Biała (Rzeszów)
| część Rzeszowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| W granicach Rzeszowa |
1 stycznia 2009[1] |
| Strefa numeracyjna |
17 |
| Tablice rejestracyjne |
RZ |
Położenie na mapie Rzeszowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
| 49°58′48″N 22°01′16″E/49,980000 22,021111 | |
Biała – południowa część Rzeszowa, dzielnica niestanowiąca jednostki pomocniczej gminy, dawna wieś. Wchodzi w skład Osiedla Biała, stanowiącego jednostkę podziału administracyjnego miasta.
Od północy graniczy z Drabinianką, od wschodu z Zalesiem i Matysówką, od południa z Tyczynem, zaś od zachodu z Budziwojem. Biała rozciąga się nad rzeką Strug, zwaną w dawnych wiekach Białą lub Białką. Od samego Wisłoka oddzielają dzielnicę sąsiednie Drabinianka i Budziwój.
Biała jest siedzibą parafii Miłosierdzia Bożego, należącej do dekanatu Rzeszów Katedra, diecezji rzeszowskiej.
Ta malowniczo położona dzielnica (na wschód rozciąga się ściana wzniesień Pogórza Karpackiego, różnica poziomów wynosi ok. 100 m n.p.m.), przyciąga wciąż nowych mieszkańców.
Na terenie Białej, szczególnie jej wcześniej przyłączonej do Rzeszowa części, trwa w ostatnich latach intensywna rozbudowa miasta; oprócz rozbudowującej się tu od kilkunastu lat dzielnicy domów jednorodzinnych, zostało oddanych także sporo mieszkań przy zbiegu ulic Sikorskiego i Robotniczej, a w trakcie budowy znajdują się osiedla bloków mieszkalnych przy ul. Miłej, Strażackiej oraz przy al. Sikorskiego. Na terenie dzielnicy, przy granicy z Tyczynem znajduje się siedziba Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w Rzeszowie. Na terenie dzielnicy funkcjonuje również Szkoła Podstawowa nr 9 oraz kilka ośrodków edukacji przedszkolnej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś Biała sięga swymi początkami czasów Rusi Halicko-Włodzimierskiej. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 14 marca 1368, kiedy na mocy przywileju Kazimierza Wielkiego w lasach królewskich „obok starej wsi Biała” (prope villam antiquam [...] Byala) nad Białą (Strugiem) lokowany został na prawie magdeburskim Tyczyn[2]. Biała wchodziła odtąd w skład włości tyczyńskiej, zaliczanej początkowo do ziemi sanockiej. W 1369 dobra tyczyńskie wykupił za 500 grzywien Otto z Pilczy[3]. Z czasem pojawiła się dążność do przyłączenia tego terytorium do ziemi przemyskiej (do której wówczas należały pobliskie dobra rzeszowskie), co, po latach sporów, zostało ostatecznie uznane w XVI wieku[4]. W rękach Pileckich Biała pozostawała do około 1585 roku[5]. Od tego czasu stosunkowo często zmieniała właścicieli na skutek małżeństw, koligacji, transakcji sprzedaży i zapisów spadkowych.
Teren wsi, podobnie jak cała okolica, ulegał często najazdom obcych wojsk, zwłaszcza tatarskich i rozmaitym plagom i epidemiom, był jednak stosunkowo bogaty. Jeszcze w XVIII wieku wydobywano tu piaskowiec i gips, który ówcześni właściciele, Braniccy, spławiali Strugiem i Wisłokiem, a następnie Sanem i Wisłą. Tą samą drogą wędrowały stąd także inne towary, przede wszystkim: zboża, mąka, drewno i wyroby drzewne, miód i skóry. Jeszcze w okresie międzywojennym istniał w Białej młyn. W Białej istniał też od wielu wieków folwark (pierwsze wzmianki o nim pochodzą z 1598 roku) – aż do roku 1944, kiedy to został rozparcelowany[6].
Część dzielnicy (tereny na południe i wschód od ulic Strażackiej i Miłej)[7] włączono w obręb Rzeszowa w roku 1977, administracyjnie przyporządkowując przyłączony teren do rady osiedla Drabinianka.
Z dniem 1 stycznia 2009 dzielnica powiększyła się o cały dotychczasowy obszar wsi Biała oraz utworzono odrębną radę osiedla dla tej dzielnicy[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dz.U. z 2008 r. nr 137, poz. 860
- ↑ Piekosiński 1876 ↓, s. 350-351.
- ↑ Wac 2004 ↓, s. 477.
- ↑ Fastnacht 1962 ↓, s. 22-23.
- ↑ Kiryk i Mateszew 1973 ↓, s. 61.
- ↑ J.Malczewski „Dzielnice Rzeszowa”, Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej, Rzeszów 1989
- ↑ Dzieje Rzeszowa, tom III: 1918-1944 rozdz. Rozwój przestrzenny i architektura, (zasięg granic wsi podrzeszowskich, oprac. W. Hennig) Rzeszów, wydawnictwo Urzędu Miasta Rzeszowa, 2001
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 2008 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania miejscowościom statusu miasta. [dostęp 2011-12-30].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Adam Fastnacht, Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340–1650, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962.
- Feliks Kiryk, Stefan Mateszew, Zarys dziejów Tyczyna do roku 1772, [w:] 600 lat Tyczyna (1368–1968), Tadeusz Kowalski (red.), Rzeszów: Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Rzeszowie, 1973, s. 11–74.
- Franciszek Piekosiński (red.), Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. 1, 1178–1386, Kraków: Akademia Umiejętności, 1876.
- Ewa Wac, Kilka uwag o działalności gospodarczej panów z Pilicy w XIV–XVI wieku, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historica”, 21 (3), 2004, s. 475-484.
