Boris Blacher

Boris Blacher

Boris Blacher w 1922, na zdjęciu z rosyjskiego świadectwa maturalnego
Data i miejsce urodzenia	19 stycznia 1903 Yingkou
Pochodzenie	niemieckie
Data i miejsce śmierci	30 stycznia 1975 Berlin
Gatunki	muzyka poważna, muzyka współczesna
Zawód	kompozytor, muzykolog
Odznaczenia

Boris Blacher (ur. 6 stycznia^?/19 stycznia 1903 w Niuzhuang (obecnie Yingkou), zm. 30 stycznia 1975 w Berlinie) – kompozytor i muzykolog niemiecki.

Życiorys

Ojciec Borisa Blachera był Niemcem pochodzącym z Tallinna, dyrektorem rosyjsko-niemieckiego banku kierującym oddziałami tegoż banku w Chinach, na Syberii i Mandżurii.

Boris Blacher uczęszczał do szkół w Yantai, Wuhan, Irkucku i Harbinie. Opanował biegle wiele języków: niemiecki, rosyjski, angielski, chiński, włoski. Uczył się gry na skrzypcach i fortepianie. Zainteresował się teatrem operowym i pracował jako wolontariusz na różnych scenach.

W roku 1922 przez Szanghaj i Paryż dotarł do Berlina. Początkowo studiował architekturę i matematykę, od 1924 rozpoczął wyższe studia muzyczne. W roku 1925 skomponował muzykę do filmu o Bismarcku, w 1927 trzy utwory na flet, dwa klarnety i perkusję, w 1929 kameralną operę dadaistyczną Habemeajaja. Utrzymywał się z lekcji muzyki, pisania utworów rozrywkowych i z akompaniowania przy projekcji niemych filmów.

W roku 1937 Filharmonicy Berlińscy wykonali jego Concertante Musik für Orchester pod dyrekcją Carla Schurichta. Został pedagogiem w Konserwatorium Drezdeńskim, lecz w 1939 roku pozbawiono go pracy, gdyż wystąpił w obronie muzyki Arnolda Schönberga, Paula Hindemitha i Dariusa Milhauda.

Po II wojnie światowej stworzył wiele kompozycji, m.in. popularne „Wariacje na temat Paganiniego”. Prowadził klasę kompozycji w Międzynarodowym Instytucie Muzycznym w Berlinie-Zehlendorf. W 1948 został powołany na profesora Wyższej Szkoły Muzycznej w Berlinie, w 1953 został jej prezesem.

Boris Blacher napisał m.in. 14 oper, 9 baletów, koncerty na fortepian, skrzypce, altówkę, wiolonczelę, trąbkę i klarnet, oraz symfonie, kantaty, utwory chóralne i kameralne oraz pieśni.

W swoich utworach korzystał z własnego systemu „zmiennego metrum”. Większość kompozycji była utrzymana w konwencji atonalnej, lecz dzięki barwnej instrumentacji i pogodnemu nastrojowi cieszyła się powszechnym uznaniem.

W roku 1960 Blacher zajął się muzyką elektroniczną. Interesował się też jazzem. Do jego uczniów należało wielu później sławnych kompozytorów, m.in. Gottfried von Einem, Francis Burt, Klaus Huber i Aribert Reimann. W 1959 roku odznaczony został Wielkim Krzyżem Zasługi Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec, zaś w 1974 roku otrzymał austriacką Odznakę Honorową za Naukę i Sztukę.

Żoną Borisa Blachera była pianistka Gerty Blacher-Herzog. Spośród czworga dzieci dwoje zostało artystami, młodszy syn Kolja został skrzypkiem i profesorem Szkoły Wyższej Muzyki i Teatru w Hamburgu, córka Tatiana została aktorką.

Dzieła

Opery

• Habemeajaja. Opera kameralna (1929)
• Fürstin Tarakanowa. (Hrabina Tarakanowa) Opera (1940)
• Die Flut. (Powódź) Opera (1946 premiera radiowa, 1947 premiera sceniczna)
• Die Nachtschwalbe (Nocna jaskółka) Nokturn dramatyczny (1948)
• Preußisches Märchen. (Bajka pruska) Ballet-Opera (1949)
• Abstrakte Oper Nr. 1 (Opera abstrakcyjna) (1953/57)
• Rosamunde Floris. Opera (1960)
• Zwischenfälle bei einer Notlandung. (Wypadki podczas awaryjnego lądowania) Opera (1964)
• Zweihunderttausend Taler. (Dwieście tysięcy talarów) Opera (1969)
• Yvonne, Prinzessin von Burgund. (Iwona, księżniczka Burgunda) Opera (1973)

Balety

• Fest im Süden. (Święto na południu) Dramat taneczny (1935)
• Chiarina. Balet (1946)
• Hamlet. Balet (1949)
• Lysistrata. Balet (1950)
• Tristan. Balet (1965)

Utwory chóralne

• Gesang der Rotationsmaschinen (Śpiew maszyn rotacyjnych) na chór mieszany (1930)
• Der Großinquisitor. (Wielki Inkwizytor) Oratorium (1942)
• Requiem (1958)

Utwory na orkiestrę

• Concerto für 2 Trompeten und 2 Streichorchester (Koncert na dwie trąbki i dwie orkiesrty smyczkowe) (1931)
• Kleine Marschmusik für Orchester (Mała muzyka marszowa na orkiestrę) (1932)
• Kurmusik für kleines Orchester (Muzyka zdrojowa na małą orkiestrę) (1933)
• Divertimento für Streichorchester (Divertimento na orkiestrę smyczkową) (1935)
• Divertimento für sinfonisches Blasorchester (Divertimento na symfoniczną orkiestrę dętą) (1936)
• Concertante Musik (Muzyka koncertująca) na orkiestrę (1937)
• Rondo für Orchester (Rondo na orkiestrę) (1938)
• La Vie. (Życie) Sceny taneczne na orkiestrę (1938)
• Estnische Tänze (Tańce estońskie) na 10 instrumentów dętych (1938)
• Hamlet. Poemat symfoniczny na wielką orkiestrę (1940)
• Symphonie Nr. 2 in D (II Symfonia D-dur) (1942)
• Partita für Streicher und Schlagzeug (Partita na smyczki i perkusję) (1945)
• Erstes Klavierkonzert (I Koncert fortepianowy) (1947)
• Paganini-Variationen (Wariacje na temat Paganiniego) na orkiestrę (1947)
• Konzert für Violine und Orchester (Koncert skrzypcowy) (1948)
• Zweites Klavierkonzert (II koncert fortepianowy ze zmiennym metrum) (1952)
• Konzert für Bratsche u. Orchester (Koncert na altówkę i orkiestrę) (1954)
• Zwei Inventionen für Orchester (Dwie inwencje na orkiestrę) (1954)
• Hommage à Mozart (Hołd dla Mozarta) (1956)
• Music for Cleveland (1957)
• Musik für Osaka (1970)
• Konzert für Klarinette und Kammerorchester (Koncert na klarnet i orkiestrę kameralną) (1971)
• Poème (Poemat) na wielką orkiestrę (1974)

Inne utwory

• Jazz-Koloraturen für Sopran, Altsaxophon und Fagott (Koloratury jazzowe na sopran, saksofon altowy i fagot) (1929)
• I. Streichquartett (I Kwartet smyczkowy) (1929)
• Ornamente. (7 studiów zmiennego metrum na fortepian) (1950)
• Sonate für Violine solo (Sonata na skrzypce solo) (1951)
• Epitaph, IV. Streichquartett (Epitafium. IV kwartet smyczkowy) (1951)
• Aprèslude. Cztery pieśni do słów Gottfrieda Benna (1958)
• Jüdische Chronik. (Krronika żydowska) (wspólnie z kompozytorami: Paul Dessau, Karl Amadeus Hartmann, Hans Werner Henze i Rudolf Wagner-Régeny, 1961)
• Multiple Raumperspektiven für Klavier und drei Klangerzeuger (Wielokrotne perspektywy przestrzenne na fortepian i trzy źródła dźwięku) (1962)
• Studie in Schwarz (Studium w czerni) (1962)
• Glissierende Deviationen (Dewiacje glissando) (1962)
• Der Astronaut. Major Cooper umkreist die Erde. (Astronauta. Major Cooper okrąża Ziemię) Elektroniczne studium przestrzeni (1963)
• Skalen 2:3:4 (1964)
• Variationen über ± 1 für Streichquartett und Jazz-Combo (Wariacje na temat ± 1 na kwartet smyczkowy i jazz-combo) (1966)
• Variationen über einen divergierenden c-moll-Dreiklang, V. Streichquartett (Wariacje na temat różnicującego się trójdźwięku c-moll) (1967)
• Blues, Espagnola und Rumba philharmonica na 12 wiolonczeli solo (1972)
• 24 Préludes für Klavier (24 preludia na fortepian) (1974)

Bibliografia

• Heribert Henrich u. Thomas Eickhoff: „Boris Blacher”. Hofheim, 2003. ISBN 3-936000-20-4.
• Heribert Henrich u. a.: Boris Blacher 1903-1975. Dokumente zu Leben und Werk. Berlin 1993, ISBN 3-89487-171-7.
• Jürgen Hunkemöller: Boris Blacher, der Jazz-Komponist. Frankfurt/M. 1998, ISBN 3-631-31925-8.
• Hanns Heinz Stuckenschmidt: Boris Blacher. Berlin 1985, ISBN 3-7931-1391-4.