Babka piaskowa (roślina)
Systematyka[1][2] | |||||
Domena | |||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | |||||
Podkrólestwo | |||||
Nadgromada | |||||
Gromada | |||||
Podgromada | |||||
Nadklasa | |||||
Klasa | |||||
Nadrząd | |||||
Rząd | |||||
Rodzina | |||||
Rodzaj | |||||
Gatunek |
babka piaskowa | ||||
Nazwa systematyczna | |||||
Plantago indica L. Sp. Pl. ed. 2 168 1762[3] | |||||
|
Babka piaskowa, babka gałęzista[4] (Plantago indica L.) – gatunek rocznej rośliny z rodziny babkowatych (Plantaginaceae). Występuje w miejscach piaszczystych w Europie i zachodniej Azji, w Polsce roślina rozpowszechniona[5]. Gatunek uprawiany ze względu na nasiona wykorzystywane w ziołolecznictwie i szeroko rozprzestrzeniony w świecie – jako gatunek introdukowany rośnie w Ameryce Północnej, Australii, Azji wschodniej i południowej[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Łodyga
- Prosto wzniesiona, nierozgałęziona w przypadku mniejszych roślin, większe rośliny rozgałęzione, przy czym gałązki lekko odstają lub podnoszą się łukowato. Osiąga zwykle do 25 cm wysokości, rzadko do 60 cm. Międzywęźla w górze skrócone, poza tym wydłużone[5]. Łodyga, jak i cała roślina pokryta jest półprzylegającymi włoskami[5]. Jeśli jest ogruczolona, to nieznacznie[7] i z bardzo krótkimi gruczołkami[5].
- Korzeń
- Palowy, cienki[6], zwykle rosnący pionowo w dół[5].
- Liście
- Naprzeciwległe (rzadko w okółkach po 3[6]), równowąskie[7][5], siedzące, o szerokości do 4 mm[5] i długości do 6, rzadko do 8 cm[6], ostre, choć na samym wierzchołku nieco stępione[5].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane w liczne, gęste i jajowate kłosy (tylko u bardzo drobnych roślin jest jeden kłos szczytowy)[5]. Kłosy o długości od 7 do 20 mm[6] osadzone są na szypułach podobnej długości jak liście lub krótszych[5] (od 2 do 8 cm)[6]. W obrębie kłosa dolne przysadki z nerwami bocznymi[7], wyciągnięte na szczycie w długi, lancetowaty kończyk[5] – osiągają od 5 do 20 mm długości[6]. Środkowe przysadki ostre, ale już bez kończyka, a górne tępe i błoniaste na szczycie. Działki kielicha 4, długości do 4 mm. Korona kwiatu drobna, błoniasta, rurkowata, z 4 lekko zaostrzonymi łatkami[5] o długości do 2 mm[6]. Pręciki 4[5] z pylnikami żółtymi o długości ok. 2 mm[6].
- Owoce
- Szeroko elipsoidalne torebki[5] o długości do 3,5 mm[6], pękające poprzecznie w dolnej połowie. Zawierają po dwa nasiona brunatne, o odcieniu czarniawym lub czerwonawym, lśniące, o długości nieco ponad 2,5 mm[5].
- Gatunki podobne
- Babka płesznik P. afra jest silnie ogruczolona i przysadki ma niezróżnicowane w obrębie kłosa[7].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Roślina jednoroczna, kwitnąca głównie w lipcu i sierpniu[5], rzadziej od czerwca do września[7]. Kwiaty są wiatropylne, ale też samopylne[8]. Owocuje od sierpnia do października[6].
Jest wybitnie światłolubna, ale niezbyt kserofilna – nie rośnie w miejscach bardzo suchych, unika też gleb zasobnych w węglan wapnia[5]. Rośnie w miejscach piaszczystych, na przydrożach i wydmach[5].
Liczba chromosomów 2n = 12[7][5].
Zastosowania
[edytuj | edytuj kod]- Roślina lecznicza
- Stosowana podobnie jak babka płesznik (Plantago afra). Surowcem zielarskim są nasiona Psylli semen zwane podobnie jak w przypadku płesznika – czarnym psyllium (białego psylium dostarcza babka jajowata Plantago ovata). W przeciwieństwie do płesznika zastosowanie babki piaskowej, występującej w strefie umiarkowanej, jest ograniczone ponieważ podobne właściwości ma bardziej tu popularne siemię lniane[9].
- Roślina jadalna
- Spożywać można liście, zwłaszcza młode, w stanie surowym lub po ugotowaniu[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
- ↑ a b Plantago afra L.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-08-31].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s B. Pawłowski (red.): Flora Polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XI. PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 255-256.
- ↑ a b c d e f g h i j k Plantago arenaria Waldstein & Kitaibel. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-09-01].
- ↑ a b c d e f Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 437. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b Plantago arenaria - Waldst.&Kit.. [w:] Plants For A Future [on-line]. [dostęp 2017-09-02].
- ↑ Dominika Król. Babka płesznik ( Plantago psyllium L.) – wartościowa roślina lecznicza. „Postępy Fitoterapii”. 4, s. 256-259, 2009.