Brodaczek miedziany

Brodaczek miedziany
	Chalcostigma heteropogon
	(Boissonneau, 1840)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Rząd	krótkonogie
Rodzina	kolibrowate
Podrodzina	paziaki
Plemię	Lesbiini
Rodzaj	Chalcostigma
Gatunek	brodaczek miedziany
Synonimy
	Ornismya heteropogon Boissonneau, 1840;
	Ornismya heteropogon Boissonneau, 1840;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Brodaczek miedziany^[4]^[5] (Chalcostigma heteropogon) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae). Występuje w Andach w północno-zachodniej części Ameryki Południowej, głównie w Kolumbii^[6]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)^[3].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał francuski ornitolog Auguste Boissonneau w 1840 roku na łamach „Revue Zoologique, par la Société Cuvierienne”. Autor nadał gatunkowi nazwę Ornismya heteropogon, a jako miejsce typowe podał Bogotę w Kolumbii^[2]^[7]. Nie wyróżnia się podgatunków^[8]^[9]^[10].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Chalcostigma: gr. χαλκος khalkos „brąz, miedź”; στιγμα stigma, στιγματος stigmatos „znak”, od στιζω stizō „tatuować”^[11].
heteropogon: gr. ἑτερος heteros „różny”, gr. πωγων pōgōn „broda”^[12].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Mały koliber o krótkim i prostym czarnym dziobie. Nogi i stopy szare. Występuje niewielki dymorfizm płciowy. Samiec jest głównie butelkowozielony. Kuper i górna część ogona miedzianoczerwone. Na podgardlu i gardle wąski, wyraźny, szmaragdowozielony opalizujący śliniak. W dolnej części przechodzący w różowe i fioletowe wydłużenie (brodę). Ogon rozwidlony oliwkowozielony. Samica podobna do samca, ale ma bardziej blady śliniak, bez charakterystycznej dla samca "brody". Młode osobniki są podobne do samic, mają mahoniowo-czerwoną czapeczkę. Długość ciała około 13–14 cm, masa ciała 5,9–6,3 g^[6]^[13].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 41,2 tys. km²^[14]. Brodaczek miedziany występuje na wschodnich stokach Andów w Kolumbii od granic z Wenezuelą do środkowej części departamentu Cundinamarca oraz na niewielkich obszarach zachodniej Wenezueli (Páramo de Tamá). Gatunek ten występuje głównie w zakresie wysokości od 3000 do 3900 m n.p.m., jednak obserwowany był w także na wysokościach 2900 m n.p.m.^[6]^[13]

Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Jego głównym habitatem są strome, skaliste zbocza porośnięte paprociami, krzewami, bromeliami i roślinami z rodzaju Espeletia na półsuchych i wilgotnych formacjach roślinnych paramo oraz na obrzeżach lasów Polylepis^[a] i innych lasów karłowatych. Dieta tego gatunku składa się głównie z nektaru kwiatów gatunków Bartisia santolinaefolia, Rubus gachetensis, Castilleja fissifolia, także z rodzajów Brachyotum, Hesperomeles i Gaultheria. Zjada także owady, które podejmuje z kwiatów, gałązek lub liści. Poluje na nie także w locie^[6]. Długość pokolenia jest określana na 4,2 roku^[14].

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Nie ma wielu informacji o rozmnażaniu tego gatunku. Okres lęgowy trwa najprawdopodobniej od września do stycznia, być może też w innych miesiącach. Samicę w stanie rozrodczym obserwowano pod koniec lipca. W lęgu zazwyczaj dwa białe jaja, które wysiadywane są tylko przez samicę^[6].

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN brodaczek miedziany jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). Liczebność populacji nie jest oszacowana, gatunek ten jest jednak opisywany jako rzadki. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy z powodu zmieniających się sposobów i zakresu hodowli i rolnictwa oraz wypaleń, co powoduje zmniejszanie się ich naturalnego habitatu, głównie degradacji lasów Polylepis^[3]^[14].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Lasy Polylepis są to formacje leśne, których górna granicy występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate i mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m), szorstką i grubą wielowarstwową korę. Tworzą zarówno gęste skupiska, jak i niewielkie kępy drzew.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Chalcostigma heteropogon, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Denis Lepage: Bronze-tailed Thornbill Chalcostigma heteropogon (Boissonneau, A 1840). Avibase. [dostęp 2023-12-16]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Chalcostigma heteropogon, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Trochilidae Vigors, 1825 – kolibrowate – Hummingbirds (wersja: 2023-03-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-12-16].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 156, 1999.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Martin Heindl & Peter F.D. Boesman: Bronze-tailed Thornbill Chalcostigma heteropogon, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-12-16]. (ang.).
↑ AugusteA. Boissonneau AugusteA., Nouvelles espèces d'Oiseaux-Mouches de Santa-Fé de Bogota, „Revue Zoologique, par la Société Cuvierienne”, 2, Paryż 1840, s. 355 (fr.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-12-16]. (ang.).
↑ Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., APODIFORMES, Wersja 6.018 (2022-08-18) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-12-16] (ang.).
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8 [online], grudzień 2023 [dostęp 2023-12-18] .
↑ Chalcostigma, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-15] (ang.).
↑ heteropogon, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-17] (ang.).
↑ ^a ^b Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.). T. 5: Barn-owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 1999, s. 655. ISBN 84-87334-25-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Bronze-tailed Thornbill Chalcostigma heteropogon. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-12-17]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia, filmy i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[uwaga1-15] Lasy Polylepis są to formacje leśne, których górna granicy występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate i mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m), szorstką i grubą wielowarstwową korę. Tworzą zarówno gęste skupiska, jak i niewielkie kępy drzew.

[itis-1] Chalcostigma heteropogon, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[AviBase-2] Denis Lepage: Bronze-tailed Thornbill Chalcostigma heteropogon (Boissonneau, A 1840). Avibase. [dostęp 2023-12-16]. (ang.).

[iucn-3] Chalcostigma heteropogon, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Trochilidae Vigors, 1825 – kolibrowate – Hummingbirds (wersja: 2023-03-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-12-16].

[mc-5] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 156, 1999.

[botw-6] Martin Heindl & Peter F.D. Boesman: Bronze-tailed Thornbill Chalcostigma heteropogon, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-12-16]. (ang.).

[Pierwszy-7] AugusteA. Boissonneau AugusteA., Nouvelles espèces d'Oiseaux-Mouches de Santa-Fé de Bogota, „Revue Zoologique, par la Société Cuvierienne”, 2, Paryż 1840, s. 355 (fr.).

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-12-16]. (ang.).

[Zoon-9] Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., APODIFORMES, Wersja 6.018 (2022-08-18) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-12-16] (ang.).

[hbwcheck8-10] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8 [online], grudzień 2023 [dostęp 2023-12-18] .

[11] Chalcostigma, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-15] (ang.).

[12] heteropogon, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-17] (ang.).

[HBW_5-13] Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.). T. 5: Barn-owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 1999, s. 655. ISBN 84-87334-25-3. (ang.).

[birdlife-14] Bronze-tailed Thornbill Chalcostigma heteropogon. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-12-17]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[a]