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease. Wyd. 7th. Saunders, 2002. ISBN 0-7216-8973-6. (ang.).
↑ EJ Elliott. Acute gastroenteritis in children.. „BMJ (Clinical research ed.)”. 334 (7583), s. 35–40, 2007 Jan 6. DOI: 10.1136/bmj.39036.406169.80. PMID: 17204802. (ang.).
↑ RE Black, Cousens, S, Johnson, HL, Lawn, JE, Rudan, I, Bassani, DG, Jha, P, Campbell, H, Walker, CF, Cibulskis, R, Eisele, T, Liu, L, Mathers, C, Child Health Epidemiology Reference Group of WHO and, UNICEF. Global, regional, and national causes of child mortality in 2008: a systematic analysis.. „Lancet”. 375 (9730), s. 1969–87, 2010 Jun 5. DOI: 10.1016/S0140-6736(10)60549-1. PMID: 20466419. (ang.).
↑ JE Tate, Burton, AH, Boschi-Pinto, C, Steele, AD, Duque, J, Parashar, UD, WHO-coordinated Global Rotavirus Surveillance, Network. 2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis.. „The Lancet infectious diseases”. 12 (2), s. 136–41, 2012 Feb. DOI: 10.1016/S1473-3099(11)70253-5. PMID: 22030330. (ang.).
↑ World Health Organization. Global networks for surveillance of rotavirus gastroenteritis, 2001–2008. „Weekly Epidemiological Record”. 47 (83), s. 421–428, November 2008. [dostęp 10 maja 2012]. (ang.).
↑ Victora CG, Bryce J, Fontaine O, Monasch R. Reducing deaths from diarrhoea through oral rehydration therapy. „Bull. World Health Organ.”. 78 (10), s. 1246–55, 2000. PMID: 11100619. (ang.).
↑ Gastroenteritis. [w:] Oxford English Dictionary 2011 [on-line]. [dostęp 15 stycznia, 2012]. (ang.).
↑ Rudy's List of Archaic Medical Terms
↑ A Flahault, Hanslik, T. [Epidemiology of viral gastroenteritis in France and Europe].. „Bulletin de l'Academie nationale de medecine”. 194 (8), s. 1415–24; discussion 1424-5, 2010 Nov. PMID: 22046706. (ang.).
↑ edited by Neil S. Skolnik ; associate editor, Ross H. Albert: Essential infectious disease topics for primary care. Totowa, NJ: Humana Press, 2008, s. 66. ISBN 978-1-58829-520-0. (ang.).
↑ World Health Organization: Enterotoxigenic Escherichia coli (ETEC). [w:] Diarrhoeal Diseases [on-line]. [dostęp 3 maja 2012]. (ang.).
↑ World Health Organization: Shigellosis. [w:] Diarrhoeal Diseases [on-line]. [dostęp 3 maja 2012]. (ang.).
↑ JS Weese. Bacterial enteritis in dogs and cats: diagnosis, therapy, and zoonotic potential.. „The Veterinary clinics of North America. Small animal practice”. 41 (2), s. 287-309, 2011 Mar. DOI: 10.1016/j.cvsm.2010.12.005. PMID: 21486637. (ang.).
↑ Wanda Haschek, Matthew Wallig, Colin Rousseaux: Fundamentals of toxicologic pathology. Wyd. 2nd ed. London: Academic, 2009, s. 182. ISBN 978-0-12-370469-6. (ang.).
↑ edited by N. James MacLachlan, Dubovi, Edward J.: Fenner's veterinary virology. Wyd. 4th ed. Amsterdam: Elsevier Academic Press, 2009, s. 399. ISBN 978-0-12-375158-4. (ang.).
↑ Laboratory animal medicine. Wyd. 2nd ed. Amsterdam: Academic Press, 2002, s. 649. ISBN 978-0-12-263951-7. (ang.).
↑ Diseases of swine. Wyd. 10th ed. Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell, s. 504. ISBN 978-0-8138-2267-9. (ang.).

Notes

[edited by] Gerald L. Mandell, John E. Bennett, Raphael Dolin: Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases. Wyd. 7th ed. Philadelphia, PA: Churchill Livingstone/Elsevier, 2010. ISBN 0-443-06839-9. (ang.).

Linki zewnętrzne

Szablon:Commons category

Szablon:Dmoz

Szablon:Gastroenterology Szablon:Viral diseases Szablon:Inflammation

Category:Pediatria Category:Choroby związane z żywnością Category:Choroby zakaźne Category:Zapalenia Category:Ból jamy brzusznej Category:Choroby stwierdzane w rezultacie badania stolca Category:Niezakaźne zapalenie jelit Category:Biegunka pl:Wirusowe zakażenia przewodu pokarmowego

[EBMED2010-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z Amandeep Singh. Pediatric Emergency Medicine Practice Acute Gastroenteritis — An Update. „Emergency Medicine Practice”. 7 (7), July 2010. (ang.).

[pmid22030330-2] Tate JE, Burton AH, Boschi-Pinto C, Steele AD, Duque J, Parashar UD. 2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis. „The Lancet Infectious Diseases”. 12 (2), s. 136–41, February 2012. DOI: 10.1016/S1473-3099(11)70253-5. PMID: 22030330. (ang.).

[pmid21695033-3] Marshall JA, Bruggink LD. The dynamics of norovirus outbreak epidemics: recent insights. „International Journal of Environmental Research and Public Health”. 8 (4), s. 1141–9, April 2011. DOI: 10.3390/ijerph8041141. PMID: 21695033. (ang.).

[pmid22025030-4] Man SM. The clinical importance of emerging Campylobacter species. „Nature Reviews. Gastroenterology & Hepatology”. 8 (12), s. 669–85, December 2011. DOI: 10.1038/nrgastro.2011.191. PMID: 22025030. (ang.).

[Eck2011-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Eckardt AJ, Baumgart DC. Viral gastroenteritis in adults. „Recent Patents on Anti-infective Drug Discovery”. 6 (1), s. 54–63, January 2011. PMID: 21210762. (ang.).

[Web09-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Webber: Communicable disease epidemiology and control : a global perspective. Wyd. 3rd. Wallingford, Oxfordshire: Cabi, 2009, s. 79. ISBN 978-1-84593-504-7. (ang.).

[Bact2007-7] E Galanis. Campylobacter and bacterial gastroenteritis.. „CMAJ : Canadian Medical Association”. 177 (6), s. 570–1, 2007 Sep 11. DOI: 10.1503/cmaj.070660. PMID: 17846438. (ang.).

[Rota2011-8] A Meloni, Locci, D, Frau, G, Masia, G, Nurchi, AM, Coppola, RC. Epidemiology and prevention of rotavirus infection: an underestimated issue?. „The journal of maternal-fetal & neonatal medicine : the official journal of the European Association of Perinatal Medicine, the Federation of Asia and Oceania Perinatal Societies, the International Society of Perinatal Obstetricians”. 24 Suppl 2, s. 48–51, 2011 Oct. DOI: 10.3109/14767058.2011.601920. PMID: 21749188. (ang.).

[9] Toolkit. [w:] DefeatDD [on-line]. [dostęp 3 maja 2012]. (ang.).

[NICE2009-10] Management of acute diarrhoea and vomiting due to gastoenteritis in children under 5. [w:] National Institute of Clinical Excellence [on-line]. April 2009. (ang.).

[Tint10-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Tintinalli, Judith E.: Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli)). New York: McGraw-Hill Companies, 2010, s. 830–839. ISBN 0-07-148480-9. (ang.).

[M93-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t Mandell 2010 Chp. 93

[BMJ2007-13] EJ Elliott. Acute gastroenteritis in children.. „BMJ (Clinical research ed.)”. 334 (7583), s. 35–40, 2007 Jan 6. DOI: 10.1136/bmj.39036.406169.80. PMID: 17204802. (ang.).

[Sz2010-14] H Szajewska, Dziechciarz, P. Gastrointestinal infections in the pediatric population.. „Current opinion in gastroenterology”. 26 (1), s. 36–44, 2010 Jan. DOI: 10.1097/MOG.0b013e328333d799. PMID: 19887936. (ang.).

[pmid21173676-15] Dennehy PH. Viral gastroenteritis in children. „The Pediatric Infectious Disease Journal”. 30 (1), s. 63–4, January 2011. DOI: 10.1097/INF.0b013e3182059102. PMID: 21173676. (ang.).

[Webb2005-16] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g A Webb, Starr, M. Acute gastroenteritis in children.. „Australian family physician”. 34 (4), s. 227–31, 2005 Apr. PMID: 15861741. (ang.).

[ID2011-17] Desselberger U, Huppertz HI. Immune responses to rotavirus infection and vaccination and associated correlates of protection. „The Journal of Infectious Diseases”. 203 (2), s. 188–95, January 2011. DOI: 10.1093/infdis/jiq031. PMID: 21288818. (ang.).

[18] DG Nyachuba. Foodborne illness: is it on the rise?. „Nutrition Reviews”. 68 (5), s. 257-69, 2010 May. DOI: 10.1111/j.1753-4887.2010.00286.x. PMID: 20500787. (ang.).

[Cholera11-19] RC Charles, Ryan, ET. Cholera in the 21st century.. „Current opinion in infectious diseases”. 24 (5), s. 472-7, 2011 Oct. DOI: 10.1097/QCO.0b013e32834a88af. PMID: 21799407. (ang.).

[20] V Moudgal, Sobel, JD. Clostridium difficile colitis: a review.. „Hospital practice (1995)”. 40 (1), s. 139-48, 2012 Feb. DOI: 10.3810/hp.2012.02.954. PMID: 22406889. (ang.).

[21] Z Lin, Kotler, DP; Schlievert, PM; Sordillo, EM. Staphylococcal enterocolitis: forgotten but not gone?. „Digestive diseases and sciences”. 55 (5), s. 1200-7, 2010 May. PMID: 19609675. (ang.).

[PPI2007-22] J Leonard, Marshall, JK, Moayyedi, P. Systematic review of the risk of enteric infection in patients taking acid suppression.. „The American journal of gastroenterology”. 102 (9), s. 2047–56; quiz 2057, 2007 Sep. DOI: 10.1111/j.1572-0241.2007.01275.x. PMID: 17509031. (ang.).

[Giar2010-23] AA Escobedo, Almirall, P, Robertson, LJ, Franco, RM, Hanevik, K, Mørch, K, Cimerman, S. Giardiasis: the ever-present threat of a neglected disease.. „Infectious disorders drug targets”. 10 (5), s. 329–48, 2010 Oct. PMID: 20701575. (ang.).

[24] K Grimwood, Forbes, DA. Acute and persistent diarrhea.. „Pediatric clinics of North America”. 56 (6), s. 1343–61, 2009 Dec. DOI: 10.1016/j.pcl.2009.09.004. PMID: 19962025. (ang.).

[25] DT Lawrence, Dobmeier, SG; Bechtel, LK; Holstege, CP. Food poisoning.. „Emergency medicine clinics of North America”. 25 (2), s. 357-73; abstract ix, 2007 May. DOI: 10.1016/j.emc.2007.02.014. PMID: 17482025. (ang.).

[26] MJ Steiner, DeWalt, DA, Byerley, JS. Is this child dehydrated?. „JAMA : the Journal of the American Medical Association”. 291 (22), s. 2746–54, 2004 Jun 9. DOI: 10.1001/jama.291.22.2746. PMID: 15187057. (ang.).

[Oxford-27] The Oxford Textbook of Medicine. Wyd. 4th. Oxford University Press, 2003. ISBN 0-19-262922-0. (ang.).

[28] Viral Gastroenteritis. [w:] Center for Disease Control and Prevention [on-line]. February 2011. [dostęp 16 kwietnia 2012]. (ang.).

[WHORota2009-29] World Health Organization. Rotavirus vaccines: an update. „Weekly epidemiological record”. 51–52 (84), s. 533–540, December 2009. [dostęp 10 maja 2012]. (ang.).

[30] C Giaquinto, Dominiak-Felden G, Van Damme P, Myint TT, Maldonado YA, Spoulou V, Mast TC, Staat MA. Summary of effectiveness and impact of rotavirus vaccination with the oral pentavalent rotavirus vaccine: a systematic review of the experience in industrialized countries. „Human Vaccines”. 7, s. 734–748, 2011 July. DOI: 10.4161/hv.7.7.15511. PMID: 21734466. [dostęp 10 maja 2012]. (ang.).

[31] V Jiang, Jiang B, Tate J, Parashar UD, Patel MM. Performance of rotavirus vaccines in developed and developing countries. „Human Vaccines”. 6 (7), s. 532–542, July 2010. PMID: 20622508. [dostęp 10 maja 2012]. (ang.).

[32] MM Patel, Steele, D, Gentsch, JR, Wecker, J, Glass, RI, Parashar, UD. Real-world impact of rotavirus vaccination.. „The Pediatric Infectious Disease Journal”. 30 (1 Suppl), s. S1-5, 2011 Jan. DOI: 10.1097/INF.0b013e3181fefa1f. PMID: 21183833. (ang.).

[CDC_Rota-33] US Center for Disease Control and Prevention. Delayed onset and diminished magnitude of rotavirus activity—United States, November 2007 – May 2008. „Morbidity and Mortality Weekly Report”. 57 (25), s. 697–700, 2008. [dostęp 3 maja 2012]. (ang.).

[34] Reduction in rotavirus after vaccine introduction—United States, 2000–2009. „MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep.”. 58 (41), s. 1146–9, October 2009. PMID: 19847149. (ang.).

[35] JE Tate, Cortese, MM, Payne, DC, Curns, AT, Yen, C, Esposito, DH, Cortes, JE, Lopman, BA, Patel, MM, Gentsch, JR, Parashar, UD. Uptake, impact, and effectiveness of rotavirus vaccination in the United States: review of the first 3 years of postlicensure data.. „The Pediatric Infectious Disease Journal”. 30 (1 Suppl), s. S56-60, 2011 Jan. DOI: 10.1097/INF.0b013e3181fefdc0. PMID: 21183842. (ang.).

[36] D Sinclair, Abba, K, Zaman, K, Qadri, F, Graves, PM. Oral vaccines for preventing cholera.. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”, s. CD008603, 2011 Mar 16. DOI: 10.1002/14651858.CD008603.pub2. PMID: 21412922. (ang.).

[Alhashimi2009-37] Alhashimi D, Al-Hashimi H, Fedorowicz Z. Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents. „Cochrane Database Syst Rev”, s. CD005506, 2009. DOI: 10.1002/14651858.CD005506.pub4. PMID: 19370620. (ang.).

[38] Tytgat GN. Hyoscine butylbromide: a review of its use in the treatment of abdominal cramping and pain. „Drugs”. 67 (9), s. 1343–57, 2007. PMID: 17547475. (ang.).

[39] BestBets: Fluid Treatment of Gastroenteritis in Adults. (ang.).

[40] Canavan A, Arant BS. Diagnosis and management of dehydration in children. „Am Fam Physician”. 80 (7), s. 692–6, October 2009. PMID: 19817339. (ang.).

[41] Gregorio GV, Gonzales ML, Dans LF, Martinez EG. Polymer-based oral rehydration solution for treating acute watery diarrhoea. „Cochrane Database Syst Rev”, s. CD006519, 2009. DOI: 10.1002/14651858.CD006519.pub2. PMID: 19370638. (ang.).

[MMWR2003-42] King CK, Glass R, Bresee JS, Duggan C. Managing acute gastroenteritis among children: oral rehydration, maintenance, and nutritional therapy. „MMWR Recomm Rep”. 52 (RR-16), s. 1–16, November 2003. PMID: 14627948. (ang.).

[43] Allen SJ, Martinez EG, Gregorio GV, Dans LF. Probiotics for treating acute infectious diarrhoea. „Cochrane Database Syst Rev”. 11 (11), s. CD003048, 2010. DOI: 10.1002/14651858.CD003048.pub3. PMID: 21069673. (ang.).

[44] S Hempel, Newberry, SJ; Maher, AR; Wang, Z; Miles, JN; Shanman, R; Johnsen, B; Shekelle, PG. Probiotics for the prevention and treatment of antibiotic-associated diarrhea: a systematic review and meta-analysis.. „JAMA: the Journal of the American Medical Association”. 307 (18), s. 1959-69, 2012 9 maja. PMID: 22570464. (ang.).

[45] Kevin Mackway-Jones: Does yogurt decrease acute diarrhoeal symptoms in children with acute gastroenteritis?. [w:] BestBets [on-line]. June 2007. (ang.).

[46] AM Telmesani. Oral rehydration salts, zinc supplement and rota virus vaccine in the management of childhood acute diarrhea.. „Journal of family and community medicine”. 17 (2), s. 79–82, 2010 May. DOI: 10.4103/1319-1683.71988. PMID: 21359029. (ang.).

[47] DeCamp LR, Byerley JS, Doshi N, Steiner MJ. Use of antiemetic agents in acute gastroenteritis: a systematic review and meta-analysis. „Arch Pediatr Adolesc Med”. 162 (9), s. 858–65, September 2008. DOI: 10.1001/archpedi.162.9.858. PMID: 18762604. (ang.).

[pmid17279195-48] Mehta S, Goldman RD. Ondansetron for acute gastroenteritis in children. „Can Fam Physician”. 52 (11), s. 1397–8, 2006. PMID: 17279195. (ang.).

[Cochrane2011-49] Z Fedorowicz, Jagannath, VA, Carter, B. Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents.. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”. 9 (9), s. CD005506, 2011 Sep 7. DOI: 10.1002/14651858.CD005506.pub5. PMID: 21901699. (ang.).

[50] Sturm JJ, Hirsh DA, Schweickert A, Massey R, Simon HK. Ondansetron use in the pediatric emergency department and effects on hospitalization and return rates: are we masking alternative diagnoses?. „Ann Emerg Med”. 55 (5), s. 415–22, May 2010. DOI: 10.1016/j.annemergmed.2009.11.011. PMID: 20031265. (ang.).

[51] Ondansetron. [w:] Lexi-Comp [on-line]. May 2011. (ang.).

[52] Traa BS, Walker CL, Munos M, Black RE. Antibiotics for the treatment of dysentery in children. „Int J Epidemiol”. 39 (Suppl 1), s. i70–4, April 2010. DOI: 10.1093/ije/dyq024. PMID: 20348130. (ang.).

[53] Grimwood K, Forbes DA. Acute and persistent diarrhea. „Pediatr. Clin. North Am.”. 56 (6), s. 1343–61, December 2009. DOI: 10.1016/j.pcl.2009.09.004. PMID: 19962025. (ang.).

[Mandell-54] Gerald L. Mandell, John E. Bennett, Raphael Dolin: Mandell's Principles and Practices of Infection Diseases. Wyd. 6th. Churchill Livingstone, 2004. ISBN 0-443-06643-4. (ang.).

[55] PR Christopher, David, KV, John, SM, Sankarapandian, V. Antibiotic therapy for Shigella dysentery.. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”, s. CD006784, 2010 Aug 4. DOI: 10.1002/14651858.CD006784.pub4. PMID: 20687081. (ang.).

[56] EE Effa, Lassi, ZS, Critchley, JA, Garner, P, Sinclair, D, Olliaro, PL, Bhutta, ZA. Fluoroquinolones for treating typhoid and paratyphoid fever (enteric fever).. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”, s. CD004530, 2011 Oct 5. DOI: 10.1002/14651858.CD004530.pub4. PMID: 21975746. (ang.).

[57] ML Gonzales, Dans, LF, Martinez, EG. Antiamoebic drugs for treating amoebic colitis.. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”, s. CD006085, 2009 Apr 15. DOI: 10.1002/14651858.CD006085.pub2. PMID: 19370624. (ang.).

[Harrison-58] Harrison's Principles of Internal Medicine. Wyd. 16th. McGraw-Hill. ISBN 0-07-140235-7. (ang.).

[SleisengerFordtran-59] Mark Feldman, Lawrence S. Friedman, Marvin H. Sleisenger: Sleisenger & Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease. Wyd. 7th. Saunders, 2002. ISBN 0-7216-8973-6. (ang.).

[60] EJ Elliott. Acute gastroenteritis in children.. „BMJ (Clinical research ed.)”. 334 (7583), s. 35–40, 2007 Jan 6. DOI: 10.1136/bmj.39036.406169.80. PMID: 17204802. (ang.).

[61] RE Black, Cousens, S, Johnson, HL, Lawn, JE, Rudan, I, Bassani, DG, Jha, P, Campbell, H, Walker, CF, Cibulskis, R, Eisele, T, Liu, L, Mathers, C, Child Health Epidemiology Reference Group of WHO and, UNICEF. Global, regional, and national causes of child mortality in 2008: a systematic analysis.. „Lancet”. 375 (9730), s. 1969–87, 2010 Jun 5. DOI: 10.1016/S0140-6736(10)60549-1. PMID: 20466419. (ang.).

[62] JE Tate, Burton, AH, Boschi-Pinto, C, Steele, AD, Duque, J, Parashar, UD, WHO-coordinated Global Rotavirus Surveillance, Network. 2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis.. „The Lancet infectious diseases”. 12 (2), s. 136–41, 2012 Feb. DOI: 10.1016/S1473-3099(11)70253-5. PMID: 22030330. (ang.).

[63] World Health Organization. Global networks for surveillance of rotavirus gastroenteritis, 2001–2008. „Weekly Epidemiological Record”. 47 (83), s. 421–428, November 2008. [dostęp 10 maja 2012]. (ang.).

[Victora2000-64] Victora CG, Bryce J, Fontaine O, Monasch R. Reducing deaths from diarrhoea through oral rehydration therapy. „Bull. World Health Organ.”. 78 (10), s. 1246–55, 2000. PMID: 11100619. (ang.).

[65] Gastroenteritis. [w:] Oxford English Dictionary 2011 [on-line]. [dostęp 15 stycznia, 2012]. (ang.).

[archaic-66] Rudy's List of Archaic Medical Terms

[67] A Flahault, Hanslik, T. [Epidemiology of viral gastroenteritis in France and Europe].. „Bulletin de l'Academie nationale de medecine”. 194 (8), s. 1415–24; discussion 1424-5, 2010 Nov. PMID: 22046706. (ang.).

[68] ted by Neil S. Skolnik ; associate editor, Ross H. Albert: Essential infectious disease topics for primary care. Totowa, NJ: Humana Press, 2008, s. 66. ISBN 978-1-58829-520-0. (ang.).

[WHO_ETEC-69] World Health Organization: Enterotoxigenic Escherichia coli (ETEC). [w:] Diarrhoeal Diseases [on-line]. [dostęp 3 maja 2012]. (ang.).

[WHO_Shig-70] World Health Organization: Shigellosis. [w:] Diarrhoeal Diseases [on-line]. [dostęp 3 maja 2012]. (ang.).

[71] JS Weese. Bacterial enteritis in dogs and cats: diagnosis, therapy, and zoonotic potential.. „The Veterinary clinics of North America. Small animal practice”. 41 (2), s. 287-309, 2011 Mar. DOI: 10.1016/j.cvsm.2010.12.005. PMID: 21486637. (ang.).

[72] Wanda Haschek, Matthew Wallig, Colin Rousseaux: Fundamentals of toxicologic pathology. Wyd. 2nd ed. London: Academic, 2009, s. 182. ISBN 978-0-12-370469-6. (ang.).

[73] ted by N. James MacLachlan, Dubovi, Edward J.: Fenner's veterinary virology. Wyd. 4th ed. Amsterdam: Elsevier Academic Press, 2009, s. 399. ISBN 978-0-12-375158-4. (ang.).

[74] Laboratory animal medicine. Wyd. 2nd ed. Amsterdam: Academic Press, 2002, s. 649. ISBN 978-0-12-263951-7. (ang.).

[75] Diseases of swine. Wyd. 10th ed. Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell, s. 504. ISBN 978-0-8138-2267-9. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-{{good article}}
 {{Choroba infobox
+ |nazwa              =  |nazwa łacińska     =  |grafika            =  |podpis grafiki     =  |ICD10              =  |ICD10 nazwa        =  |DSM nazwa          =  |DSM nazwa łacińska =  |DSM                =  |ICDO               =  |DiseasesDB         =  |OMIM               =  |MedlinePlus        =  |MeshID             =  |MeshYear           = 2013
+ |
  | Name           = Gastroenteritis
  | Image          = Gastroenteritis viruses.jpg
@@ Linia 16: / Linia 19: @@
 }}
-'''Zakażenie przewodu pokarmowego'''  to choroba charakteryzująca się [[stanem zapalnym]] (''"-itis"'') [[układu pokarmowego]] obejmującym zarówno [[żołądek]] (''"gastro"''-) jak i [[jelito cienkie]] (''"entero"''-), co prowadzi do jednoczesnego wystąpienia [[rozwolnienia]], [[wymiotów]] oraz bólu i skurczów [[jama brzuszna|jamy brzusznej]].<ref name=EBMED2010>{{cite journal|last=Singh|first=Amandeep|title=Pediatric Emergency Medicine Practice Acute Gastroenteritis — An Update|journal=Emergency Medicine Practice|year=2010|month=July|volume=7|issue=7|url=http://www.ebmedicine.net/topics.php?paction=showTopic&topic_id=229}}</ref> Zakażenie przewodu pokarmowego nazywane jest także '''grypą żołądkową''' lub '''grypą jelitową''', mimo że choroba nie ma nic wspólnego z [[grypą]].
+'''Zakażenie przewodu pokarmowego'''  to choroba charakteryzująca się [[stanem zapalnym]] (''"-itis"'') [[układu pokarmowego]] obejmującym zarówno [[żołądek]] (''"gastro"''-) jak i [[jelito cienkie]] (''"entero"''-), co prowadzi do jednoczesnego wystąpienia [[rozwolnienia]], [[wymiotów]] oraz bólu i skurczów [[jama brzuszna|jamy brzusznej]].<ref name=EBMED2010>{{Cytuj pismo | nazwisko = Singh | imię = Amandeep | tytuł = Pediatric Emergency Medicine Practice Acute Gastroenteritis — An Update | url = http://www.ebmedicine.net/topics.php?paction=showTopic&topic_id=229 | czasopismo = Emergency Medicine Practice | wolumin = 7 | wydanie = 7 | rok = 2010 | miesiąc = July | język = en }}</ref> Zakażenie przewodu pokarmowego nazywane jest także '''grypą żołądkową''' lub '''grypą jelitową''', mimo że choroba nie ma nic wspólnego z [[grypą]].
 <!--Przyczyna  -->
-Najczęstszą przyczyną choroby u dzieci na całym świecie są [[rotawirusy]].<ref name="pmid22030330">{{cite journal |author=Tate JE, Burton AH, Boschi-Pinto C, Steele AD, Duque J, Parashar UD |title=2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis |journal=The Lancet Infectious Diseases |volume=12 |issue=2 |pages=136–41|year=2012 |month=February |pmid=22030330 |doi=10.1016/S1473-3099(11)70253-5 }}</ref> U dorosłych chorobę wywołują najczęściej [[norowirusy]]<ref name="pmid21695033">{{cite journal |author=Marshall JA, Bruggink LD |title=The dynamics of norovirus outbreak epidemics: recent insights |journal=International Journal of Environmental Research and Public Health |volume=8|issue=4 |pages=1141–9 |year=2011 |month=April |pmid=21695033 |pmc=3118882 |doi=10.3390/ijerph8041141}}</ref> oraz bakterie z rodzaju [[Campylobacter]]<ref name="pmid22025030">{{cite journal |author=Man SM |title=The clinical importance of emerging Campylobacter species |journal=Nature Reviews. Gastroenterology & Hepatology |volume=8 |issue=12 |pages=669–85|year=2011 |month=December |pmid=22025030 |doi=10.1038/nrgastro.2011.191}}</ref>. Rzadziej spotykanymi przyczynami są inne bakterie (lub ich toksyny) oraz pasożyty. Zakażenie może nastąpić w wyniku spożycia nieodpowiednio przygotowanego posiłku lub skażonej wody oraz poprzez bliski kontakt z osobą zakażoną.
+Najczęstszą przyczyną choroby u dzieci na całym świecie są [[rotawirusy]].<ref name="pmid22030330">{{Cytuj pismo | autor = Tate JE, Burton AH, Boschi-Pinto C, Steele AD, Duque J, Parashar UD | tytuł = 2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis | czasopismo = The Lancet Infectious Diseases | wolumin = 12 | wydanie = 2 | strony = 136–41 | rok = 2012 | miesiąc = February | doi = 10.1016/S1473-3099(11)70253-5 | pmid = 22030330 | język = en }}</ref> U dorosłych chorobę wywołują najczęściej [[norowirusy]]<ref name="pmid21695033">{{Cytuj pismo | autor = Marshall JA, Bruggink LD | tytuł = The dynamics of norovirus outbreak epidemics: recent insights | czasopismo = International Journal of Environmental Research and Public Health | wolumin = 8 | wydanie = 4 | strony = 1141–9 | rok = 2011 | miesiąc = April | doi = 10.3390/ijerph8041141 | pmid = 21695033 | język = en }}</ref> oraz bakterie z rodzaju [[Campylobacter]]<ref name="pmid22025030">{{Cytuj pismo | autor = Man SM | tytuł = The clinical importance of emerging Campylobacter species | czasopismo = Nature Reviews. Gastroenterology & Hepatology | wolumin = 8 | wydanie = 12 | strony = 669–85 | rok = 2011 | miesiąc = December | doi = 10.1038/nrgastro.2011.191 | pmid = 22025030 | język = en }}</ref>. Rzadziej spotykanymi przyczynami są inne bakterie (lub ich toksyny) oraz pasożyty. Zakażenie może nastąpić w wyniku spożycia nieodpowiednio przygotowanego posiłku lub skażonej wody oraz poprzez bliski kontakt z osobą zakażoną.
 <!—Leczenie i epidemiologia  -->
@@ Linia 26: / Linia 29: @@
 == Objawy ==
 [[Image:Bristol stool chart.svg|thumb|Types 7 on the [[Bristol Stool Scale|Bristol Stool Chart]] indicate diarrhea]]
-Zakażenie przewodu pokarmowego objawia się najczęściej [[rozwolnieniem]] i [[wymiotami]],<ref name=Eck2011/> a czasami występuje tylko jeden z tych objawów.<ref name=EBMED2010/> Możliwe są również skurcze jamy brzusznej.<ref name=EBMED2010/> Objawy pojawiają się zazwyczaj od 12 do 72&nbsp;godzin po kontakcie z czynnikiem zakaźnym.<ref name=Web09>{{cite book|last=Webber|first=Roger|title=Communicable disease epidemiology and control : a global perspective|year=2009|publisher=Cabi|location=Wallingford, Oxfordshire|isbn=978-1-84593-504-7|page=79|url=http://books.google.ca/books?id=pZ9fpHtvOGYC&pg=PA79|edition=3rd}}</ref>W przypadku wirusa choroba mija po tygodniu.<ref name=Eck2011/> Niektóre przyczyny wirusowe mogą objawiać się [[gorączką]], osłabieniem, [[bólem głowy]], oraz [[mięśniobólem|bólem mięśni]].<ref name=Eck2011/> W przypadku [[czerwonki|krwawego stolca]], przyczyną prawdopodobnie nie jest wirus, <ref name=Eck2011/> lecz bakteria.<ref name=Bact2007/> Niektóre zakażenia bakteryjne mogą wiązać się z ostrym bólem jamy brzusznej utrzymującym się przez kilka tygodni.<ref name=Bact2007/>
+Zakażenie przewodu pokarmowego objawia się najczęściej [[rozwolnieniem]] i [[wymiotami]],<ref name=Eck2011/> a czasami występuje tylko jeden z tych objawów.<ref name=EBMED2010/> Możliwe są również skurcze jamy brzusznej.<ref name=EBMED2010/> Objawy pojawiają się zazwyczaj od 12 do 72&nbsp;godzin po kontakcie z czynnikiem zakaźnym.<ref name=Web09>{{Cytuj książkę | nazwisko = Webber | imię = Roger | tytuł = Communicable disease epidemiology and control : a global perspective | url = http://books.google.ca/books?id=pZ9fpHtvOGYC&pg=PA79 | wydanie = 3rd | wydawca = Cabi | miejsce = Wallingford, Oxfordshire | rok = 2009 | strony = 79 | isbn = 978-1-84593-504-7 | język = en }}</ref>W przypadku wirusa choroba mija po tygodniu.<ref name=Eck2011/> Niektóre przyczyny wirusowe mogą objawiać się [[gorączką]], osłabieniem, [[bólem głowy]], oraz [[mięśniobólem|bólem mięśni]].<ref name=Eck2011/> W przypadku [[czerwonki|krwawego stolca]], przyczyną prawdopodobnie nie jest wirus, <ref name=Eck2011/> lecz bakteria.<ref name=Bact2007/> Niektóre zakażenia bakteryjne mogą wiązać się z ostrym bólem jamy brzusznej utrzymującym się przez kilka tygodni.<ref name=Bact2007/>
-Dzieci zakażone rotawirusem zazwyczaj wracają do zdrowia w czasie od trzech do ośmiu dni.<ref name=Rota2011>{{cite journal|last=Meloni|first=A|coauthors=Locci, D, Frau, G, Masia, G, Nurchi, AM, Coppola, RC|title=Epidemiology and prevention of rotavirus infection: an underestimated issue?|journal=The journal of maternal-fetal & neonatal medicine : the official journal of the European Association of Perinatal Medicine, the Federation of Asia and Oceania Perinatal Societies, the International Society of Perinatal Obstetricians|date=2011 Oct|volume=24 Suppl 2|pages=48–51|pmid=21749188|doi=10.3109/14767058.2011.601920}}</ref> Jednak w przypadku ubogich państw, leczenie ciężkich przypadków jest często nieosiągalne w związku z czym rozwolnienie może utrzymywać się przez długi czas. <ref>{{cite web|title=Toolkit|url=http://www.defeatdd.org/understanding-crisis/advocacy-outreach/toolkits|work=DefeatDD|accessdate=3 May 2012}}</ref>  [[Odwodnienie]] jest często spotykaną komplikacją wynikającą z [[rozwolnienia]],<ref name=NICE2009>{{cite web|title=Management of acute diarrhoea and vomiting due to gastoenteritis in children under 5|url=http://guidance.nice.org.uk/CG84|work=National Institute of Clinical Excellence|month=April|year=2009}}</ref> a poważnie odwodnione dzieci mogą cierpieć na [[nawrót kapilarny]], kiepski [[turgor]] oraz zaburzenia oddechu.<ref name=Tint10>{{cite book |author=Tintinalli, Judith E. |title=Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli))|publisher=McGraw-Hill Companies |location=New York|year=2010 |pages=830–839 |isbn=0-07-148480-9 }}</ref> Do powtarzającego się zakażenia może dochodzić w miejscach gdzie poziom sanitarny jest nieodpowiedni oraz gdzie występuje [[niedożywienie]],<ref name=Web09/> zaburzenia wzrostu oraz opóźnienie kognitywne. <ref name=M93/>
+Dzieci zakażone rotawirusem zazwyczaj wracają do zdrowia w czasie od trzech do ośmiu dni.<ref name=Rota2011>{{Cytuj pismo | nazwisko = Meloni | imię = A | autor2 = Locci, D, Frau, G, Masia, G, Nurchi, AM, Coppola, RC | tytuł = Epidemiology and prevention of rotavirus infection: an underestimated issue? | czasopismo = The journal of maternal-fetal & neonatal medicine : the official journal of the European Association of Perinatal Medicine, the Federation of Asia and Oceania Perinatal Societies, the International Society of Perinatal Obstetricians | wolumin = 24 Suppl 2 | strony = 48–51 | data = 2011 Oct | doi = 10.3109/14767058.2011.601920 | pmid = 21749188 | język = en }}</ref> Jednak w przypadku ubogich państw, leczenie ciężkich przypadków jest często nieosiągalne w związku z czym rozwolnienie może utrzymywać się przez długi czas. <ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.defeatdd.org/understanding-crisis/advocacy-outreach/toolkits | tytuł = Toolkit | data dostępu = 3 maja 2012 | praca = DefeatDD | język = en }}</ref>  [[Odwodnienie]] jest często spotykaną komplikacją wynikającą z [[rozwolnienia]],<ref name=NICE2009>{{Cytuj stronę | url = http://guidance.nice.org.uk/CG84 | tytuł = Management of acute diarrhoea and vomiting due to gastoenteritis in children under 5 | rok = 2009 | miesiąc = April | praca = National Institute of Clinical Excellence | język = en }}</ref> a poważnie odwodnione dzieci mogą cierpieć na [[nawrót kapilarny]], kiepski [[turgor]] oraz zaburzenia oddechu.<ref name=Tint10>{{Cytuj książkę | autor = Tintinalli, Judith E. | tytuł = Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli)) | wydawca = McGraw-Hill Companies | miejsce = New York | rok = 2010 | strony = 830–839 | isbn = 0-07-148480-9 | język = en }}</ref> Do powtarzającego się zakażenia może dochodzić w miejscach gdzie poziom sanitarny jest nieodpowiedni oraz gdzie występuje [[niedożywienie]],<ref name=Web09/> zaburzenia wzrostu oraz opóźnienie kognitywne. <ref name=M93/>
 [[Reaktywne zapalenie stawów]] występuje u 1% osób po zakażeniu rodzajem ''Campylobacter' podczas gdy [[zespół Guillaina-Barrego]] występuje u 0.1%.<ref name=Bact2007/> [[Zespół hemolityczno-mocznicowy]] (HUS) może również wystąpić w rezultacie wytwarzanej przez rodzinę ''Escherichia coli'' lub ''Shigella'' [[toksyny shiga]], co może skutkować [[małopłytkowością|niewielką liczbą trombocytów]], [[niewydolnością nerek |niewydolnością nerek]] oraz [[anemią hemolityczną |małą liczbą czerwonych erytrocytów (w wyniku ich rozkładu)]].<ref name=BMJ2007/> Dzieci są bardziej narażone na HUS niż osoby dorosłe.<ref name=M93/> Niektóre zakażenia wirusowe mogą wiązać się z [[łagodną epilepsją dziecięcą |łagodną padaczką dziecięcą]].<ref name=EBMED2010/>
@@ Linia 36: / Linia 39: @@
 ===Przyczyny wirusowe===
-Wirusami wywołującymi zakażenie przewodu pokarmowego są [[rotawirusy]], [[norowirusy]], [[adenowirusy]] oraz [[astrowirusy]].<ref name=Eck2011>{{cite journal |author=Eckardt AJ, Baumgart DC |title=Viral gastroenteritis in adults|journal=Recent Patents on Anti-infective Drug Discovery |volume=6 |issue=1 |pages=54–63 |year=2011 |month=January|pmid=21210762}}</ref><ref name="pmid21173676">{{cite journal |author=Dennehy PH |title=Viral gastroenteritis in children |journal=The Pediatric Infectious Disease Journal |volume=30 |issue=1 |pages=63–4 |year=2011 |month=January|pmid=21173676 |doi=10.1097/INF.0b013e3182059102}}</ref> Rotawirusy są najczęstszą przyczyną wirusowego zakażenia przewodu pokarmowego u dzieci<ref name=Sz2010/> i są odpowiedzialne za podobny odsetek zachorowań w [[krajach rozwiniętych |krajach rozwiniętych]] i[[rozwijających się]].<ref name=Rota2011/> Wirusy wywołują ok. 70% przypadków wirusowego rozwolnienia u dzieci.<ref name=Webb2005>{{cite journal|last=Webb|first=A|coauthors=Starr, M|title=Acute gastroenteritis in children.|journal=Australian family physician|date=2005 Apr|volume=34|issue=4|pages=227–31|pmid=15861741}}</ref>Rotawirusy są rzadszą przyczyną choroby wśród osób dorosłych co jest związane z rozwiniętą odpornością. <ref name=ID2011>{{cite journal|author=Desselberger U, Huppertz HI |title=Immune responses to rotavirus infection and vaccination and associated correlates of protection |journal=The Journal of Infectious Diseases |volume=203 |issue=2 |pages=188–95 |year=2011|month=January |pmid=21288818 |pmc=3071058 |doi=10.1093/infdis/jiq031 |url=}}</ref>
+Wirusami wywołującymi zakażenie przewodu pokarmowego są [[rotawirusy]], [[norowirusy]], [[adenowirusy]] oraz [[astrowirusy]].<ref name=Eck2011>{{Cytuj pismo | autor = Eckardt AJ, Baumgart DC | tytuł = Viral gastroenteritis in adults | czasopismo = Recent Patents on Anti-infective Drug Discovery | wolumin = 6 | wydanie = 1 | strony = 54–63 | rok = 2011 | miesiąc = January | pmid = 21210762 | język = en }}</ref><ref name="pmid21173676">{{Cytuj pismo | autor = Dennehy PH | tytuł = Viral gastroenteritis in children | czasopismo = The Pediatric Infectious Disease Journal | wolumin = 30 | wydanie = 1 | strony = 63–4 | rok = 2011 | miesiąc = January | doi = 10.1097/INF.0b013e3182059102 | pmid = 21173676 | język = en }}</ref> Rotawirusy są najczęstszą przyczyną wirusowego zakażenia przewodu pokarmowego u dzieci<ref name=Sz2010/> i są odpowiedzialne za podobny odsetek zachorowań w [[krajach rozwiniętych |krajach rozwiniętych]] i[[rozwijających się]].<ref name=Rota2011/> Wirusy wywołują ok. 70% przypadków wirusowego rozwolnienia u dzieci.<ref name=Webb2005>{{Cytuj pismo | nazwisko = Webb | imię = A | autor2 = Starr, M | tytuł = Acute gastroenteritis in children. | czasopismo = Australian family physician | wolumin = 34 | wydanie = 4 | strony = 227–31 | data = 2005 Apr | pmid = 15861741 | język = en }}</ref>Rotawirusy są rzadszą przyczyną choroby wśród osób dorosłych co jest związane z rozwiniętą odpornością. <ref name=ID2011>{{Cytuj pismo | autor = Desselberger U, Huppertz HI | tytuł = Immune responses to rotavirus infection and vaccination and associated correlates of protection | url = | czasopismo = The Journal of Infectious Diseases | wolumin = 203 | wydanie = 2 | strony = 188–95 | rok = 2011 | miesiąc = January | doi = 10.1093/infdis/jiq031 | pmid = 21288818 | język = en }}</ref>
 Norowirusy są główną przyczyną wirusowego zakażenia przewodu pokarmowego wśród dorosłych Amerykanów, stanowiąc 90% wybuchów epidemii.<ref name=Eck2011/> Do wybuchów lokalnych [[epidemi]] dochodzi zazwyczaj, gdy grupa osób spędza czas blisko siebie, np. w czasie [[rejsów wycieczkowych]],<ref name=Eck2011/> w szpitalach lub w restauracjach.<ref name=EBMED2010/> Osoby mogą przenosić chorobę, nawet po ustaniu biegunki.<ref name=Eck2011/> Norowirusy są przyczyną ok. 10% zachorowań dzieci.<ref name=EBMED2010/>
@@ Linia 42: / Linia 45: @@
 ===Przyczyny bakteryjne===
 [[File:Salmonella Typhimurium Gram.jpg|thumb|Serotyp ''Salmonella enterica'' Typhimurium (ATCC 14028) widziany przez mikroskop po 1000-krotnym przybliżeniu i barwieniu metodą grama.]]
-W krajach rozwiniętych główną przyczyną bakteryjnego zakażenia przewodu pokarmowego jest ''[[Campylobacter jejuni]]'', z czego połowa wspomnianych przypadków związana jest z kontaktem z [[drobiem]].<ref name=Bact2007>{{cite journal|last=Galanis|first=E|title=Campylobacter and bacterial gastroenteritis.|journal=CMAJ : Canadian Medical Association |date=2007 Sep 11|volume=177|issue=6|pages=570–1|pmid=17846438|doi=10.1503/cmaj.070660|pmc=1963361}}</ref>W przypadku dzieci, bakterie są przyczyną 15% przypadków, a najczęściej spotykanymi bakteriami są ''[[Escherichia coli]]'',''[[Salmonella]]'', ''[[Shigella]]'', oraz ''Campylobacter''.<ref name=Webb2005/> W przypadku skażenia żywności bakteriami oraz przechowywania jej w temperaturze pokojowej przez kilka godzin, bakterie rozwijają się, a zagrożenie zakażenia osoby spożywającej żywność wzrasta.<ref name=M93/> Niektóre rodzaje żywności zazwyczaj związane z chorobą to surowe lub niedogotowane mięso, [[drób]], owoce morza oraz jajka; surowe kiełki; niepasteryzowane mleko oraz sery zwarowe; soki owocowe i warzywne.<ref>{{cite journal|last=Nyachuba|first=DG|title=Foodborne illness: is it on the rise?|journal=Nutrition Reviews|date=2010 May|volume=68|issue=5|pages=257-69|pmid=20500787|doi=10.1111/j.1753-4887.2010.00286.x}}</ref> W krajach rozwijających się, zwłaszcza w Afryce subsaharyjskiej oraz Azji, gdzie [[cholera]] jest często przyczyną zakażenia przewodu pokarmowego.<!-- <ref name=Cholera11/> -->Zakażenie przenosi się zazwyczaj za pośrednictwem wody lub żywności.<ref name=Cholera11>{{cite journal|last=Charles|first=RC|coauthors=Ryan, ET|title=Cholera in the 21st century.|journal=Current opinion in infectious diseases|date=2011 Oct|volume=24|issue=5|pages=472-7|pmid=21799407|doi=10.1097/QCO.0b013e32834a88af}}</ref>
+W krajach rozwiniętych główną przyczyną bakteryjnego zakażenia przewodu pokarmowego jest ''[[Campylobacter jejuni]]'', z czego połowa wspomnianych przypadków związana jest z kontaktem z [[drobiem]].<ref name=Bact2007>{{Cytuj pismo | nazwisko = Galanis | imię = E | tytuł = Campylobacter and bacterial gastroenteritis. | czasopismo = CMAJ : Canadian Medical Association | wolumin = 177 | wydanie = 6 | strony = 570–1 | data = 2007 Sep 11 | doi = 10.1503/cmaj.070660 | pmid = 17846438 | język = en }}</ref>W przypadku dzieci, bakterie są przyczyną 15% przypadków, a najczęściej spotykanymi bakteriami są ''[[Escherichia coli]]'',''[[Salmonella]]'', ''[[Shigella]]'', oraz ''Campylobacter''.<ref name=Webb2005/> W przypadku skażenia żywności bakteriami oraz przechowywania jej w temperaturze pokojowej przez kilka godzin, bakterie rozwijają się, a zagrożenie zakażenia osoby spożywającej żywność wzrasta.<ref name=M93/> Niektóre rodzaje żywności zazwyczaj związane z chorobą to surowe lub niedogotowane mięso, [[drób]], owoce morza oraz jajka; surowe kiełki; niepasteryzowane mleko oraz sery zwarowe; soki owocowe i warzywne.<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Nyachuba | imię = DG | tytuł = Foodborne illness: is it on the rise? | czasopismo = Nutrition Reviews | wolumin = 68 | wydanie = 5 | strony = 257-69 | data = 2010 May | doi = 10.1111/j.1753-4887.2010.00286.x | pmid = 20500787 | język = en }}</ref> W krajach rozwijających się, zwłaszcza w Afryce subsaharyjskiej oraz Azji, gdzie [[cholera]] jest często przyczyną zakażenia przewodu pokarmowego.<!-- <ref name=Cholera11/> -->Zakażenie przenosi się zazwyczaj za pośrednictwem wody lub żywności.<ref name=Cholera11>{{Cytuj pismo | nazwisko = Charles | imię = RC | autor2 = Ryan, ET | tytuł = Cholera in the 21st century. | czasopismo = Current opinion in infectious diseases | wolumin = 24 | wydanie = 5 | strony = 472-7 | data = 2011 Oct | doi = 10.1097/QCO.0b013e32834a88af | pmid = 21799407 | język = en }}</ref>
-Toksygenna ''[[Clostridium difficile]]'' jest istotną przyczyną rozwolnienia, do którego dochodzi szczególnie często u osób w podeszłym wieku.<ref name=M93/> Niemowlęta mogą przenosić te bakterie bez rozwijania objawów.<ref name=M93/> Jest to częstą przyczyną rozwolnienia u osób hospitalizowanych i często jest związana ze stosowaniem antybiotyków. <ref>{{cite journal|last=Moudgal|first=V|coauthors=Sobel, JD|title=Clostridium difficile colitis: a review.|journal=Hospital practice (1995)|date=2012 Feb|volume=40|issue=1|pages=139-48|pmid=22406889|doi=10.3810/hp.2012.02.954}}</ref>Wywoływane przez ’'[[Staphylococcus aureus]]'' zakaźne rozwolnienie może również wystąpić u osób przyjmujących antybiotyki.<ref>{{cite journal|last=Lin|first=Z|coauthors=Kotler, DP; Schlievert, PM; Sordillo, EM|title=Staphylococcal enterocolitis: forgotten but not gone?|journal=Digestive diseases and sciences|date=2010 May|volume=55|issue=5|pages=1200-7|pmid=19609675}}</ref> "[[Biegunka podróżnych]]" jest zazwyczaj rodzajem bakteryjnego zakażenia przewodu pokarmowego. Leki przeciwkwasowe wydają się zwiększać zagrożenie zakażenia w przypadku wystawienia na działanie mikroorganizmów, włączając w to ''Clostridium difficile'', ''Salmonellę'' oraz ''Campylobacter''.<ref name=PPI2007>{{cite journal|last=Leonard|first=J|coauthors=Marshall, JK, Moayyedi, P|title=Systematic review of the risk of enteric infection in patients taking acid suppression.|journal=The American journal of gastroenterology|date=2007 Sep|volume=102|issue=9|pages=2047–56; quiz 2057|pmid=17509031|doi=10.1111/j.1572-0241.2007.01275.x}}</ref> Zagrożenie jest większe w przypadku przyjmowania [[inhibitorów pomp protonowych]] niż w przypadku [[antagonistów H2]].<ref name=PPI2007/>
+Toksygenna ''[[Clostridium difficile]]'' jest istotną przyczyną rozwolnienia, do którego dochodzi szczególnie często u osób w podeszłym wieku.<ref name=M93/> Niemowlęta mogą przenosić te bakterie bez rozwijania objawów.<ref name=M93/> Jest to częstą przyczyną rozwolnienia u osób hospitalizowanych i często jest związana ze stosowaniem antybiotyków. <ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Moudgal | imię = V | autor2 = Sobel, JD | tytuł = Clostridium difficile colitis: a review. | czasopismo = Hospital practice (1995) | wolumin = 40 | wydanie = 1 | strony = 139-48 | data = 2012 Feb | doi = 10.3810/hp.2012.02.954 | pmid = 22406889 | język = en }}</ref>Wywoływane przez ’'[[Staphylococcus aureus]]'' zakaźne rozwolnienie może również wystąpić u osób przyjmujących antybiotyki.<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Lin | imię = Z | autor2 = Kotler, DP; Schlievert, PM; Sordillo, EM | tytuł = Staphylococcal enterocolitis: forgotten but not gone? | czasopismo = Digestive diseases and sciences | wolumin = 55 | wydanie = 5 | strony = 1200-7 | data = 2010 May | pmid = 19609675 | język = en }}</ref> "[[Biegunka podróżnych]]" jest zazwyczaj rodzajem bakteryjnego zakażenia przewodu pokarmowego. Leki przeciwkwasowe wydają się zwiększać zagrożenie zakażenia w przypadku wystawienia na działanie mikroorganizmów, włączając w to ''Clostridium difficile'', ''Salmonellę'' oraz ''Campylobacter''.<ref name=PPI2007>{{Cytuj pismo | nazwisko = Leonard | imię = J | autor2 = Marshall, JK, Moayyedi, P | tytuł = Systematic review of the risk of enteric infection in patients taking acid suppression. | czasopismo = The American journal of gastroenterology | wolumin = 102 | wydanie = 9 | strony = 2047–56; quiz 2057 | data = 2007 Sep | doi = 10.1111/j.1572-0241.2007.01275.x | pmid = 17509031 | język = en }}</ref> Zagrożenie jest większe w przypadku przyjmowania [[inhibitorów pomp protonowych]] niż w przypadku [[antagonistów H2]].<ref name=PPI2007/>
 ===Przyczyny pasożytowe===
-Wiele spośród [[pierwotniaków|pierwotniaków]] może być przyczyną zakażenia przewodu pokarmowego – najczęściej jest to jednak ''[[Giardia lamblia]]'' – choć może to również być''[[Entamoeba histolytica]]'' oraz ''[[Cryptosporidium]]''. <ref name=Webb2005/> Jako grupa, wspomniane czynniki stanowią ok. 10% przyczyn choroby wśród dzieci.<ref name=BMJ2007/> ''Giardia'' występuje najczęściej w krajach rozwijających się, ale w pewnym stopniu jest obecna również w innych miejscach.<ref name=Giar2010>{{cite journal|last=Escobedo|first=AA|coauthors=Almirall, P, Robertson, LJ, Franco, RM, Hanevik, K, Mørch, K, Cimerman, S|title=Giardiasis: the ever-present threat of a neglected disease.|journal=Infectious disorders drug targets|date=2010 Oct|volume=10|issue=5|pages=329–48|pmid=20701575}}</ref> Występuje najczęściej u osób, które podróżują na obszarach ich występowania, dzieci przebywających w centrach [[opieki dziennej]], homoseksualnych mężczyzn oraz w rezultacie [[klęsk żywiołowych]].<ref name=Giar2010/>
+Wiele spośród [[pierwotniaków|pierwotniaków]] może być przyczyną zakażenia przewodu pokarmowego – najczęściej jest to jednak ''[[Giardia lamblia]]'' – choć może to również być''[[Entamoeba histolytica]]'' oraz ''[[Cryptosporidium]]''. <ref name=Webb2005/> Jako grupa, wspomniane czynniki stanowią ok. 10% przyczyn choroby wśród dzieci.<ref name=BMJ2007/> ''Giardia'' występuje najczęściej w krajach rozwijających się, ale w pewnym stopniu jest obecna również w innych miejscach.<ref name=Giar2010>{{Cytuj pismo | nazwisko = Escobedo | imię = AA | autor2 = Almirall, P, Robertson, LJ, Franco, RM, Hanevik, K, Mørch, K, Cimerman, S | tytuł = Giardiasis: the ever-present threat of a neglected disease. | czasopismo = Infectious disorders drug targets | wolumin = 10 | wydanie = 5 | strony = 329–48 | data = 2010 Oct | pmid = 20701575 | język = en }}</ref> Występuje najczęściej u osób, które podróżują na obszarach ich występowania, dzieci przebywających w centrach [[opieki dziennej]], homoseksualnych mężczyzn oraz w rezultacie [[klęsk żywiołowych]].<ref name=Giar2010/>
 ===Przenoszenie===
-Choroba rozprzestrzenia się za pośrednictwem zakażonej wody lub w przypadku współdzielenia przedmiotów osobistych.<ref name=Web09/>W miejscach występowania suchej i deszczowej pory roku, jakość wody pogarsza się w czasie [[pory deszczowej]], co zbiega się w czasie z wybuchami ognisk choroby.<ref name=Web09/> W [[klimacie umiarkowanym|klimacie umiarkowanym]] zakażenia występują częściej zimą. <ref name=M93/> [[Karmione butelką]] dzieci na całym świecie przyjmujące pokarm z nieodpowiednio odkażanych butelek są szczególnie narażone na chorobę.<ref name=Web09/> Odsetek przenoszenia ma również związek z nieodpowiednią higieną, zwłaszcza wśród dzieci,<ref name=Eck2011/> przeludnionymi lokalami mieszkalnymi,<ref>{{cite journal|last=Grimwood|first=K|coauthors=Forbes, DA|title=Acute and persistent diarrhea.|journal=Pediatric clinics of North America|date=2009 Dec|volume=56|issue=6|pages=1343–61|pmid=19962025|doi=10.1016/j.pcl.2009.09.004}}</ref> oraz wcześniejszym niedożywieniem.<ref name=M93/> Po wykształceniu odporności, dorośli mogą przenosić niektóre z mikroorganizmów w sposób bezobjawowy, w związku z czym pełnią rolę [[rezerwuaru zarazków]] choroby.<ref name=M93/> Podczas gdy niektóre z czynników (jak np. ''Shigella'') występują u [[naczelnych]], inne mogą występować u różnych zwierząt (np.''Giardia'').<ref name=M93/>
+Choroba rozprzestrzenia się za pośrednictwem zakażonej wody lub w przypadku współdzielenia przedmiotów osobistych.<ref name=Web09/>W miejscach występowania suchej i deszczowej pory roku, jakość wody pogarsza się w czasie [[pory deszczowej]], co zbiega się w czasie z wybuchami ognisk choroby.<ref name=Web09/> W [[klimacie umiarkowanym|klimacie umiarkowanym]] zakażenia występują częściej zimą. <ref name=M93/> [[Karmione butelką]] dzieci na całym świecie przyjmujące pokarm z nieodpowiednio odkażanych butelek są szczególnie narażone na chorobę.<ref name=Web09/> Odsetek przenoszenia ma również związek z nieodpowiednią higieną, zwłaszcza wśród dzieci,<ref name=Eck2011/> przeludnionymi lokalami mieszkalnymi,<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Grimwood | imię = K | autor2 = Forbes, DA | tytuł = Acute and persistent diarrhea. | czasopismo = Pediatric clinics of North America | wolumin = 56 | wydanie = 6 | strony = 1343–61 | data = 2009 Dec | doi = 10.1016/j.pcl.2009.09.004 | pmid = 19962025 | język = en }}</ref> oraz wcześniejszym niedożywieniem.<ref name=M93/> Po wykształceniu odporności, dorośli mogą przenosić niektóre z mikroorganizmów w sposób bezobjawowy, w związku z czym pełnią rolę [[rezerwuaru zarazków]] choroby.<ref name=M93/> Podczas gdy niektóre z czynników (jak np. ''Shigella'') występują u [[naczelnych]], inne mogą występować u różnych zwierząt (np.''Giardia'').<ref name=M93/>
 ===Przyczyny niezakaźne ===
-Wśród przyczyn zakażenia przewodu pokarmowego znajduje się wiele przyczyn niezakaźnych. <ref name=EBMED2010/> Najczęściej spotykane spośród nich to leki (np. [[niesterydowe leki przeciwzapalne]]), niektóre pokarmy jak np. [[laktoza]] (u osób nie trawiących jej) oraz [[gluten]] (u osób cierpiących na [[celiakię]]). [[Choroba Crohna]] również może być niezakaźną przyczyną (często ostrego) zakażenia przewodu pokarmowego.<ref name=EBMED2010/> Możliwe jest również wystąpienie chorób związanych z [[toksynami]]. Niektóre z chorób związanych z pokarmami jak np. nudności, wymioty oraz rozwolnienie obejmują: [[ciguatera|zatrucie typu ciguatera]] związana z zakażonymi rybami drapieżnymi, [[scombrotoksizm]] związany ze spożyciem niektórych gatunków zakażonych ryb,[[zatrucie tetrodotoksyną |zatrucie tetrodotoksyną]] w wyniku spożycia [[ryb rozdymkowatych]] oraz innych i[[zatrucie jadem kiełbasianym]] związane zazwyczaj z nieodpowiednim przechowywaniem żywności. <ref>{{cite journal|last=Lawrence|first=DT|coauthors=Dobmeier, SG; Bechtel, LK; Holstege, CP|title=Food poisoning.|journal=Emergency medicine clinics of North America|date=2007 May|volume=25|issue=2|pages=357-73; abstract ix|pmid=17482025|doi=10.1016/j.emc.2007.02.014}}</ref>
+Wśród przyczyn zakażenia przewodu pokarmowego znajduje się wiele przyczyn niezakaźnych. <ref name=EBMED2010/> Najczęściej spotykane spośród nich to leki (np. [[niesterydowe leki przeciwzapalne]]), niektóre pokarmy jak np. [[laktoza]] (u osób nie trawiących jej) oraz [[gluten]] (u osób cierpiących na [[celiakię]]). [[Choroba Crohna]] również może być niezakaźną przyczyną (często ostrego) zakażenia przewodu pokarmowego.<ref name=EBMED2010/> Możliwe jest również wystąpienie chorób związanych z [[toksynami]]. Niektóre z chorób związanych z pokarmami jak np. nudności, wymioty oraz rozwolnienie obejmują: [[ciguatera|zatrucie typu ciguatera]] związana z zakażonymi rybami drapieżnymi, [[scombrotoksizm]] związany ze spożyciem niektórych gatunków zakażonych ryb,[[zatrucie tetrodotoksyną |zatrucie tetrodotoksyną]] w wyniku spożycia [[ryb rozdymkowatych]] oraz innych i[[zatrucie jadem kiełbasianym]] związane zazwyczaj z nieodpowiednim przechowywaniem żywności. <ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Lawrence | imię = DT | autor2 = Dobmeier, SG; Bechtel, LK; Holstege, CP | tytuł = Food poisoning. | czasopismo = Emergency medicine clinics of North America | wolumin = 25 | wydanie = 2 | strony = 357-73; abstract ix | data = 2007 May | doi = 10.1016/j.emc.2007.02.014 | pmid = 17482025 | język = en }}</ref>
 ==Patofizjologia==
@@ Linia 62: / Linia 65: @@
 ===Odwodnienie===
-Stwierdzenie czy dana osoba jest [[odwodniona]] stanowi ważną część badania, a odwodnienie może zostać sklasyfikowane jako łagodne (3–5%), umiarkowane (6–9%) oraz poważne (≥10%).<ref name=EBMED2010/> W przypadku dzieci, najpewniejszą oznaką umiarkowanego lub poważnego odwodnienia jest przedłużający się [[nawrót kapilarny]], kiepski [[turgor]] oraz zaburzenia oddychania.<ref name=Tint10/><ref>{{cite journal|last=Steiner|first=MJ|coauthors=DeWalt, DA, Byerley, JS|title=Is this child dehydrated?|journal=JAMA : the Journal of the American Medical Association|date=2004 Jun 9|volume=291|issue=22|pages=2746–54|pmid=15187057|doi=10.1001/jama.291.22.2746}}</ref> Innymi przydatnymi oznakami (w przypadku stwierdzenia kilku z nich) są podkrążone oczy, zmniejszona aktywność, brak łzawienia oraz suchość w jamie ustnej.<ref name=EBMED2010/> Normalna ilość moczu i płynu w jamie ustnej jest oznaką pozwalającą wykluczyć odwodnienie.<ref name=Tint10/> Badania laboratoryjne nie mają większego znaczenia klinicznego, ponieważ nie są przydatne przy stwierdzaniu odwodnienia.<ref name=EBMED2010/>
+Stwierdzenie czy dana osoba jest [[odwodniona]] stanowi ważną część badania, a odwodnienie może zostać sklasyfikowane jako łagodne (3–5%), umiarkowane (6–9%) oraz poważne (≥10%).<ref name=EBMED2010/> W przypadku dzieci, najpewniejszą oznaką umiarkowanego lub poważnego odwodnienia jest przedłużający się [[nawrót kapilarny]], kiepski [[turgor]] oraz zaburzenia oddychania.<ref name=Tint10/><ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Steiner | imię = MJ | autor2 = DeWalt, DA, Byerley, JS | tytuł = Is this child dehydrated? | czasopismo = JAMA : the Journal of the American Medical Association | wolumin = 291 | wydanie = 22 | strony = 2746–54 | data = 2004 Jun 9 | doi = 10.1001/jama.291.22.2746 | pmid = 15187057 | język = en }}</ref> Innymi przydatnymi oznakami (w przypadku stwierdzenia kilku z nich) są podkrążone oczy, zmniejszona aktywność, brak łzawienia oraz suchość w jamie ustnej.<ref name=EBMED2010/> Normalna ilość moczu i płynu w jamie ustnej jest oznaką pozwalającą wykluczyć odwodnienie.<ref name=Tint10/> Badania laboratoryjne nie mają większego znaczenia klinicznego, ponieważ nie są przydatne przy stwierdzaniu odwodnienia.<ref name=EBMED2010/>
 ===Diagnoza różnicowa ===
-Inne potencjalne przyczyny objawów, które mogą wskazywać na zakażenie przewodu pokarmowego to [[zapalenie wyrostka robaczkowego]], [[skręt jelit]], [[zapalenie jelit]], [[zakażenie układu moczowego]] oraz [[cukrzyca]].<ref name=Webb2005/> Niewydolność trzustki, [[zespół krótkiego jelita]], [[choroba Whipple'a]], [[celiakia]] oraz działanie środków [[przeczyszczających]] również mogą być przyczyną objawów.<ref name="Oxford">{{cite book |editor=Warrell D.A., Cox T.M., Firth J.D., Benz E.J. |title=The Oxford Textbook of Medicine |publisher=Oxford University Press |year=2003|isbn=0-19-262922-0 |edition=4th |url=http://otm.oxfordmedicine.com/ }}</ref> Diagnoza różnicowa może być skomplikowana w przypadku u osób, u których stwierdzono ''wyłącznie'' wymioty lub rozwolnienie (ale nie oba objawy).<ref name=EBMED2010/>
+Inne potencjalne przyczyny objawów, które mogą wskazywać na zakażenie przewodu pokarmowego to [[zapalenie wyrostka robaczkowego]], [[skręt jelit]], [[zapalenie jelit]], [[zakażenie układu moczowego]] oraz [[cukrzyca]].<ref name=Webb2005/> Niewydolność trzustki, [[zespół krótkiego jelita]], [[choroba Whipple'a]], [[celiakia]] oraz działanie środków [[przeczyszczających]] również mogą być przyczyną objawów.<ref name="Oxford">{{Cytuj książkę | tytuł = The Oxford Textbook of Medicine | url = http://otm.oxfordmedicine.com/ | wydanie = 4th | wydawca = Oxford University Press | rok = 2003 | isbn = 0-19-262922-0 | język = en }}</ref> Diagnoza różnicowa może być skomplikowana w przypadku u osób, u których stwierdzono ''wyłącznie'' wymioty lub rozwolnienie (ale nie oba objawy).<ref name=EBMED2010/>
 Zapalenie wyrostka robaczkowego może objawiać się wymiotami, bólem jamy brzusznej oraz nieznaczną biegunką nawet w 33% przypadków.<ref name=EBMED2010/> Jest to znaczna różnica w stosunku do zakażenia przewodu pokarmowego, podczas którego znaczna biegunka jest jednym z typowych objawów.<ref name=EBMED2010/> Zakażenie płuc lub dróg moczowych u dzieci również może być przyczyną wymiotów oraz biegunki. <ref name=EBMED2010/> Standardowa [[kwasica ketonowa]] (DKA) objawia się bólem jamy brzusznej, nudnościami oraz wymiotami, ale nie biegunką.<ref name=EBMED2010/> Badanie wykazało, że 17% dzieci, u których zdiagnozowano na początku zakażenie przewodu pokarmowego cierpiało w rzeczywistości na DKA.<ref name=EBMED2010/>
@@ Linia 73: / Linia 76: @@
 ===Styl życia===
-Łatwy dostęp do niezanieczyszczonej wody oraz odpowiednie warunki sanitarne są ważnym czynnikiem pozwalającym zmniejszyć odsetek zakażeń oraz klinicznie leczonych poważnych przypadków zakażenia przewodu pokarmowego.<ref name=M93/> Osobiste środki (jak np. [[mycie rąk]]) pozwalają zmniejszyć ryzyko oraz odsetek zachorowań na zakażenie przewodu pokarmowego zarówno w krajach rozwijających się jak i rozwiniętych nawet o 30%.<ref name=Tint10/> Skutecznym środkiem mogą być również żele na bazie alkoholu.<ref name=Tint10/> [[Karmienie piersią]] jest istotne, zwłaszcza w miejscach gdzie higiena stoi na niskim poziomie, podobnie jak ogólna poprawa poziomu higieny.<ref name=Web09/> Mleko z piersi zmniejsza częstotliwość zachorowań oraz skraca czas trwania choroby.<ref name=EBMED2010/> Unikanie zakażonej żywności oraz napojów również stanowi skuteczny środek.<ref>{{cite web|title=Viral Gastroenteritis|url=http://www.cdc.gov/ncidod/dvrd/revb/gastro/faq.htm|work=Center for Disease Control and Prevention|accessdate=16 April 2012|month=February|year=2011}}</ref>
+Łatwy dostęp do niezanieczyszczonej wody oraz odpowiednie warunki sanitarne są ważnym czynnikiem pozwalającym zmniejszyć odsetek zakażeń oraz klinicznie leczonych poważnych przypadków zakażenia przewodu pokarmowego.<ref name=M93/> Osobiste środki (jak np. [[mycie rąk]]) pozwalają zmniejszyć ryzyko oraz odsetek zachorowań na zakażenie przewodu pokarmowego zarówno w krajach rozwijających się jak i rozwiniętych nawet o 30%.<ref name=Tint10/> Skutecznym środkiem mogą być również żele na bazie alkoholu.<ref name=Tint10/> [[Karmienie piersią]] jest istotne, zwłaszcza w miejscach gdzie higiena stoi na niskim poziomie, podobnie jak ogólna poprawa poziomu higieny.<ref name=Web09/> Mleko z piersi zmniejsza częstotliwość zachorowań oraz skraca czas trwania choroby.<ref name=EBMED2010/> Unikanie zakażonej żywności oraz napojów również stanowi skuteczny środek.<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.cdc.gov/ncidod/dvrd/revb/gastro/faq.htm | tytuł = Viral Gastroenteritis | data dostępu = 16 kwietnia 2012 | rok = 2011 | miesiąc = February | praca = Center for Disease Control and Prevention | język = en }}</ref>
 ===Szczepienia===
-W związku ze skutecznością oraz bezpieczeństwem, Światowa Organizacja Zdrowia zasugerowała w 2009 r. oferowanie wszystkim dzieciom na świecie [[szczepień przeciwko rotawirusom]].<ref name=WHORota2009>{{cite journal|last=World Health Organization|title=Rotavirus vaccines: an update|journal=Weekly epidemiological record|year=2009|month=December|volume=51–52|issue=84|pages=533–540|url=http://www.who.int/wer/2009/wer8451_52.pdf|accessdate=10 May 2012}}</ref><ref name=Sz2010>{{cite journal|last=Szajewska|first=H|coauthors=Dziechciarz, P|title=Gastrointestinal infections in the pediatric population.|journal=Current opinion in gastroenterology|date=2010 Jan|volume=26|issue=1|pages=36–44|pmid=19887936|doi=10.1097/MOG.0b013e328333d799}}</ref> Istnieją dwie dostępne komercyjnie szczepionki przeciwko rotawirusom i prowadzone są prace nad kolejnymi szczepionkami.<ref name=WHORota2009/> W Afryce i Azji wspomniane szczepionki pozwoliły zmniejszyć liczbę poważnych zachorowań wśród niemowląt <ref name=WHORota2009/> a w krajach, w których wprowadzono krajowe programy szczepień odsetek poważnych zachorowań zmniejszył się.<ref>{{cite journal|last=Giaquinto|first=C|coauthors=Dominiak-Felden G, Van Damme P, Myint TT, Maldonado YA, Spoulou V, Mast TC, Staat MA|title=Summary of effectiveness and impact of rotavirus vaccination with the oral pentavalent rotavirus vaccine: a systematic review of the experience in industrialized countries|journal=Human Vaccines|year=July|month=2011|volume=7|series=7|pages=734–748|url=http://www.landesbioscience.com/journals/vaccines/article/15511/?nocache=1111012137|accessdate=10 May 2012|doi=10.4161/hv.7.7.15511|pmid=21734466}}</ref><ref>{{cite journal|last=Jiang|first=V|coauthors=Jiang B, Tate J, Parashar UD, Patel MM|title=Performance of rotavirus vaccines in developed and developing countries|journal=Human Vaccines|year=2010|month=July|volume=6|issue=7|pages=532–542|url=http://www.landesbioscience.com/journals/vaccines/article/11278/?nocache=531156378|accessdate=10 May 2012 | pmid = 20622508 }}</ref> Wspomniana szczepionka może również zapobiegać zachorowaniom dzieci, które nie były szczepione, ponieważ pozwala zmniejszyć ilość zakażeń w otoczeniu.<ref>{{cite journal|last=Patel|first=MM|coauthors=Steele, D, Gentsch, JR, Wecker, J, Glass, RI, Parashar, UD|title=Real-world impact of rotavirus vaccination.|journal=The Pediatric Infectious Disease Journal|date=2011 Jan|volume=30|issue=1 Suppl|pages=S1-5|pmid=21183833|doi=10.1097/INF.0b013e3181fefa1f}}</ref> Począwszy od 2000 r. wprowadzenie programu szczepień przeciwko rotawirusom w USA pozwoliło zmniejszyć liczbę osób cierpiących na biegunkę o 80%. <ref name="CDC Rota">{{cite journal|last=US Center for Disease Control and Prevention|title=Delayed onset and diminished magnitude of rotavirus activity—United States, November 2007 – May 2008|journal=Morbidity and Mortality Weekly Report|year=2008|volume=57|issue=25|pages=697–700|url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5725a6.htm|accessdate=3 May 2012}}</ref><ref>{{cite journal |title=Reduction in rotavirus after vaccine introduction—United States, 2000–2009|journal=MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep. |volume=58 |issue=41 |pages=1146–9 |year=2009 |month=October |pmid=19847149|url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5841a2.htm}}</ref><ref>{{cite journal|last=Tate|first=JE|coauthors=Cortese, MM, Payne, DC, Curns, AT, Yen, C, Esposito, DH, Cortes, JE, Lopman, BA, Patel, MM, Gentsch, JR, Parashar, UD|title=Uptake, impact, and effectiveness of rotavirus vaccination in the United States: review of the first 3 years of postlicensure data.|journal=The Pediatric Infectious Disease Journal|date=2011 Jan|volume=30|issue=1 Suppl|pages=S56-60|pmid=21183842|doi=10.1097/INF.0b013e3181fefdc0}}</ref> Pierwsza dawka szczepionki powinna być podawana dzieciom w wieku od 6 do 15 tygodni.<ref name=Sz2010/> [[Szczepionka przeciwko cholerze |doustna szczepionka przeciwko cholerze]] zachowuje skuteczność rzędu 50–60% w okresie 2&nbsp;lat.<ref>{{cite journal|last=Sinclair|first=D|coauthors=Abba, K, Zaman, K, Qadri, F, Graves, PM|title=Oral vaccines for preventing cholera.|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2011 Mar 16|issue=3|pages=CD008603|pmid=21412922|doi=10.1002/14651858.CD008603.pub2}}</ref>
+W związku ze skutecznością oraz bezpieczeństwem, Światowa Organizacja Zdrowia zasugerowała w 2009 r. oferowanie wszystkim dzieciom na świecie [[szczepień przeciwko rotawirusom]].<ref name=WHORota2009>{{Cytuj pismo | nazwisko = World Health Organization | tytuł = Rotavirus vaccines: an update | url = http://www.who.int/wer/2009/wer8451_52.pdf | czasopismo = Weekly epidemiological record | wolumin = 51–52 | wydanie = 84 | strony = 533–540 | rok = 2009 | miesiąc = December | język = en | data dostępu = 10 maja 2012 }}</ref><ref name=Sz2010>{{Cytuj pismo | nazwisko = Szajewska | imię = H | autor2 = Dziechciarz, P | tytuł = Gastrointestinal infections in the pediatric population. | czasopismo = Current opinion in gastroenterology | wolumin = 26 | wydanie = 1 | strony = 36–44 | data = 2010 Jan | doi = 10.1097/MOG.0b013e328333d799 | pmid = 19887936 | język = en }}</ref> Istnieją dwie dostępne komercyjnie szczepionki przeciwko rotawirusom i prowadzone są prace nad kolejnymi szczepionkami.<ref name=WHORota2009/> W Afryce i Azji wspomniane szczepionki pozwoliły zmniejszyć liczbę poważnych zachorowań wśród niemowląt <ref name=WHORota2009/> a w krajach, w których wprowadzono krajowe programy szczepień odsetek poważnych zachorowań zmniejszył się.<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Giaquinto | imię = C | autor2 = Dominiak-Felden G, Van Damme P, Myint TT, Maldonado YA, Spoulou V, Mast TC, Staat MA | tytuł = Summary of effectiveness and impact of rotavirus vaccination with the oral pentavalent rotavirus vaccine: a systematic review of the experience in industrialized countries | url = http://www.landesbioscience.com/journals/vaccines/article/15511/?nocache=1111012137 | czasopismo = Human Vaccines | wolumin = 7 | strony = 734–748 | rok = July | miesiąc = 2011 | doi = 10.4161/hv.7.7.15511 | pmid = 21734466 | język = en | data dostępu = 10 maja 2012 }}</ref><ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Jiang | imię = V | autor2 = Jiang B, Tate J, Parashar UD, Patel MM | tytuł = Performance of rotavirus vaccines in developed and developing countries | url = http://www.landesbioscience.com/journals/vaccines/article/11278/?nocache=531156378 | czasopismo = Human Vaccines | wolumin = 6 | wydanie = 7 | strony = 532–542 | rok = 2010 | miesiąc = July | pmid = 20622508 | język = en | data dostępu = 10 maja 2012 }}</ref> Wspomniana szczepionka może również zapobiegać zachorowaniom dzieci, które nie były szczepione, ponieważ pozwala zmniejszyć ilość zakażeń w otoczeniu.<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Patel | imię = MM | autor2 = Steele, D, Gentsch, JR, Wecker, J, Glass, RI, Parashar, UD | tytuł = Real-world impact of rotavirus vaccination. | czasopismo = The Pediatric Infectious Disease Journal | wolumin = 30 | wydanie = 1 Suppl | strony = S1-5 | data = 2011 Jan | doi = 10.1097/INF.0b013e3181fefa1f | pmid = 21183833 | język = en }}</ref> Począwszy od 2000 r. wprowadzenie programu szczepień przeciwko rotawirusom w USA pozwoliło zmniejszyć liczbę osób cierpiących na biegunkę o 80%. <ref name="CDC Rota">{{Cytuj pismo | nazwisko = US Center for Disease Control and Prevention | tytuł = Delayed onset and diminished magnitude of rotavirus activity—United States, November 2007 – May 2008 | url = http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5725a6.htm | czasopismo = Morbidity and Mortality Weekly Report | wolumin = 57 | wydanie = 25 | strony = 697–700 | rok = 2008 | język = en | data dostępu = 3 maja 2012 }}</ref><ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Reduction in rotavirus after vaccine introduction—United States, 2000–2009 | url = http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5841a2.htm | czasopismo = MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep. | wolumin = 58 | wydanie = 41 | strony = 1146–9 | rok = 2009 | miesiąc = October | pmid = 19847149 | język = en }}</ref><ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Tate | imię = JE | autor2 = Cortese, MM, Payne, DC, Curns, AT, Yen, C, Esposito, DH, Cortes, JE, Lopman, BA, Patel, MM, Gentsch, JR, Parashar, UD | tytuł = Uptake, impact, and effectiveness of rotavirus vaccination in the United States: review of the first 3 years of postlicensure data. | czasopismo = The Pediatric Infectious Disease Journal | wolumin = 30 | wydanie = 1 Suppl | strony = S56-60 | data = 2011 Jan | doi = 10.1097/INF.0b013e3181fefdc0 | pmid = 21183842 | język = en }}</ref> Pierwsza dawka szczepionki powinna być podawana dzieciom w wieku od 6 do 15 tygodni.<ref name=Sz2010/> [[Szczepionka przeciwko cholerze |doustna szczepionka przeciwko cholerze]] zachowuje skuteczność rzędu 50–60% w okresie 2&nbsp;lat.<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Sinclair | imię = D | autor2 = Abba, K, Zaman, K, Qadri, F, Graves, PM | tytuł = Oral vaccines for preventing cholera. | czasopismo = Cochrane database of systematic reviews (Online) | wydanie = 3 | strony = CD008603 | data = 2011 Mar 16 | doi = 10.1002/14651858.CD008603.pub2 | pmid = 21412922 | język = en }}</ref>
 == Leczenie ==
-Zakażenie przewodu pokarmowego jest zazwyczaj ostrą, ograniczoną chorobą, która nie wymaga podawania leków.<ref name=NICE2009/> Preferowane leczenie w przypadku łagodnego lub umiarkowanego [[odwodnienia]] to [[podawanie doustnych soli nawadniających]] (ORT).<ref name=BMJ2007>{{cite journal|last=Elliott|first=EJ|title=Acute gastroenteritis in children.|journal=BMJ (Clinical research ed.)|date=2007 Jan 6|volume=334|issue=7583|pages=35–40|pmid=17204802|doi=10.1136/bmj.39036.406169.80|pmc=1764079}}</ref>[[Metoklopramid]] oraz/lub [[ondansetron]], mogą być jednak przydatne w przypadku niektórych dzieci,<ref name="Alhashimi2009">{{cite journal |author=Alhashimi D, Al-Hashimi H, Fedorowicz Z |editor1-last=Alhashimi |editor1-first=Dunia |title=Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents |journal=Cochrane Database Syst Rev|issue=2 |pages=CD005506 |year=2009 |pmid=19370620|doi=10.1002/14651858.CD005506.pub4 }}</ref> podczas, gdy [[butylskopolamina]]może być przydatna przy leczeniu [[bólu jamy brzusznej]].<ref>{{cite journal |author=Tytgat GN |title=Hyoscine butylbromide: a review of its use in the treatment of abdominal cramping and pain |journal=Drugs |volume=67 |issue=9 |pages=1343–57 |year=2007|pmid=17547475 }}</ref>
+Zakażenie przewodu pokarmowego jest zazwyczaj ostrą, ograniczoną chorobą, która nie wymaga podawania leków.<ref name=NICE2009/> Preferowane leczenie w przypadku łagodnego lub umiarkowanego [[odwodnienia]] to [[podawanie doustnych soli nawadniających]] (ORT).<ref name=BMJ2007>{{Cytuj pismo | nazwisko = Elliott | imię = EJ | tytuł = Acute gastroenteritis in children. | czasopismo = BMJ (Clinical research ed.) | wolumin = 334 | wydanie = 7583 | strony = 35–40 | data = 2007 Jan 6 | doi = 10.1136/bmj.39036.406169.80 | pmid = 17204802 | język = en }}</ref>[[Metoklopramid]] oraz/lub [[ondansetron]], mogą być jednak przydatne w przypadku niektórych dzieci,<ref name="Alhashimi2009">{{Cytuj pismo | autor = Alhashimi D, Al-Hashimi H, Fedorowicz Z | tytuł = Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents | czasopismo = Cochrane Database Syst Rev | wydanie = 2 | strony = CD005506 | rok = 2009 | doi = 10.1002/14651858.CD005506.pub4 | pmid = 19370620 | język = en }}</ref> podczas, gdy [[butylskopolamina]]może być przydatna przy leczeniu [[bólu jamy brzusznej]].<ref>{{Cytuj pismo | autor = Tytgat GN | tytuł = Hyoscine butylbromide: a review of its use in the treatment of abdominal cramping and pain | czasopismo = Drugs | wolumin = 67 | wydanie = 9 | strony = 1343–57 | rok = 2007 | pmid = 17547475 | język = en }}</ref>
 === Odwodnienie ===
-Główną formą leczenia zakażenia przewodu pokarmowego zarówno u dzieci jak i u dorosłych jest [[rehydratacja]]. Preferowaną metodą jest doustna rehydratacja, chociaż możliwe, że konieczne będzie [[leczenie dożylne |dożylne]] leczenie w przypadku osób, u których stwierdzono [[zaburzenie świadomości]] lub skrajnego odwodnienia.<ref>{{cite web|url=http://www.bestbets.org/bets/bet.php?id=1039 |title=BestBets: Fluid Treatment of Gastroenteritis in Adults}}</ref><ref>{{cite journal |author=Canavan A, Arant BS |title=Diagnosis and management of dehydration in children|journal=Am Fam Physician |volume=80 |issue=7 |pages=692–6 |year=2009 |month=October |pmid=19817339 }}</ref> Ustne środki lecznicze składające się ze złożonych wodorowęglanów (np. środki przygotowane na bazie pszenicy lub ryżu) mogą być skuteczniejsze niż środki na bazie cukrów prostych.<ref>{{cite journal |author=Gregorio GV, Gonzales ML, Dans LF, Martinez EG|editor1-last=Gregorio |editor1-first=Germana V |title=Polymer-based oral rehydration solution for treating acute watery diarrhoea |journal=Cochrane Database Syst Rev |issue=2 |pages=CD006519 |year=2009 |pmid=19370638|doi=10.1002/14651858.CD006519.pub2 }}</ref> Dzieciom w wieku poniżej 5 roku życia nie należy podawać napoi zawierających znaczne ilości cukrów prostych np. [[napojów słodzonych]] lub soków owocowych, ponieważ mogą one ''zaostrzać'' biegunkę.<ref name=NICE2009/>Możliwe jest podawanie zwykłej wody gdy specjalistyczne i skuteczniejsze środki ORT są niedostępne lub nie są spożywane ze względu na smak.<ref name=NICE2009/> [[Zgłębnik nosowo-żołądkowy]] może być wykorzystywany w przypadku małych dzieci do podawania płynów. <ref name=Webb2005/>
+Główną formą leczenia zakażenia przewodu pokarmowego zarówno u dzieci jak i u dorosłych jest [[rehydratacja]]. Preferowaną metodą jest doustna rehydratacja, chociaż możliwe, że konieczne będzie [[leczenie dożylne |dożylne]] leczenie w przypadku osób, u których stwierdzono [[zaburzenie świadomości]] lub skrajnego odwodnienia.<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.bestbets.org/bets/bet.php?id=1039 | tytuł = BestBets: Fluid Treatment of Gastroenteritis in Adults | język = en }}</ref><ref>{{Cytuj pismo | autor = Canavan A, Arant BS | tytuł = Diagnosis and management of dehydration in children | czasopismo = Am Fam Physician | wolumin = 80 | wydanie = 7 | strony = 692–6 | rok = 2009 | miesiąc = October | pmid = 19817339 | język = en }}</ref> Ustne środki lecznicze składające się ze złożonych wodorowęglanów (np. środki przygotowane na bazie pszenicy lub ryżu) mogą być skuteczniejsze niż środki na bazie cukrów prostych.<ref>{{Cytuj pismo | autor = Gregorio GV, Gonzales ML, Dans LF, Martinez EG | tytuł = Polymer-based oral rehydration solution for treating acute watery diarrhoea | czasopismo = Cochrane Database Syst Rev | wydanie = 2 | strony = CD006519 | rok = 2009 | doi = 10.1002/14651858.CD006519.pub2 | pmid = 19370638 | język = en }}</ref> Dzieciom w wieku poniżej 5 roku życia nie należy podawać napoi zawierających znaczne ilości cukrów prostych np. [[napojów słodzonych]] lub soków owocowych, ponieważ mogą one ''zaostrzać'' biegunkę.<ref name=NICE2009/>Możliwe jest podawanie zwykłej wody gdy specjalistyczne i skuteczniejsze środki ORT są niedostępne lub nie są spożywane ze względu na smak.<ref name=NICE2009/> [[Zgłębnik nosowo-żołądkowy]] może być wykorzystywany w przypadku małych dzieci do podawania płynów. <ref name=Webb2005/>
 ===Dieta===
-Zaleca się ciągłe karmienie piersią dzieci karmionych w ten sposób, podczas gdy dzieci otrzymujące mleko początkowe powinny otrzymywać pokarm zaraz po rehydratacji przy użyciu środków ORT.<ref name=MMWR2003/> Zazwyczaj podawanie mleka początkowego niezawieracjącego laktozy lub o zmniejszonej zawartości laktozy nie jest konieczne.<ref name=MMWR2003/> Dzieci powinny być karmione w oparciu o taką samą dietę podczas biegunki, z wyjątkiem pokarmów o dużej zawartości [[cukrów prostych]].<ref name=MMWR2003/> [[Dieta BRAT]] (banany, ryż, mus jabłkowy, tost oraz herbata) nie jest już zalecana, ponieważ nie zawiera odpowiedniej ilości składników odżywczych i nie uznano jej za korzystniejszą od normalnej diety.<ref name=MMWR2003>{{cite journal |author=King CK, Glass R, Bresee JS, Duggan C|title=Managing acute gastroenteritis among children: oral rehydration, maintenance, and nutritional therapy|journal=MMWR Recomm Rep |volume=52 |issue=RR-16 |pages=1–16 |year=2003 |month=November |pmid=14627948|url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5216a1.htm}}</ref> Niektóre [[probiotyki]] zostały uznane za środek wspierający skracanie czasu choroby oraz obniżanie częstotliwości oddawania stolca.<ref>{{cite journal |author=Allen SJ, Martinez EG, Gregorio GV, Dans LF |editor1-last=Allen |editor1-first=Stephen J |title=Probiotics for treating acute infectious diarrhoea |journal=Cochrane Database Syst Rev |volume=11 |issue= 11|pages=CD003048 |year=2010 |pmid=21069673|doi=10.1002/14651858.CD003048.pub3 }}</ref> Mogą być również skuteczne w zakresie profilaktyki oraz leczenia [[biegunki wywołanej przez antybiotyki]].<ref>{{cite journal|last=Hempel|first=S|coauthors=Newberry, SJ; Maher, AR; Wang, Z; Miles, JN; Shanman, R; Johnsen, B; Shekelle, PG|title=Probiotics for the prevention and treatment of antibiotic-associated diarrhea: a systematic review and meta-analysis.|journal=JAMA: the Journal of the American Medical Association|date=2012 May 9|volume=307|issue=18|pages=1959-69|pmid=22570464}}</ref> Również korzystny wpływ mają produkty zawierające sfermentowane mleko (np. [[jogurt]]).<ref>{{cite web|last=Mackway-Jones|first=Kevin|title=Does yogurt decrease acute diarrhoeal symptoms in children with acute gastroenteritis?|url=http://www.bestbets.org/bets/bet.php?id=1000|work=BestBets|month=June|year=2007}}</ref> Suplementy zawierające [[cynk]] również wydają się skuteczne w zakresie zarówno leczenia jak i profilaktyki wśród dzieci w krajach rozwijających się.<ref>{{cite journal|last=Telmesani|first=AM|title=Oral rehydration salts, zinc supplement and rota virus vaccine in the management of childhood acute diarrhea.|journal=Journal of family and community medicine|date=2010 May|volume=17|issue=2|pages=79–82|pmid=21359029|doi=10.4103/1319-1683.71988|pmc=3045093}}</ref>
+Zaleca się ciągłe karmienie piersią dzieci karmionych w ten sposób, podczas gdy dzieci otrzymujące mleko początkowe powinny otrzymywać pokarm zaraz po rehydratacji przy użyciu środków ORT.<ref name=MMWR2003/> Zazwyczaj podawanie mleka początkowego niezawieracjącego laktozy lub o zmniejszonej zawartości laktozy nie jest konieczne.<ref name=MMWR2003/> Dzieci powinny być karmione w oparciu o taką samą dietę podczas biegunki, z wyjątkiem pokarmów o dużej zawartości [[cukrów prostych]].<ref name=MMWR2003/> [[Dieta BRAT]] (banany, ryż, mus jabłkowy, tost oraz herbata) nie jest już zalecana, ponieważ nie zawiera odpowiedniej ilości składników odżywczych i nie uznano jej za korzystniejszą od normalnej diety.<ref name=MMWR2003>{{Cytuj pismo | autor = King CK, Glass R, Bresee JS, Duggan C | tytuł = Managing acute gastroenteritis among children: oral rehydration, maintenance, and nutritional therapy | url = http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5216a1.htm | czasopismo = MMWR Recomm Rep | wolumin = 52 | wydanie = RR-16 | strony = 1–16 | rok = 2003 | miesiąc = November | pmid = 14627948 | język = en }}</ref> Niektóre [[probiotyki]] zostały uznane za środek wspierający skracanie czasu choroby oraz obniżanie częstotliwości oddawania stolca.<ref>{{Cytuj pismo | autor = Allen SJ, Martinez EG, Gregorio GV, Dans LF | tytuł = Probiotics for treating acute infectious diarrhoea | czasopismo = Cochrane Database Syst Rev | wolumin = 11 | wydanie = 11 | strony = CD003048 | rok = 2010 | doi = 10.1002/14651858.CD003048.pub3 | pmid = 21069673 | język = en }}</ref> Mogą być również skuteczne w zakresie profilaktyki oraz leczenia [[biegunki wywołanej przez antybiotyki]].<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Hempel | imię = S | autor2 = Newberry, SJ; Maher, AR; Wang, Z; Miles, JN; Shanman, R; Johnsen, B; Shekelle, PG | tytuł = Probiotics for the prevention and treatment of antibiotic-associated diarrhea: a systematic review and meta-analysis. | czasopismo = JAMA: the Journal of the American Medical Association | wolumin = 307 | wydanie = 18 | strony = 1959-69 | data = 2012 9 maja | pmid = 22570464 | język = en }}</ref> Również korzystny wpływ mają produkty zawierające sfermentowane mleko (np. [[jogurt]]).<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.bestbets.org/bets/bet.php?id=1000 | tytuł = Does yogurt decrease acute diarrhoeal symptoms in children with acute gastroenteritis? | nazwisko = Mackway-Jones | imię = Kevin | rok = 2007 | miesiąc = June | praca = BestBets | język = en }}</ref> Suplementy zawierające [[cynk]] również wydają się skuteczne w zakresie zarówno leczenia jak i profilaktyki wśród dzieci w krajach rozwijających się.<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Telmesani | imię = AM | tytuł = Oral rehydration salts, zinc supplement and rota virus vaccine in the management of childhood acute diarrhea. | czasopismo = Journal of family and community medicine | wolumin = 17 | wydanie = 2 | strony = 79–82 | data = 2010 May | doi = 10.4103/1319-1683.71988 | pmid = 21359029 | język = en }}</ref>
 ===Środki przeciwwymiotne===
-Leki [[przeciwwymiotne]] mogą być pomocne przy leczeniu wymiotów wśród dzieci. [[Ondansetron]] jest skutecznym środkiem doraźnym, ponieważ jego pojedyncza dawka zmniejsza potrzebę dożylnego podawania płynów, hospitalizacji oraz zapobiega wymiotom.<ref>{{cite journal |author=DeCamp LR, Byerley JS, Doshi N, Steiner MJ |title=Use of antiemetic agents in acute gastroenteritis: a systematic review and meta-analysis |journal=Arch Pediatr Adolesc Med |volume=162 |issue=9|pages=858–65 |year=2008 |month=September |pmid=18762604|doi=10.1001/archpedi.162.9.858 }}</ref><ref name="pmid17279195">{{cite journal| author = Mehta S, Goldman RD| title = Ondansetron for acute gastroenteritis in children| journal = Can Fam Physician| volume = 52| issue = 11| pages = 1397–8| year = 2006| pmid = 17279195 | url =http://www.cfp.ca/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=17279195 | pmc = 1783696 }}</ref><ref name=Cochrane2011/>[[Metoklopramid]] również może okazać się pomocnym środkiem.<ref name=Cochrane2011>{{cite journal|last=Fedorowicz|first=Z|coauthors=Jagannath, VA, Carter, B|title=Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents.|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2011 Sep 7|volume=9|pages=CD005506|pmid=21901699|doi=10.1002/14651858.CD005506.pub5|issue=9}}</ref> Jednak stosowanie ondansetronu może wiązać się z rosnącym odsetkiem dzieci wracających do szpitala.<ref>{{cite journal|author=Sturm JJ, Hirsh DA, Schweickert A, Massey R, Simon HK |title=Ondansetron use in the pediatric emergency department and effects on hospitalization and return rates: are we masking alternative diagnoses? |journal=Ann Emerg Med |volume=55 |issue=5 |pages=415–22 |year=2010 |month=May |pmid=20031265 |doi=10.1016/j.annemergmed.2009.11.011}}</ref> Podawany dożylnie roztwór ondansetronu może być podawany doustnie, jeżeli zostanie to uznane za stosowne.<ref>{{cite web|title=Ondansetron|url=http://www.merckmanuals.com/professional/print/lexicomp/ondansetron.html|work=Lexi-Comp|month=May|year=2011}}</ref>[[Dimenhydrynat]], choć eliminuje wymioty, wydaje się nie być skutecznym środkiem klinicznym.<ref name=EBMED2010/>
+Leki [[przeciwwymiotne]] mogą być pomocne przy leczeniu wymiotów wśród dzieci. [[Ondansetron]] jest skutecznym środkiem doraźnym, ponieważ jego pojedyncza dawka zmniejsza potrzebę dożylnego podawania płynów, hospitalizacji oraz zapobiega wymiotom.<ref>{{Cytuj pismo | autor = DeCamp LR, Byerley JS, Doshi N, Steiner MJ | tytuł = Use of antiemetic agents in acute gastroenteritis: a systematic review and meta-analysis | czasopismo = Arch Pediatr Adolesc Med | wolumin = 162 | wydanie = 9 | strony = 858–65 | rok = 2008 | miesiąc = September | doi = 10.1001/archpedi.162.9.858 | pmid = 18762604 | język = en }}</ref><ref name="pmid17279195">{{Cytuj pismo | autor = Mehta S, Goldman RD | tytuł = Ondansetron for acute gastroenteritis in children | url = http://www.cfp.ca/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=17279195 | czasopismo = Can Fam Physician | wolumin = 52 | wydanie = 11 | strony = 1397–8 | rok = 2006 | pmid = 17279195 | język = en }}</ref><ref name=Cochrane2011/>[[Metoklopramid]] również może okazać się pomocnym środkiem.<ref name=Cochrane2011>{{Cytuj pismo | nazwisko = Fedorowicz | imię = Z | autor2 = Jagannath, VA, Carter, B | tytuł = Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents. | czasopismo = Cochrane database of systematic reviews (Online) | wolumin = 9 | wydanie = 9 | strony = CD005506 | data = 2011 Sep 7 | doi = 10.1002/14651858.CD005506.pub5 | pmid = 21901699 | język = en }}</ref> Jednak stosowanie ondansetronu może wiązać się z rosnącym odsetkiem dzieci wracających do szpitala.<ref>{{Cytuj pismo | autor = Sturm JJ, Hirsh DA, Schweickert A, Massey R, Simon HK | tytuł = Ondansetron use in the pediatric emergency department and effects on hospitalization and return rates: are we masking alternative diagnoses? | czasopismo = Ann Emerg Med | wolumin = 55 | wydanie = 5 | strony = 415–22 | rok = 2010 | miesiąc = May | doi = 10.1016/j.annemergmed.2009.11.011 | pmid = 20031265 | język = en }}</ref> Podawany dożylnie roztwór ondansetronu może być podawany doustnie, jeżeli zostanie to uznane za stosowne.<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.merckmanuals.com/professional/print/lexicomp/ondansetron.html | tytuł = Ondansetron | rok = 2011 | miesiąc = May | praca = Lexi-Comp | język = en }}</ref>[[Dimenhydrynat]], choć eliminuje wymioty, wydaje się nie być skutecznym środkiem klinicznym.<ref name=EBMED2010/>
 ===Antybiotyki===
-Antybiotyki nie należą do leków podawanych zazwyczaj w czasie zakażenia przewodu pokarmowego, chociaż są czasem zalecane, gdy objawy są szczególnie poważne <ref>{{cite journal |author=Traa BS, Walker CL, Munos M, Black RE |title=Antibiotics for the treatment of dysentery in children |journal=Int J Epidemiol |volume=39 |issue=Suppl 1 |pages=i70–4 |year=2010|month=April |pmid=20348130 |pmc=2845863 |doi=10.1093/ije/dyq024 }}</ref> lub gdy przyczyną jest konkretna bakteria.<ref>{{cite journal |author=Grimwood K, Forbes DA |title=Acute and persistent diarrhea|journal=Pediatr. Clin. North Am. |volume=56 |issue=6 |pages=1343–61 |year=2009 |month=December |pmid=19962025|doi=10.1016/j.pcl.2009.09.004 }}</ref> W przypadku antybiotyków, zalecany jest [[makrolid]] (jak np. [[azytromycyna]]) zamiast [[fluorochinolonu]], co wiąże się z wysoką odpornością na wspomniany lek.<ref name=Bact2007/>[[Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego]], zazwyczaj związane ze stosowaniem antybiotyku może być kontrolowane poprzez odstawienie czynnika sprawczego i leczenie przy użyciu [[metronidazolu]] lub [[wankomycyny]].<ref name="Mandell"/> Bakterie i pierwotniaki podatne na leczenie to m.in. ''[[shigellosis|Shigella]]''<ref>{{cite journal|last=Christopher|first=PR|coauthors=David, KV, John, SM, Sankarapandian, V|title=Antibiotic therapy for Shigella dysentery.|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2010 Aug 4|issue=8|pages=CD006784|pmid=20687081|doi=10.1002/14651858.CD006784.pub4}}</ref> ''[[Salmonellosis|Salmonella typhi]]'',<ref>{{cite journal|last=Effa|first=EE|coauthors=Lassi, ZS, Critchley, JA, Garner, P, Sinclair, D, Olliaro, PL, Bhutta, ZA|title=Fluoroquinolones for treating typhoid and paratyphoid fever (enteric fever).|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2011 Oct 5|issue=10|pages=CD004530|pmid=21975746|doi=10.1002/14651858.CD004530.pub4}}</ref> oraz ''Giardia''.<ref name=Giar2010/> W przypadku osób, u których stwierdzono ''Giardia'' lub ''Entamoeba histolytica'', zalecane jest stosowanie [[tynidazolu]] zamiast metronidazolu.<ref>{{cite journal|last=Gonzales|first=ML|coauthors=Dans, LF, Martinez, EG|title=Antiamoebic drugs for treating amoebic colitis.|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2009 Apr 15|issue=2|pages=CD006085|pmid=19370624|doi=10.1002/14651858.CD006085.pub2}}</ref><ref name=Giar2010/> [[Światowa organizacja zdrowia]] (WHO) zaleca stosowanie antybiotyków u małych dzieci, u których stwierdzono jednocześnie biegunkę z krwawieniem oraz gorączkę.<ref name=EBMED2010/>
+Antybiotyki nie należą do leków podawanych zazwyczaj w czasie zakażenia przewodu pokarmowego, chociaż są czasem zalecane, gdy objawy są szczególnie poważne <ref>{{Cytuj pismo | autor = Traa BS, Walker CL, Munos M, Black RE | tytuł = Antibiotics for the treatment of dysentery in children | czasopismo = Int J Epidemiol | wolumin = 39 | wydanie = Suppl 1 | strony = i70–4 | rok = 2010 | miesiąc = April | doi = 10.1093/ije/dyq024 | pmid = 20348130 | język = en }}</ref> lub gdy przyczyną jest konkretna bakteria.<ref>{{Cytuj pismo | autor = Grimwood K, Forbes DA | tytuł = Acute and persistent diarrhea | czasopismo = Pediatr. Clin. North Am. | wolumin = 56 | wydanie = 6 | strony = 1343–61 | rok = 2009 | miesiąc = December | doi = 10.1016/j.pcl.2009.09.004 | pmid = 19962025 | język = en }}</ref> W przypadku antybiotyków, zalecany jest [[makrolid]] (jak np. [[azytromycyna]]) zamiast [[fluorochinolonu]], co wiąże się z wysoką odpornością na wspomniany lek.<ref name=Bact2007/>[[Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego]], zazwyczaj związane ze stosowaniem antybiotyku może być kontrolowane poprzez odstawienie czynnika sprawczego i leczenie przy użyciu [[metronidazolu]] lub [[wankomycyny]].<ref name="Mandell"/> Bakterie i pierwotniaki podatne na leczenie to m.in. ''[[shigellosis|Shigella]]''<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Christopher | imię = PR | autor2 = David, KV, John, SM, Sankarapandian, V | tytuł = Antibiotic therapy for Shigella dysentery. | czasopismo = Cochrane database of systematic reviews (Online) | wydanie = 8 | strony = CD006784 | data = 2010 Aug 4 | doi = 10.1002/14651858.CD006784.pub4 | pmid = 20687081 | język = en }}</ref> ''[[Salmonellosis|Salmonella typhi]]'',<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Effa | imię = EE | autor2 = Lassi, ZS, Critchley, JA, Garner, P, Sinclair, D, Olliaro, PL, Bhutta, ZA | tytuł = Fluoroquinolones for treating typhoid and paratyphoid fever (enteric fever). | czasopismo = Cochrane database of systematic reviews (Online) | wydanie = 10 | strony = CD004530 | data = 2011 Oct 5 | doi = 10.1002/14651858.CD004530.pub4 | pmid = 21975746 | język = en }}</ref> oraz ''Giardia''.<ref name=Giar2010/> W przypadku osób, u których stwierdzono ''Giardia'' lub ''Entamoeba histolytica'', zalecane jest stosowanie [[tynidazolu]] zamiast metronidazolu.<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Gonzales | imię = ML | autor2 = Dans, LF, Martinez, EG | tytuł = Antiamoebic drugs for treating amoebic colitis. | czasopismo = Cochrane database of systematic reviews (Online) | wydanie = 2 | strony = CD006085 | data = 2009 Apr 15 | doi = 10.1002/14651858.CD006085.pub2 | pmid = 19370624 | język = en }}</ref><ref name=Giar2010/> [[Światowa organizacja zdrowia]] (WHO) zaleca stosowanie antybiotyków u małych dzieci, u których stwierdzono jednocześnie biegunkę z krwawieniem oraz gorączkę.<ref name=EBMED2010/>
 ===Czynniki przeciwbiegunkowe ===
-Leki przeciwbiegunkowe są obciążone zagrożeniem potencjalnych komplikacji i choć doświadczenia kliniczne wskazują na to, że są one rzadkie,<ref name="Oxford"/> nie należy podawać ich osobom, u których wystąpiła krwawa biegunka lub biegunka z gorączką.<ref name="Harrison">{{cite book |title=Harrison's Principles of Internal Medicine|publisher=McGraw-Hill |isbn=0-07-140235-7 |edition=16th |url=http://books.mcgraw-hill.com/medical/harrisons/}}</ref>[[Loperamid]], lek [[opioidowy]], jest często stosowany w celu objawowego leczenia biegunki.<ref name="SleisengerFordtran">{{cite book |first1=Mark |last1=Feldman |first2=Lawrence S. |last2=Friedman |first3=Marvin H.|last3=Sleisenger |title=Sleisenger & Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease |publisher=Saunders |year=2002|isbn=0-7216-8973-6 |edition=7th |url=http://www.elsevier-international.com/catalogue/title.cfm?ISBN=0721689736}}</ref>Jednak nie zaleca się stosowania loperamidu u dzieci, ponieważ może przedostać się przez niedojrzałą barierę krew-mózg i spowodować działanie toksyczne. [[Zasadowy salicylan bizmutawy]], nierozpuszczalny trójwartościowy związek kompleksowy [[bizmutu]] oraz salicylanu, może być używany w przypadku łagodnego lub umiarkowanego przebiegu choroby,<ref name="Oxford"/> ale [[toksyczność salicylanu]] może stanowić zagrożenie.<ref name=EBMED2010/>
+Leki przeciwbiegunkowe są obciążone zagrożeniem potencjalnych komplikacji i choć doświadczenia kliniczne wskazują na to, że są one rzadkie,<ref name="Oxford"/> nie należy podawać ich osobom, u których wystąpiła krwawa biegunka lub biegunka z gorączką.<ref name="Harrison">{{Cytuj książkę | tytuł = Harrison's Principles of Internal Medicine | url = http://books.mcgraw-hill.com/medical/harrisons/ | wydanie = 16th | wydawca = McGraw-Hill | isbn = 0-07-140235-7 | język = en }}</ref>[[Loperamid]], lek [[opioidowy]], jest często stosowany w celu objawowego leczenia biegunki.<ref name="SleisengerFordtran">{{Cytuj książkę | nazwisko = Feldman | imię = Mark | nazwisko2 = Friedman | imię2 = Lawrence S. | nazwisko3 = Sleisenger | imię3 = Marvin H. | tytuł = Sleisenger & Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease | url = http://www.elsevier-international.com/catalogue/title.cfm?ISBN=0721689736 | wydanie = 7th | wydawca = Saunders | rok = 2002 | isbn = 0-7216-8973-6 | język = en }}</ref>Jednak nie zaleca się stosowania loperamidu u dzieci, ponieważ może przedostać się przez niedojrzałą barierę krew-mózg i spowodować działanie toksyczne. [[Zasadowy salicylan bizmutawy]], nierozpuszczalny trójwartościowy związek kompleksowy [[bizmutu]] oraz salicylanu, może być używany w przypadku łagodnego lub umiarkowanego przebiegu choroby,<ref name="Oxford"/> ale [[toksyczność salicylanu]] może stanowić zagrożenie.<ref name=EBMED2010/>
 ==Epidemiologia==
@@ Linia 114: / Linia 117: @@
 {{legend|#cb0000|<small>≥6000</small>}}
 {{Multicol-end}}]]
-Szacuje się, że na świecie co roku dochodzi do 3-5 miliardów zachorowań na zakażenie przewodu pokarmowego,<ref>{{cite journal|last=Elliott|first=EJ|title=Acute gastroenteritis in children.|journal=BMJ (Clinical research ed.)|date=2007 Jan 6|volume=334|issue=7583|pages=35–40|pmid=17204802|doi=10.1136/bmj.39036.406169.80|pmc=1764079}}</ref> głównie wśród dzieci oraz mieszkańców [[krajów rozwijających się]].<ref name=Web09/> Skutkuje to ok. 1,3&nbsp;miliona zgonów wśród dzieci poniżej piątego roku życia, zgodnie ze stanem na 2008 r.,<ref>{{cite journal|last=Black|first=RE|coauthors=Cousens, S, Johnson, HL, Lawn, JE, Rudan, I, Bassani, DG, Jha, P, Campbell, H, Walker, CF, Cibulskis, R, Eisele, T, Liu, L, Mathers, C, Child Health Epidemiology Reference Group of WHO and, UNICEF|title=Global, regional, and national causes of child mortality in 2008: a systematic analysis.|journal=Lancet|date=2010 Jun 5|volume=375|issue=9730|pages=1969–87|pmid=20466419|doi=10.1016/S0140-6736(10)60549-1}}</ref> przy czym do większości z nich dochodzi w najuboższych państwach świata.<ref name=M93/> Ponad 450 000 zgonów spowodowanych jest wystąpieniem rotowirusów u dzieci poniżej 5&nbsp;roku życia.<ref>{{cite journal|last=Tate|first=JE|coauthors=Burton, AH, Boschi-Pinto, C, Steele, AD, Duque, J, Parashar, UD, WHO-coordinated Global Rotavirus Surveillance, Network|title=2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis.|journal=The Lancet infectious diseases|date=2012 Feb|volume=12|issue=2|pages=136–41|pmid=22030330|doi=10.1016/S1473-3099(11)70253-5}}</ref><ref>{{cite journal|last=World Health Organization|title=Global networks for surveillance of rotavirus gastroenteritis, 2001–2008|journal=Weekly Epidemiological Record|year=2008|month=November|volume=47|issue=83|pages=421–428|url=http://www.who.int/wer/2008/wer8347.pdf|accessdate=10 May 2012}}</ref> [[Cholera]] jest przyczyną ok. 3-5 milionów zachorowań oraz ok. 100 000 zgonów rocznie. <ref name=Cholera11/> W krajach rozwijających się dzieci w wieku poniżej 2 roku życia chorują często sześć lub więcej razy w ciągu roku, co jest przyczyną zakażenia przewodu pokarmowego, które należy leczyć w warunkach klinicznych.<ref name=M93/> U osób dorosłych jest rzadsza, częściowo z powodu rozwoju [[odporności (medycyna)|odporność]].<ref name=Eck2011/>
+Szacuje się, że na świecie co roku dochodzi do 3-5 miliardów zachorowań na zakażenie przewodu pokarmowego,<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Elliott | imię = EJ | tytuł = Acute gastroenteritis in children. | czasopismo = BMJ (Clinical research ed.) | wolumin = 334 | wydanie = 7583 | strony = 35–40 | data = 2007 Jan 6 | doi = 10.1136/bmj.39036.406169.80 | pmid = 17204802 | język = en }}</ref> głównie wśród dzieci oraz mieszkańców [[krajów rozwijających się]].<ref name=Web09/> Skutkuje to ok. 1,3&nbsp;miliona zgonów wśród dzieci poniżej piątego roku życia, zgodnie ze stanem na 2008 r.,<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Black | imię = RE | autor2 = Cousens, S, Johnson, HL, Lawn, JE, Rudan, I, Bassani, DG, Jha, P, Campbell, H, Walker, CF, Cibulskis, R, Eisele, T, Liu, L, Mathers, C, Child Health Epidemiology Reference Group of WHO and, UNICEF | tytuł = Global, regional, and national causes of child mortality in 2008: a systematic analysis. | czasopismo = Lancet | wolumin = 375 | wydanie = 9730 | strony = 1969–87 | data = 2010 Jun 5 | doi = 10.1016/S0140-6736(10)60549-1 | pmid = 20466419 | język = en }}</ref> przy czym do większości z nich dochodzi w najuboższych państwach świata.<ref name=M93/> Ponad 450 000 zgonów spowodowanych jest wystąpieniem rotowirusów u dzieci poniżej 5&nbsp;roku życia.<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Tate | imię = JE | autor2 = Burton, AH, Boschi-Pinto, C, Steele, AD, Duque, J, Parashar, UD, WHO-coordinated Global Rotavirus Surveillance, Network | tytuł = 2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis. | czasopismo = The Lancet infectious diseases | wolumin = 12 | wydanie = 2 | strony = 136–41 | data = 2012 Feb | doi = 10.1016/S1473-3099(11)70253-5 | pmid = 22030330 | język = en }}</ref><ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = World Health Organization | tytuł = Global networks for surveillance of rotavirus gastroenteritis, 2001–2008 | url = http://www.who.int/wer/2008/wer8347.pdf | czasopismo = Weekly Epidemiological Record | wolumin = 47 | wydanie = 83 | strony = 421–428 | rok = 2008 | miesiąc = November | język = en | data dostępu = 10 maja 2012 }}</ref> [[Cholera]] jest przyczyną ok. 3-5 milionów zachorowań oraz ok. 100 000 zgonów rocznie. <ref name=Cholera11/> W krajach rozwijających się dzieci w wieku poniżej 2 roku życia chorują często sześć lub więcej razy w ciągu roku, co jest przyczyną zakażenia przewodu pokarmowego, które należy leczyć w warunkach klinicznych.<ref name=M93/> U osób dorosłych jest rzadsza, częściowo z powodu rozwoju [[odporności (medycyna)|odporność]].<ref name=Eck2011/>
-W 1980 r. zakażenie przewodu pokarmowego było przyczyną 4,6 milionów zgonów 1)wśród dzieci, w większości do zgonów dochodziło w krajach rozwijających się.<ref name="Mandell">{{cite book |first1=Gerald L. |last1=Mandell |first2=John E. |last2=Bennett|first3=Raphael |last3=Dolin |title=Mandell's Principles and Practices of Infection Diseases |publisher=Churchill Livingstone |year=2004 |isbn=0-443-06643-4 |edition=6th |url=http://www.ppidonline.com/}}</ref> Odsetek zgonów został znacznie zmniejszony (do ok. 1,5 miliona zgonów rocznie) do 2000 r., w dużej mierze dzięki wprowadzeniu i upowszechnieniu się [[leczenia w oparciu o doustną rehydratację]].<ref name="Victora2000">{{cite journal |author=Victora CG, Bryce J, Fontaine O, Monasch R |title=Reducing deaths from diarrhoea through oral rehydration therapy |journal=Bull. World Health Organ. |volume=78|issue=10 |pages=1246–55 |year=2000 |pmid=11100619 |pmc=2560623}}</ref> W US, zakażenia wywołujące zakażenie przewodu pokarmowego są drugim najczęstszym rodzajem zakażeń (zaraz po [[przeziębieniu]]) i są przyczyną 200-375&nbsp;milionów przypadków ostrej biegunki <ref name=Eck2011/><ref name=M93/> oraz ok. dziesięciu tysięcy zgonów rocznie,<ref name=M93/> z czego do 150-300 z nich dochodzi wśród dzieci w wieku poniżej piątego roku życia.<ref name=EBMED2010/>
+W 1980 r. zakażenie przewodu pokarmowego było przyczyną 4,6 milionów zgonów 1)wśród dzieci, w większości do zgonów dochodziło w krajach rozwijających się.<ref name="Mandell">{{Cytuj książkę | nazwisko = Mandell | imię = Gerald L. | nazwisko2 = Bennett | imię2 = John E. | nazwisko3 = Dolin | imię3 = Raphael | tytuł = Mandell's Principles and Practices of Infection Diseases | url = http://www.ppidonline.com/ | wydanie = 6th | wydawca = Churchill Livingstone | rok = 2004 | isbn = 0-443-06643-4 | język = en }}</ref> Odsetek zgonów został znacznie zmniejszony (do ok. 1,5 miliona zgonów rocznie) do 2000 r., w dużej mierze dzięki wprowadzeniu i upowszechnieniu się [[leczenia w oparciu o doustną rehydratację]].<ref name="Victora2000">{{Cytuj pismo | autor = Victora CG, Bryce J, Fontaine O, Monasch R | tytuł = Reducing deaths from diarrhoea through oral rehydration therapy | czasopismo = Bull. World Health Organ. | wolumin = 78 | wydanie = 10 | strony = 1246–55 | rok = 2000 | pmid = 11100619 | język = en }}</ref> W US, zakażenia wywołujące zakażenie przewodu pokarmowego są drugim najczęstszym rodzajem zakażeń (zaraz po [[przeziębieniu]]) i są przyczyną 200-375&nbsp;milionów przypadków ostrej biegunki <ref name=Eck2011/><ref name=M93/> oraz ok. dziesięciu tysięcy zgonów rocznie,<ref name=M93/> z czego do 150-300 z nich dochodzi wśród dzieci w wieku poniżej piątego roku życia.<ref name=EBMED2010/>
 ==Historia==
-Nazwy "zakażenie przewodu pokarmowego" użyto po raz pierwszy w 1825.<ref>{{cite web |url=http://www.oed.com/ |title=Gastroenteritis|format= |work=[[Oxford English Dictionary]] 2011 |accessdate=January 15, 2012}}</ref> Wcześniej najczęściej określano je jako [[dur brzuszny]] lub "pęcherzycę choleryczną ", lub mniej dokładnie jako "ścisk jelit ", "przejedzenie się", "zm`iany", "kolkę", "problemy jelitowe " lub wieloma innymi archaizmami używanymi w odniesieniu do ostrej biegunki.<ref name="archaic">[http://www.antiquusmorbus.com/English/English.htm Rudy's List of Archaic Medical Terms]</ref>
+Nazwy "zakażenie przewodu pokarmowego" użyto po raz pierwszy w 1825.<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.oed.com/ | tytuł = Gastroenteritis | data dostępu = 15 stycznia, 2012 | praca = [[Oxford English Dictionary]] 2011 | język = en }}</ref> Wcześniej najczęściej określano je jako [[dur brzuszny]] lub "pęcherzycę choleryczną ", lub mniej dokładnie jako "ścisk jelit ", "przejedzenie się", "zm`iany", "kolkę", "problemy jelitowe " lub wieloma innymi archaizmami używanymi w odniesieniu do ostrej biegunki.<ref name="archaic">[http://www.antiquusmorbus.com/English/English.htm Rudy's List of Archaic Medical Terms]</ref>
 ==Społeczeństwo i kultura ==
 Zakażenie przewodu pokarmowego określa się wieloma kolokwialnymi nazwami m.in. "[[zemsta Montezumy]]", "indyjski brzuch", "la turista" oraz "sprint toaletowy ".<ref name=M93/> Miało ono znaczenie w czasie wielu kampanii wojskowych i jest związane z angielskojęzycznym powiedzeniem "no guts no glory" (bez twardych bebechów nie ma zwycięstwa).<ref name=M93/>
-Każdego roku zakażenie przewodu pokarmowego jest przyczyną 3,7&nbsp;milionów wizyt u lekarzy w USA <ref name=EBMED2010/> oraz 3&nbsp;milionów wizyt we Francji.<ref>{{cite journal|last=Flahault|first=A|coauthors=Hanslik, T|title=[Epidemiology of viral gastroenteritis in France and Europe].|journal=Bulletin de l'Academie nationale de medecine|date=2010 Nov|volume=194|issue=8|pages=1415–24; discussion 1424-5|pmid=22046706}}</ref> W USA zakażenie przewodu pokarmowego może kosztować nawet 23&nbsp;miliardy dolarów rocznie <ref>{{cite book|last=Albert|first=edited by Neil S. Skolnik ; associate editor, Ross H.|title=Essential infectious disease topics for primary care|year=2008|publisher=Humana Press|location=Totowa, NJ|isbn=978-1-58829-520-0|pages=66|url=http://books.google.ca/books?id=iGUKPeO9-ygC&pg=PA66}}</ref> a same roatawirusy kosztują 1&nbsp;miliard dolarów rocznie.<ref name=EBMED2010/>
+Każdego roku zakażenie przewodu pokarmowego jest przyczyną 3,7&nbsp;milionów wizyt u lekarzy w USA <ref name=EBMED2010/> oraz 3&nbsp;milionów wizyt we Francji.<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Flahault | imię = A | autor2 = Hanslik, T | tytuł = [Epidemiology of viral gastroenteritis in France and Europe]. | czasopismo = Bulletin de l'Academie nationale de medecine | wolumin = 194 | wydanie = 8 | strony = 1415–24; discussion 1424-5 | data = 2010 Nov | pmid = 22046706 | język = en }}</ref> W USA zakażenie przewodu pokarmowego może kosztować nawet 23&nbsp;miliardy dolarów rocznie <ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Albert | imię = edited by Neil S. Skolnik ; associate editor, Ross H. | tytuł = Essential infectious disease topics for primary care | url = http://books.google.ca/books?id=iGUKPeO9-ygC&pg=PA66 | wydawca = Humana Press | miejsce = Totowa, NJ | rok = 2008 | strony = 66 | isbn = 978-1-58829-520-0 | język = en }}</ref> a same roatawirusy kosztują 1&nbsp;miliard dolarów rocznie.<ref name=EBMED2010/>
 ==Badania==
-Prowadzone są prace mające na celu przygotowanie kilku szczepionek przeciwko zakażeniu przewodu pokarmowego. Przykładowo, szczepionek przeciwko Shigella i enterotoksynotwórczych ''Escherichia coli'' (ETEC), będących dwoma głównymi przyczynami zakażenia przewodu pokarmowego na świecie.<ref name="WHO ETEC">{{cite web|last=World Health Organization|title=Enterotoxigenic Escherichia coli (ETEC)|url=http://www.who.int/vaccine_research/diseases/diarrhoeal/en/index4.html|work=Diarrhoeal Diseases|accessdate=3 May 2012}}</ref><ref name="WHO Shig">{{cite web|last=World Health Organization|title=Shigellosis|url=http://www.who.int/vaccine_research/diseases/diarrhoeal/en/index6.html|work=Diarrhoeal Diseases|accessdate=3 May 2012}}</ref>
+Prowadzone są prace mające na celu przygotowanie kilku szczepionek przeciwko zakażeniu przewodu pokarmowego. Przykładowo, szczepionek przeciwko Shigella i enterotoksynotwórczych ''Escherichia coli'' (ETEC), będących dwoma głównymi przyczynami zakażenia przewodu pokarmowego na świecie.<ref name="WHO ETEC">{{Cytuj stronę | url = http://www.who.int/vaccine_research/diseases/diarrhoeal/en/index4.html | tytuł = Enterotoxigenic Escherichia coli (ETEC) | data dostępu = 3 maja 2012 | nazwisko = World Health Organization | praca = Diarrhoeal Diseases | język = en }}</ref><ref name="WHO Shig">{{Cytuj stronę | url = http://www.who.int/vaccine_research/diseases/diarrhoeal/en/index6.html | tytuł = Shigellosis | data dostępu = 3 maja 2012 | nazwisko = World Health Organization | praca = Diarrhoeal Diseases | język = en }}</ref>
 ==U zwierząt ==
-Zakażenie przewodu pokarmowego u kotów i psów jest często wywoływane przez te same czynniki co w przypadku człowieka. Najczęściej spotykanymi mikroorganizmami są:''Campylobacter'', ''Clostridium difficile'', ''Clostridium perfringens'', oraz ''Salmonella''.<ref>{{cite journal|last=Weese|first=JS|title=Bacterial enteritis in dogs and cats: diagnosis, therapy, and zoonotic potential.|journal=The Veterinary clinics of North America. Small animal practice|date=2011 Mar|volume=41|issue=2|pages=287-309|pmid=21486637|doi=10.1016/j.cvsm.2010.12.005}}</ref> Przyczyną może być również jedna z wielu toksycznych roślin.<ref>{{cite book|last=Rousseaux|first=Wanda Haschek, Matthew Wallig, Colin|title=Fundamentals of toxicologic pathology|year=2009|publisher=Academic|location=London|isbn=9780123704696|pages=182|url=http://books.google.ca/books?id=vkox3JS83k8C&pg=PA182|edition=2nd ed.}}</ref> Niektóre czynniki są typowe dla wybranych gatunków. [[TGEV]] występuje u świń powodując wymioty, biegunkę oraz odwodnienie.<ref>{{cite book|last=MacLachlan|first=edited by N. James|title=Fenner's veterinary virology|year=2009|publisher=Elsevier Academic Press|location=Amsterdam|page=399|isbn=9780123751584|edition=4th ed.|coauthors=Dubovi, Edward J.|url=http://books.google.ca/books?id=TYFqlYO9eE4C&pg=PA399}}</ref> Uważa się, że świnie są na niego narażone w rezultacie kontaktu z dzikim ptactwem, ale obecnie niedostępny jest odpowiedni lek.<ref>{{cite book|last=al.]|first=edited by James G. Fox ... [et|title=Laboratory animal medicine|year=2002|publisher=Academic Press|location=Amsterdam|isbn=9780122639517|pages=649|url=http://books.google.ca/books?id=m2ftfPMJnMMC&pg=PA649|edition=2nd ed.}}</ref> Choroba nie przenosi się na człowieka.<ref>{{cite book|last=al.]|first=edited by Jeffrey J. Zimmerman ... [et|title=Diseases of swine|publisher=Wiley-Blackwell|location=Chichester, West Sussex|isbn=9780813822679|pages=504|url=http://books.google.ca/books?id=jVaemau17J4C&pg=PA504|edition=10th ed.}}</ref>
+Zakażenie przewodu pokarmowego u kotów i psów jest często wywoływane przez te same czynniki co w przypadku człowieka. Najczęściej spotykanymi mikroorganizmami są:''Campylobacter'', ''Clostridium difficile'', ''Clostridium perfringens'', oraz ''Salmonella''.<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Weese | imię = JS | tytuł = Bacterial enteritis in dogs and cats: diagnosis, therapy, and zoonotic potential. | czasopismo = The Veterinary clinics of North America. Small animal practice | wolumin = 41 | wydanie = 2 | strony = 287-309 | data = 2011 Mar | doi = 10.1016/j.cvsm.2010.12.005 | pmid = 21486637 | język = en }}</ref> Przyczyną może być również jedna z wielu toksycznych roślin.<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Rousseaux | imię = Wanda Haschek, Matthew Wallig, Colin | tytuł = Fundamentals of toxicologic pathology | url = http://books.google.ca/books?id=vkox3JS83k8C&pg=PA182 | wydanie = 2nd ed. | wydawca = Academic | miejsce = London | rok = 2009 | strony = 182 | isbn = 9780123704696 | język = en }}</ref> Niektóre czynniki są typowe dla wybranych gatunków. [[TGEV]] występuje u świń powodując wymioty, biegunkę oraz odwodnienie.<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = MacLachlan | imię = edited by N. James | autor2 = Dubovi, Edward J. | tytuł = Fenner's veterinary virology | url = http://books.google.ca/books?id=TYFqlYO9eE4C&pg=PA399 | wydanie = 4th ed. | wydawca = Elsevier Academic Press | miejsce = Amsterdam | rok = 2009 | strony = 399 | isbn = 9780123751584 | język = en }}</ref> Uważa się, że świnie są na niego narażone w rezultacie kontaktu z dzikim ptactwem, ale obecnie niedostępny jest odpowiedni lek.<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Laboratory animal medicine | url = http://books.google.ca/books?id=m2ftfPMJnMMC&pg=PA649 | wydanie = 2nd ed. | wydawca = Academic Press | miejsce = Amsterdam | rok = 2002 | strony = 649 | isbn = 9780122639517 | język = en }}</ref> Choroba nie przenosi się na człowieka.<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Diseases of swine | url = http://books.google.ca/books?id=jVaemau17J4C&pg=PA504 | wydanie = 10th ed. | wydawca = Wiley-Blackwell | miejsce = Chichester, West Sussex | strony = 504 | isbn = 9780813822679 | język = en }}</ref>
+{{Przypisy|2}}
-==Literatura==
-{{reflist|2}}
 ;Notes
-*{{cite book|last=Dolin|first=[edited by] Gerald L. Mandell, John E. Bennett, Raphael|title=Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases|year=2010|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Philadelphia, PA|isbn=0-443-06839-9|edition=7th ed.}}
+*{{Cytuj książkę | nazwisko = Dolin | imię = [edited by] Gerald L. Mandell, John E. Bennett, Raphael | tytuł = Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases | wydanie = 7th ed. | wydawca = Churchill Livingstone/Elsevier | miejsce = Philadelphia, PA | rok = 2010 | isbn = 0-443-06839-9 | język = en }}
 ==Linki zewnętrzne==