Brzytwodziób amerykański

Brzytwodziób amerykański
	Rynchops niger
	Linnaeus, 1758
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	mewowce
Rodzina	mewowate
Podrodzina	brzytwodzioby
Rodzaj	Rynchops
Gatunek	brzytwodziób amerykański
Synonimy
	Rynchops nigra Linnaeus, 1758; Rhynchops cinerascens von Spix, 1825; Rhynchops intercedens H. Saunders, 1895; Rynchops melanura intermedia Rendahl, 1919; Rynchops nigra oblita Griscom, 1935;
	Rynchops nigra Linnaeus, 1758; Rhynchops cinerascens von Spix, 1825; Rhynchops intercedens H. Saunders, 1895; Rynchops melanura intermedia Rendahl, 1919; Rynchops nigra oblita Griscom, 1935;
Podgatunki
	R. n. niger Linnaeus, 1758; R. n. cinerascens von Spix, 1825; R. n. intercedens H. Saunders, 1895;
	R. n. niger Linnaeus, 1758; R. n. cinerascens von Spix, 1825; R. n. intercedens H. Saunders, 1895;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; tylko w sezonie lęgowym występuje przez cały rok postój w trakcie przelotów (północny Jukatan) zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Brzytwodziób amerykański^[4] (Rynchops niger) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny mewowatych (Laridae). Zamieszkuje Amerykę Północną, Środkową i Południową. Większość populacji brzytwodziobów nie migruje. Gatunek nie jest zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae, którą uważa się za początek nomenklatury zoologicznej. Autor nadał gatunkowi nazwę Rynchops nigra i podał, że zamieszkuje Amerykę^[2]^[5]. Ponieważ Linneusz oparł swój opis m.in. o wcześniejszą publikację Marka Catesby’ego^[5]^[6], uściślono, że miejscem typowym było wymienione przez tegoż autora wybrzeże Karoliny^[2]^[6].

Etymologia nazwy polskiej: Nazwa „brzytwodziób” pochodzi od sposobu cięcia wody dziobem przez ptaka – jak brzytwą.

Podgatunki: Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia trzy podgatunki R. niger^[4]^[7]:

R. n. niger Linnaeus, 1758 – brzytwodziób amerykański – wybrzeża USA i Meksyku
R. n. cinerascens von Spix, 1825 – brzytwodziób amazoński – północna Ameryka Południowa na południe po Boliwię i północno-zachodnią Argentynę
R. n. intercedens H. Saunders, 1895 – brzytwodziób brazylijski – wschodnia Brazylia do Paragwaju, Urugwaju i północno-wschodniej Argentyny

Charakterystyka

Morfologia

Wygląd zewnętrzny: Wierzch ciała czarny, spód biały. Czoło także białe, skrzydła długie i spiczaste. Nogi czerwone. Dziób długi i czerwony, czarno zakończony. Samice upierzeniem przypominają samce, ale są mniejsze^[8].

Rozmiary: Długość ciała: samica – 35 cm, samiec – 45 cm

Rozpiętość skrzydeł: 107–127 cm

Masa ciała: samica – około 265 g, samiec – około 365 g^[8]

Głos

Chrapliwe krzyki.

Występowanie

Środowisko

Wybrzeża, głąb lądu.

Zasięg występowania

Wschodnie i południowe wybrzeża Ameryki Północnej, w Ameryce Środkowej i Południowej na wybrzeżach i w głębi lądu.

Pożywienie

Małe ryby, skorupiaki (np. krewetki czy kraby błękitne)^[9].

Brzytwodzioby latają nisko nad wodą, regularnie machając skrzydłami. Kiedy ptak chwyta małe rybki i skorupiaki, ma dziób szeroko otwarty, a jego spodnia część, silnie spłaszczona po bokach oraz mocno przedłużona, „przeczesuje” wierzchnią warstwę wody. Jeżeli ptak poczuje dotknięcie ryby lub skorupiaka, przymyka górną część dzioba i nachyla głowę ku piersi.

Tryb życia i zachowanie

Jest ptakiem towarzyskim. Setki brzytwodziobów gniazdują w dużych koloniach na piaskowych językach wcinających się w wodę lub na bagnistych brzegach. Poza porą lęgową brzytwodzioby w dzień odpoczywają na lądzie, na błotnistych wysepkach lub na wysepkach na wodzie. W Ameryce Południowej także na trawiastych nizinach. Pożywienia szukają głównie o zmroku. Latają pojedynczo, ale czasem, nad bogatymi w ryby wodami więcej ptaków łączy się w grupę i żeruje wspólnie.

Długość życia: Na wolności 5–15 lat; w niewoli maksymalnie 20 lat^[8].

Rozród

Okres godowy

Toki: W porze godowej odbywa się wiele potyczek i „walk powietrznych”.

Miejsce gniazdowania: Gniazduje w koloniach^[8] umiejscowionych na wybrzeżu, na wyspach, słonych mokradłach, nad rzekami – na plażach, piaszczystych bądź żwirowych łachach^[9].

Gniazdo: Płytkie zagłębienie w ziemi. Nie jest wyścielone żadnym materiałem, nie zakrywają go także zarośla.

Okres lęgowy

W Ameryce Północnej sezon lęgowy trwa od maja do października.

Jaja: W zniesieniu 1–5 jaj^[9], najczęściej 3–4. Brudnobiałe z brązowymi plamkami.

Wysiadywanie: Inkubacja jaj trwa 21–26 dni i zajmują się nią oboje rodzice^[8]. Szczególnie podczas upalnych dni jedno siedzi na gnieździe, a drugie odlatuje do wody, moczy nogi i pierze na piersi, aby obniżyć temperaturę ciała i nie przegrzać wysiadywanych jaj.

Ponieważ gniazdo jest widoczne, jaja mogą być łatwym łupem dla różnych drapieżników. W razie utraty lęgu rodzice zmieniają miejsce i próbują się dochować nowego potomstwa.

Pisklęta: Pisklęta, dopóki są pokryte puchem, przebywają w pobliżu gniazda. W pełni opierzone stają się po 28–31 dniach^[8]. Po 5 tygodniach od wyklucia młode potrafią latać i rodzice zaczynają je uczyć polować. Ptaki dojrzewają płciowo w 3–4 roku życia.

Status, zagrożenia i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje brzytwodzioba amerykańskiego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Globalny trend liczebności oceniany jest jako spadkowy, choć niektóre populacje mogą być stabilne, a u niektórych trend nie jest znany^[3].

Choć stawia się licznie wały przeciwpowodziowe, które pozbawiają brzytwodzioba miejsc na gniazda, populacja jego jest liczna. Jednak niszczenie lasów deszczowych wpływa na jakość i ilość wody w rzekach, a przez to i na źródła pokarmu brzytwodzioba.

Możliwości obserwacji

Dzięki spłaszczonej po bokach i dużo dłuższej dolnej połowie dzioba wyróżnia się wśród innych ptaków latających nad wybrzeżami Ameryki Północnej i Środkowej i wzdłuż południowoamerykańskich rzek.

Przypisy

↑ Rynchops niger, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g D. Lepage: Black Skimmer Rynchops niger. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-03-04]. (ang.).
↑ ^a ^b Rynchops niger, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Rynchopinae Bonaparte, 1838 - brzytwodzioby (wersja: 2020-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-04].
↑ ^a ^b K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 138 (łac.).
↑ ^a ^b M.M. Catesby M.M., The natural history of Carolina, Florida and the Bahama Islands..., t. 1, Londyn 1731, s. 90 + ilustr. 90 (ang. • fr.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Noddies, gulls, terns, auks. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-07-04]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f M. Pandhi: Rynchops niger. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. 2007. [dostęp 2023-03-04]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Black Skimmer Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2023-03-04]. (ang.).

Bibliografia

Encyklopedia zwierząt od A do Z. Warszawa: 1999. ISBN 83-908277-3-5.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Black Skimmer. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
K.L. Lefevre: Black Skimmer (Rynchops niger), version 1.0. [w:] Neotropical Birds Online (red. T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2018. [dostęp 2020-07-04]. (ang.).

[itis-1] Rynchops niger, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[avibase-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g D. Lepage: Black Skimmer Rynchops niger. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-03-04]. (ang.).

[iucn-3] Rynchops niger, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Rynchopinae Bonaparte, 1838 - brzytwodzioby (wersja: 2020-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-04].

[oryg-5] K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 138 (łac.).

[catesby-6] M.M. Catesby M.M., The natural history of Carolina, Florida and the Bahama Islands..., t. 1, Londyn 1731, s. 90 + ilustr. 90 (ang. • fr.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Noddies, gulls, terns, auks. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-07-04]. (ang.).

[adw-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f M. Pandhi: Rynchops niger. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. 2007. [dostęp 2023-03-04]. (ang.).

[aablh-9] Black Skimmer Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2023-03-04]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]