Żółty krzyż (broń chemiczna)
Żółty krzyż (niem. Gelbkreuz, Gelbkreuzkampfstoff) – oznaczenie parzących bojowych środków trujących stosowanych przez Niemcy w okresie I wojny światowej. Nazwa wzięła się od symbolu żółtego krzyża malowanego na pociskach chemicznych wypełnionych środkami działającymi parząco na wszystkie narażone części ciała[1][2]. Znakowanie to nie było jednak konsekwentne i ostatecznie nie wszystkie pociski z tymi środkami były w taki sposób oznaczane[3]. W czasie wojny Niemcy wyprodukowały łącznie około 7 000 000 pocisków wszystkich kalibrów ze środkami parzącymi[4]. Często nazwa „żółty krzyż” stosowana jest jako synonim iperytu siarkowego[5][6].
Żółty krzyż był technicznym iperytem siarkowym lub jego mieszaniną z chlorobenzenem, nitrobenzenem, czterochlorkiem węgla lub eterem bis(chlorometylowym). Z czasem jednak skład mieszaniny zmieniał się. Żółty krzyż 1 zawierał początkowo 5–50% etylodichloroarsyny oraz 50–95% eteru bis(chlorometylowego), a następnie 40% etylodichloroarsyny, 40% etylodibromoarsyny i 20% eteru bis(chlorometylowego)[7]. Niektóre źródła podają także luizyt jako przykład związku zawartego w żółtym krzyżu[8], co jest jednak błędne, gdyż nie był on dostępny w Niemczech w tym okresie[2]. Od czerwca 1918 roku pociski mgławicowe (gazowo-kruszące) 150 mm, w których jedną trzecią pojemności zajmował materiał wybuchowy, a pozostałą część – iperyt siarkowy, oznaczano podwójnym żółtym krzyżem[4].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Chemical Weapons Introduced in World War I with their Code Names [online], CBWInfo [dostęp 2011-08-02] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-13] (ang.).
- ↑ a b Chemical Warfare Agents. Toxicology and Treatment, Timothy C. Marrs (red.), Robert L. Maynard (red.), Frederick R. Sidell (red.), wyd. 2, John Wiley & Sons, 2007, s. 707, ISBN 978-0-470-01359-5 (ang.).
- ↑ Benjamin C. Garrett, John Hart, Historical Dictionary of Nuclear, Biological, and Chemical Warfare, Historical Dictionaries of War, Revolution, and Civil Unrest, nr 33, Lanham: Scarecrow Press, 2007, s. 232, ISBN 978-0-8108-5484-0 (ang.).
- ↑ a b Bronisław Sypniewski, Napady lotnicze i ich skutki, [w:] Vademecum obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej ludności cywilnej, wyd. 2, Warszawa: Zakład Ubezpieczeń na Wypadek Choroby, 1936, s. 29–31, OCLC 14748313.
- ↑ Kazimierz Szarski, żółty krzyż, [w:] 1000 słów o chemii i broni chemicznej, Zygfryd Witkiewicz (red.), Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987, s. 308, ISBN 83-11-07396-1, OCLC 19360683.
- ↑ Corey J. Hilmas, Jeffery K. Smart, Benjamin A. Hill, History of Chemical Warfare, [w:] Medical Aspects of Chemical Warfare, Shirley D. Tuorinsky (red.), Falls Church–Washington: Office of the Surgeon General, U.S. Army–Borden Institute, Walter Reed Army Medical Center, 2008, s. 21, ISBN 978-0-16-081532-4, OCLC 460938576 [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01] (ang.).
- ↑ D. Hank Ellison, Handbook of Chemical and Biological Warfare Agents, wyd. 2, Boca Raton: CRC Press, 2008, s. 662, ISBN 978-0-8493-1434-6 (ang.).
- ↑ Mario Sartori, The War Gases. Chemistry and Analysis, L.W. Marrison (tłum.), New York: David Van Nostrand Company, 1939, s. 28, OCLC 2363679 (ang.).