Aethia

	Aethia
	Merrem, 1788
	; Przedstawiciel rodzaju – nurniczek czubaty (A. cristatella)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	mewowce
Parvordo	Larida
Nadrodzina	Alcoidea
Rodzina	alki
Podrodzina	nurniczki
Rodzaj	Aethia
	Typ nomenklatoryczny
	Alca cristatella Pallas, 1769
Synonimy
	Simorhynchus Merrem, 1819; Phaleris Temminck, 1820; Psittacula Jarocki, 1821; Cyclorrhynchus Kaup, 1829; Ombria Eschscholtz, 1831; Ciceronia Reichenbach, 1852; Alcella Stone, 1907;
	Simorhynchus Merrem, 1819; Phaleris Temminck, 1820; Psittacula Jarocki, 1821; Cyclorrhynchus Kaup, 1829; Ombria Eschscholtz, 1831; Ciceronia Reichenbach, 1852; Alcella Stone, 1907;
Gatunki
	6 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	6 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aethia – rodzaj ptaków z podrodziny nurniczków (Aethiinae) w rodzinie alk (Alcidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące na wodach oraz azjatyckich i północnoamerykańskich wybrzeżach północnego Oceanu Spokojnego^[10].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 12–25 cm, rozpiętość skrzydeł 33–50 cm; masa ciała 85–297 g^[10].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Aethia: gr. αιθυια aithuia „niezidentyfikowany nurkujący ptak morski” wspomniany przez Arystotelesa, Hezychiusza i innych autorów; w obecnych czasach wiązany z różnych ptakami, np. burzykami, kormoranami, alkami i kaczkami^[11].
Simorhynchus: gr. σιμος simos „wygięty ku górze, zadartonosy”; ῥυγχος rhunkhos „dziób”^[11]. Gatunek typowy: Alca cristatella Pallas, 1769.
Phaleris: łac. phaleris, phaleridis „niezidentyfikowany ptak wodny”, najprawdopodobniej łyska, od gr. φαληρις phalēris, φαληριδος phalēridos „niezidentyfikowany ptak wodny”, najprawdopodobniej łyska, od φαλος phalos „biały”^[11]. Gatunek typowy: Alca psittacula Pallas, 1769.
Psittacula: epitet gatunkowy Alca psittacula Pallas, 1769; nowołac. psittacula „papużka”, od zdrobnienia łac. psittacus „papuga”, od gr. ψιττακος psittakos „papuga”^[11]. Gatunek typowy: Alca psittacula Pallas, 1769.
Cyclorrhynchus: gr. κυκλος kuklos „koło, pierścień”; ῥυγχος rhunkhos „dziób”^[11]. Gatunek typowy: Alca psittacula Pallas, 1769.
Ombria: gr. ομβριος ombrios „deszczowy”, od ομβρια ombria „deszcz”^[11]. Gatunek typowy: Alca psittacula Pallas, 1769.
Ciceronia: Marcus Tullius Cicero (106–43 p.n.e.), rzymski orator i polityk^[11]. Gatunek typowy: Phaleris nodirostra Bonaparte, 1838 (= Uria pusilla Pallas, 1811).
Alcella: rodzaj Alca Linnaeus, 1758; łac. przyrostek zdrabniający -ella^[11]. Gatunek typowy: Alca pygmaea J.F. Gmelin, 1789.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki^[12]:

Aethia cristatella (Pallas, 1769) – nurniczek czubaty
Aethia pygmaea (J.F. Gmelin, 1789) – nurniczek wąsaty
Aethia psittacula (Pallas, 1769) – nurniczek krasnodzioby
Aethia pusilla (Pallas, 1811) – nurniczek malutki

oraz wymarłe^[13]:

Aethia barnesi Smith, 2012 (późny miocen)
Aethia storeri Smith, 2012 (pliocen)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Aethia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ B. Merrem: Versuch eines Grundrisses zur allgemeinen Geschichte und natürlichen Eintheilung der Vögel. T. 1: Ejusdem naturalis Systematis avium temtamen. Leipzig: Müller, 1788, s. 7, 13, 20. (niem.).
↑ B. Merrem: Alca. W: J.S. Ersch & J.G. Gruber: Allgemeine Encyclopädie der Wissenschaften und Künste. Leipzig: Hermann Brockhaus, 1819, s. 405. (niem.).
↑ C.J. Temminck: Manuel d’ornithologie, ou, Tableau systématique des oiseaux qui se trouvent en Europe: précédé d’une analyse du système général d’ornithologie, et suivi d’une table alphabétique des espèces. Wyd. 2e éd., considérablement augm. et mise au niveau des découvertes nouvelles. Paris: Chez H. Cousin, 1820, s. 112. (fr.).
↑ F. Jarocki: Zoologiia czyli Zwiérzętopismo ogólne podług náynowszego systematu ułożone. T. 2: Ptáki. Warszawa: Drukarnia Łątkiewicza, 1821, s. 306. (pol.).
↑ J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Cz. 1. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 155. (niem.).
↑ J.F. von Eschscholtz: Zoologischer Atlas enthaltend Abbildungen und Beschreibungen neuer Thierarten während des Flottcapitains von Kotzebue zweiter Reise um die Welt auf der Russisch-Kaiserlichen Kriegesschlupp Predpriaetië in den Jahren 1823-1826. Berlin: G. Reimer, 1831, s. 3. (niem.).
↑ H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. iii. (niem.).
↑ W. Stone. Some Changes in the Current Generic Names of North American Birds. „The Auk”. 24, s. 197, 1907. (ang.).
↑ ^a ^b D.N. Nettleship: Family Alcidae (Auks). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona: Lynx Edicions, 1996, s. 717–718. ISBN 84-87334-20-2. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Etymologia za: James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Aethiinae Anonymous, 1908 (1840) - nurniczki (Wersja: 2022-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-10].
↑ N.A. Smith. The fossil record and phylogeny of the auklets (Pan-Alcidae, Aethiini). „Journal of Systematic Palaeontology”. 12 (2). s. 217–236. DOI: 10.1080/14772019.2012.742147. (ang.).

[itis-1] Aethia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Merrem1788-2] B. Merrem: Versuch eines Grundrisses zur allgemeinen Geschichte und natürlichen Eintheilung der Vögel. T. 1: Ejusdem naturalis Systematis avium temtamen. Leipzig: Müller, 1788, s. 7, 13, 20. (niem.).

[Merrem1819-3] B. Merrem: Alca. W: J.S. Ersch & J.G. Gruber: Allgemeine Encyclopädie der Wissenschaften und Künste. Leipzig: Hermann Brockhaus, 1819, s. 405. (niem.).

[Temminck-4] C.J. Temminck: Manuel d’ornithologie, ou, Tableau systématique des oiseaux qui se trouvent en Europe: précédé d’une analyse du système général d’ornithologie, et suivi d’une table alphabétique des espèces. Wyd. 2e éd., considérablement augm. et mise au niveau des découvertes nouvelles. Paris: Chez H. Cousin, 1820, s. 112. (fr.).

[Jarocki-5] F. Jarocki: Zoologiia czyli Zwiérzętopismo ogólne podług náynowszego systematu ułożone. T. 2: Ptáki. Warszawa: Drukarnia Łątkiewicza, 1821, s. 306. (pol.).

[Kaup-6] J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Cz. 1. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 155. (niem.).

[Eschscholtz-7] J.F. von Eschscholtz: Zoologischer Atlas enthaltend Abbildungen und Beschreibungen neuer Thierarten während des Flottcapitains von Kotzebue zweiter Reise um die Welt auf der Russisch-Kaiserlichen Kriegesschlupp Predpriaetië in den Jahren 1823-1826. Berlin: G. Reimer, 1831, s. 3. (niem.).

[Reichenbach-8] H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. iii. (niem.).

[Stone-9] W. Stone. Some Changes in the Current Generic Names of North American Birds. „The Auk”. 24, s. 197, 1907. (ang.).

[Nettleship-10] D.N. Nettleship: Family Alcidae (Auks). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona: Lynx Edicions, 1996, s. 717–718. ISBN 84-87334-20-2. (ang.).

[Jobling-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Etymologia za: James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-12] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Aethiinae Anonymous, 1908 (1840) - nurniczki (Wersja: 2022-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-10].

[Smith-13] N.A. Smith. The fossil record and phylogeny of the auklets (Pan-Alcidae, Aethiini). „Journal of Systematic Palaeontology”. 12 (2). s. 217–236. DOI: 10.1080/14772019.2012.742147. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]