Szczeć owłosiona

Szczeć owłosiona
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	szczeciowce
Rodzina	przewiertniowate
Rodzaj	szczeć
Gatunek	szczeć owłosiona
	Nazwa systematyczna
	Dipsacus pilosus L.; Sp. Pl.: 97 (1753)
Synonimy
	Acaenops pilosus (L.) Fourr.; Cephalaria appendiculata Roem. & Schult.; Cephalaria pilosa (L.) Gren. & Godr.; Dipsacella pilosa (L.) Soják; Galedragon pilosus (L.) Gray; Trichocephalum pilosum (L.) Schur; Virga pilosa (L.) Hill;
	Acaenops pilosus (L.) Fourr.; Cephalaria appendiculata Roem. & Schult.; Cephalaria pilosa (L.) Gren. & Godr.; Dipsacella pilosa (L.) Soják; Galedragon pilosus (L.) Gray; Trichocephalum pilosum (L.) Schur; Virga pilosa (L.) Hill;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szczeć owłosiona (Dipsacus pilosus L.) – gatunek rośliny z rodziny przewiertniowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Zasięg obejmuje południową i środkową Europę od Hiszpanii po południową Rosję. Północna granica zasięgu sięga do Wielkiej Brytanii, Danii, Polski i Białorusi. Rośnie też w południowo-zachodniej Azji – w Azji Mniejszej, rejonie Kaukazu po północny Iran^[3]. W Polsce jest to gatunek rzadki. Większość stanowisk skupionych jest w południowo-wschodniej części kraju. Rośnie też na w województwie opolskim i dolnośląskim i na bardzo nielicznych stanowiskach w dolinach dolnej Odry i Wisły^[5].

Morfologia

Pokrój: Roślina dwuletnia o wysokości od 60 do 120 cm.
Łodyga: Wzniesiona, rozgałęziona, łodyga szczeciniasto owłosiona i kolczasta.
Liście: Jajowate lub eliptyczne, grubo piłkowane. Dolne zwykle lirowato-pierzasto-dzielne, długoogonkowe. Górne krótkoogonkowe, zwykle tylko z jedną parą listków u nasady. Liście na brzegu są pokryte rzadkimi, szczeciniastymi włoskami^[6]^[7].
Kwiaty: Białe lub żółtawobiałe zebrane w gęste kuliste główki o średnicy 1,5–2 cm. Przysadki podobnej długości jak kwiaty, do 1 cm długości, wyciągnięte w niekolczasty orzęsiony do szczytu koniec długości 5 mm. Listki okrywy (u podstawy kwiatostanu) krótsze od kwiatów, wąsko jajowate, zaostrzone i szczeciniasto orzęsione, na końcu ze szczecinką^[6]^[7].
Gatunek podobny: Szczeć zgrzebłowata występująca w Europie południowo-wschodniej jako gatunek rodzimy, zawlekana do Europy Środkowej. Różni się przysadkami osiągającymi do 2 cm, znacznie dłuższymi od kwiatów, wyciągniętymi w kolcowaty koniec długości 1 cm, orzęsionymi tylko w dolnej części. Górne liście mają zwykle 2–3 pary mniejszych listków w dolnej części. Inne gatunki szczeci w Europie Środkowej mają podłużnie jajowate kwiatostany^[6]^[7].

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia. W Polsce kwitnie od lipca do sierpnia. Rośnie w widnych lasach, łęgach, na brzegach rzek, wilgotnych brzegach lasów i dróg.

Zagrożenia i ochrona

Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Dipsacus pilosus L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-15] .
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 592. ISBN 83-915161-1-3.
↑ ^a ^b ^c AdamA. Jasiewicz AdamA., Rodzina:Dipsacaceae, Szczeciowate, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XIII, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972 .
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 631. ISBN 83-01-05287-2.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia

Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Warszawa: Świat Książki, 1998, s. 198-199. ISBN 83-7129-756-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).

[powo-3] Dipsacus pilosus L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-15] .

[4] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[5] Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 592. ISBN 83-915161-1-3.

[flora-6] AdamA. Jasiewicz AdamA., Rodzina:Dipsacaceae, Szczeciowate, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XIII, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972 .

[szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 631. ISBN 83-01-05287-2.

[8] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]