Białoskórnik chropowaty

Białoskórnik chropowaty

Białoskórnik chropowaty na pniaku jodły porośniętym mchami
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	białoskórnikowate
Rodzaj	białoskórnik
Gatunek	białoskórnik chropowaty
Nazwa systematyczna
Cystostereum murrayi (Berk. & M.A. Curtis) Pouzar Česká Mycol. 13(1): 18 (1959)

Białoskórnik chropowaty (Cystostereum murrayi (Berk. & M.A. Curtis) Pouzar) – gatunek grzybów z rodziny białoskórnikowatych (Cystostereaceae).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cystostereum, Cystostereum, Cystostereaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowali w 1868 r. Miles Joseph Berkeley i Moses Ashley Curtis, nadając mu nazwę Thelephora murrayi. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1959 r. Zdeněk Pouzar, przenosząc go do rodzaju Cystostereum.

Niektóre synonimy:

• Corticium murrayi (Berk. & M.A. Curtis) Pat. 1903
• Corticium tuberculosum (Fr.) Rick 1934
• Stereum murrayi (Berk. & M.A. Curtis) Burt 1920
• Stereum murrayi (Berk. & M.A. Curtis) Burt 1920 var. murrayi
• Stereum murrayi var. tuberculosum (Fr.) Pilát 1933
• Stereum pulverulentum Peck 1900
• Stereum tuberculosum Fr. 1874
• Striglia tuberculosa (Fr.) Kuntze 1891
• Thelephora murrayi Berk. & M.A. Curtis 1868.

Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., wcześniej w polskim piśmiennictwie gatunek ten opisywany był jako cystoskórek pachnący (przez Stanisława Domańskiego w 1991 r.) lub białoskórnik świerkowy (W. Wojewoda w 1996 r.).

Morfologia

Owocnik

Wieloletni. Zazwyczaj jest rozpostarty, szczególnie gdy występuje na dolnej stronie dużych kłód drzewa. Natomiast gdy rozwija się na kłodach pionowych lub skośnie powalonych, tworzy w górnej części niewielkie, odgięte od podłoża fałdy o szerokości 0,2–1 cm. Jest duży – osiąga długość do kilku metrów i cienki – grubość 0,3–2 mm, wyjątkowo do 5 mm. Powierzchnia hymenialna początkowo ma barwę od kremowobiałej do blado-ochrowo-szarej, później staje się ciemniejsza, brunatnawa. Jest gęsto pokryta brodawkami i podczas suchej pogody popękana. Górna powierzchnia odgiętych fałdów jest czarna, twarda, bezwłosa i z ostrym i brunatnym brzegiem. Kontekst niewyraźnie warstwowany, korkowaty lub zdrewniały, po wysuszeniu łamliwy.

Owocnik ma przyjemny, aromatyczny i charakterystyczny zapach.

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy dymityczny. Strzępki szkieletowe grubościenne, o średnicy 1,5–3 μm, zazwyczaj przebiegające równolegle. Strzępki generatywne cienkościenne, o grubości 2–3,5 μm. Są gęsto pozlepiane, septowane ze sprzążkami. W subhymenium ułożone są prostopadle do strzępek generatywnych. Bardzo licznie występują gloeocystydy o kształcie od jajowatego do elipsoidalnego. W hymenium i subhymenium mają rozmiar 30–40 × 7–15 μm, w kontekście są dłuższe i węższe. Wypełnione są oleistymi kropelkami lub jednolitą żółtą substancją (zwłaszcza w hymenium). Podstawki wąskomaczugowate, 4–sterygmowe ze sprzążką w podstawie. Zarodniki o kształcie od elipsoidalnego do niemal cylindrycznego, cienkościenne, gładkie, nieamyloidalne. Mają rozmiar 4,5–5,5–40 × 2,5–3 μm.

Gatunki podobne

Na martwym drewnie w lesie występuje wiele podobnych gatunków grzybów o rozpostartym owocniku. Białoskórnika chropowatego najłatwiej odróżnić po charakterystycznym zapachu, który wyczuwalny jest z czasami nawet z 15–30 metrów.

Występowanie i siedlisko

W Ameryce Północnej i Europie jest szeroko rozprzestrzeniony, sięga tutaj na północy aż po rejony arktyczne. Występuje także w Azji (Kaukaz, Syberia, Japonia), podawano jego stanowiska na Kubie, Jamajce, w Puerto Rico i na Nowej Zelandii. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony, który zapewne w najbliższej przyszłości przesunie się do kategorii gatunków wymierających, jeśli nadal działać będą czynniki zagrożenia>.

Grzyb saprotroficzny wywołujący białą zgniliznę drewna. Rozwija się na pniakach i powalonych martwych pniach świerka i jodły, wyjątkowo buka. W Polsce najczęściej spotykany jest w górach, w granicach naturalnego zasięgu świerka pospolitego, w Europie w iglastych i mieszanych lasach borealno-subalpejskich. W Ameryce Północnej występuje głównie na drzewach liściastych, i to także w rejonach o klimacie tropikalnym. Z tego też powodu Eriksson i Ryvarden (1975 r.) podejrzewają, że okazy opisywane jako Cystostereum murrayi w Ameryce mogą być innymi gatunkami, niż te w Europie.