Burzyk balearski
| Puffinus yelkouan mauretanicus[1] | |||
| Lowe, 1921 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | |||
| Podgatunek |
burzyk balearski | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Zasięg występowania oraz trasy wędrówek (obszary kreskowane – występowanie rzadsze) w sezonie lęgowym poza sezonem lęgowym | |||
Burzyk balearski[3] (Puffinus yelkouan mauretanicus) – podgatunek burzyka śródziemnomorskiego, ptaka oceanicznego z rodziny burzykowatych (Procellariidae), gnieżdżący się na Balearach. Takson o niepewnej pozycji systematycznej przez część taksonomów wyodrębniany do rangi gatunku[4][5].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Taksonomia budzi kontrowersje. Autorzy Kompletnej listy ptaków świata uznają go za podgatunek burzyka śródziemnomorskiego (jako Puffinus yelkouan mauretanicus)[3], jednak wielu autorów, m.in. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) czy IUCN, uznaje go za odrębny gatunek[2][4][5]. Dawniej niekiedy bywał uznawany za podgatunek burzyka północnego (jako Puffinus puffinus mauretanicus)[6].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Burzyk balearski gnieździ się na głównych wyspach Balearów (Minorka, Majorka, Cabrera, Ibiza i Formentera) oraz okolicznych wysepkach. W sezonie lęgowym, oprócz wód otaczających archipelag Balearów, żeruje także wzdłuż śródziemnomorskiego szelfu Półwyspu Iberyjskiego, głównie u wybrzeży Katalonii oraz na obszarze pomiędzy deltą Ebro, wysepkami Columbretes i przylądkiem Nao; część ptaków wykorzystuje żerowiska na szelfie kontynentalnym u wybrzeży Algierii i Maroka, a także w Zatoce Lwiej (w pobliżu Francji). Poza sezonem lęgowym większość ptaków opuszcza Morze Śródziemne i latem oraz wczesną jesienią koncentruje się u wybrzeży Atlantyku w południowo-zachodniej Europie, głównie w Hiszpanii, Portugalii i Francji, a także w południowo-zachodniej Wielkiej Brytanii i północno-zachodnim Maroku. Jesienią (głównie w październiku) ptaki wracają nad zachodnią część Morza Śródziemnego i zimują mniej więcej na tych samych obszarach żerowania, co w sezonie lęgowym[2].
Do Polski zalatuje wyjątkowo[7] (stwierdzony raz, na Mierzei Wiślanej podczas silnego sztormu).
Morfologia
[edytuj | edytuj kod].jpg)
- Wygląd
- Obie płci ubarwione jednakowo. Wierzch ciała rdzawobrązowy, spód ciemnopłowy. Spód skrzydeł ciemniejszy niż u podobnego burzyka północnego. Sylwetka krótka w kształcie cygara, skrzydła wąskie o ostrych końcach. Dziób ciemny. Lata nisko nad powierzchnią wody, z rzadka uderzając skrzydłami. W locie sylwetka przypomina krzyż, a końce nóg wystają poza krawędź ogona.
- Wymiary średnie
- długość ciała ok. 33–38 cm
rozpiętość skrzydeł 80–89 cm
masa ciała ok. 350–460 g
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]- Biotop
- Gniazduje na wyspach, a poza okresem lęgowym przebywa na otwartym morzu.
- Gniazdo
- Na wysepkach i klifach w wykopanej przez siebie norze (do 1,5 m głębokości), odwiedzanej wyłącznie w nocy, aby uniknąć wykrycia przez duże mewy mogące pożreć młode. Gnieździ się kolonijnie.
- Jaja
- Jedno jajo w zniesieniu.
- Wysiadywanie, pisklęta
- Jajo wysiadywane jest przez okres 47–55 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po 60–70 dniach.
- Pożywienie
- Drobne ryby, głowonogi i inne zwierzęta.
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje burzyka balearskiego za gatunek krytycznie zagrożony (CR – Critically Endangered) nieprzerwanie od 2004 roku; wcześniej, w 2000 roku, kiedy to po raz pierwszy sklasyfikowano go jako odrębny gatunek, zaliczono go do kategorii „bliski zagrożenia” (NT – Near Threatened). Liczebność populacji szacowana jest na około 19 tysięcy dorosłych osobników (różne wcześniejsze szacunki z lat 2004–2012, mówiące o 2000–4500 par lęgowych, były zaniżone, co wiąże się z niedostępnością niektórych miejsc lęgowych). Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[2].
W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[8].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Puffinus mauretanicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-02-23] (ang.).
- ↑ a b c d BirdLife International, Puffinus mauretanicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-09-02] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Procellariidae Leach, 1820 - burzykowate - Petrels & shearwaters (Wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-20].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Petrels, albatrosses. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-20]. (ang.).
- ↑ a b John H. Boyd III: Procellariidae: Petrels, Shearwaters. [w:] Aves — Taxonomy in Flux: Version 3.06 [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2020-05-26]. (ang.).
- ↑ D. Lepage: Balearic Shearwater (Puffinus mauretanicus). [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2021-05-20]. (ang.).
- ↑ Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2021. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2023-02-02].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).