Przejdź do zawartości

Birże

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Birże
Biržai
Ilustracja
Zrekonstruowany zamek Radziwiłłów
Herb
Herb
Państwo

 Litwa

Okręg

 poniewieski

Burmistrz

Stasys Jakniūnas

Powierzchnia

16,35 km²

Populacja (2005)
• liczba ludności
• gęstość


14 999
917 os./km²

Nr kierunkowy

450

Kod pocztowy

LT-41143

Położenie na mapie Litwy
Mapa konturowa Litwy, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Birże”
Ziemia56°12′N 24°45′E/56,200000 24,750000
Strona internetowa

Birże (lit. Biržai, łot. Birži, ros. Биржи) – miasto na Litwie, położone nad rzekami Oposzcza (lit. Apaščia) i Egłona (lit. Agluona) oraz jeziorem Szyrwena; dawna polska rezydencja magnacka.

Dane ogólne

[edytuj | edytuj kod]

W mieście zlokalizowany jest drobny przemysł; m.in. browar, przemysł lniarski.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

W XIV w. były własnością wielkich książąt litewskich. W II poł. XV w. ich właścicielem był Grzegorz Friedkonis (sekretarz króla Kazimierza Jagiellończyka), który zmarł bezpotomnie, a jego dobra przeszły na krewnych żony pochodzącej z Radziwiłłów. W ich rękach były od 1492 aż do śmierci córki Bogusława Radziwiłła, Ludwiki Karoliny Radziwiłł w 1695, kiedy to dostały się w spadku jej córce, księżniczce neuburskiej. Dobra powróciły w posiadanie Radziwiłłów (z linii z Nieświeża) dopiero w poł. XVIII w. dzięki staraniom Hieronima Floriana. W 1811 Dominik Hieronim Radziwiłł stracił je, kiedy car pod pretekstem niespłacenia kredytu zajął mu majątki znajdujące się w zaborze rosyjskim i sprzedał tanio Tyszkiewiczom, którzy dzierżyli je do II wojny światowej.

Od 1860 siedziba Ordynacji Birżańskiej Tyszkiewiczów. W maju 1863 pod miastem doszło do serii bitew w czasie powstania styczniowego.

Aż do początków XX wieku Birże były tradycyjnym ośrodkiem kalwinizmu i siedzibą parafii ewangelicko-reformowanej w ramach dystryktu żmudzkiego Jednoty Litewskiej (kościół katedralny).

Podczas okupacji hitlerowskiej, 26 lipca 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2500 osób. 8 sierpnia 1941 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowano w lesie Astravas. Sprawcami zbrodni byli żołnierze z Einsatzkommando 3, oraz litewskie służby bezpieczeństwa[1].

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • Zamek Radziwiłłów - Na początku XV w. był tu drewniany zameczek, w I poł. XVI w. nową siedzibę wybudował Radziwiłł “Rudy”, ale w okazałą rezydencję wzniósł Krzysztof Mikołaj Radziwiłł “Piorun’’ budując ufortyfikowany zamek bastionowy pod koniec XVI w. Podczas wojen szwedzkich został w 1625 ograbiony i zdewastowany przez Szwedów. Następne zniszczenia przyniósł potop szwedzki. W 1659 Bogusław Radziwiłł rozpoczął kolejną przebudowę w stylu "palazzo in fortezza". W kolejnej wojnie ze Szwedami w 1704 został zniszczony razem z fortyfikacjami i został opuszczony. Dotrwał do XX w. jako okazała ruina, starannie zrekonstruowany został w latach 80. oddany do użytku - obecnie muzeum. Zamek otacza park o pow. ok. 8 ha, znajdujący się na zboczu opadającemu ku jezioru Szyrwena (najstarszy w Europe sztuczny staw).
  • pałac Tyszkiewiczów - przejmując majątek Tyszkiewiczowie wybudowali po przeciwnej stronie jeziora Szyrwena pałac w stylu włoskiej willi, wtedy ordynacją birżańską zarządzał I ordynat Jan Tyszkiewicz. Pałac otacza park o pow. 40 ha. Obecnie w pałacu mieści się administracja fabryki lnu.
  • kościół - Pierwszy drewniany kościół ufundowali Radziwiłłowie w 1515. Natomiast w latach 1857–1861 Jan Tyszkiewicz ufundował murowany w stylu empire kościół katolicki pod w. św. Jana Chrzciciela, w którym spoczywają członkowie rodu Tyszkiewiczów.
  • kościół ewangelicko–reformowany z XIX wieku

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1005.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]