Dziesięciornice
| Decapodiformes | |||
| Leach, 1817 | |||
 Histioteuthis sp. | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadtyp | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd |
dziesięciornice | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
Dziesięciornice[potrzebny przypis] (Decapodiformes) – nadrząd głowonogów z podgromady płaszczoobrosłych (Coleoidea)[2] obejmujący mątwy, mątewki i kałamarnice (kalmary) – zwierzęta bardzo zróżnicowane pod względem wielkości, kształtów i zajmowanych siedlisk. Znanych jest około 450 gatunków[3]. Niektóre (np. strzalikowate, kalmarowate i mątwowate) są poławiane gospodarczo.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zasiedlają wszystkie oceany i morza pełnosłone całego świata. Występują w wodach płytkich, w toni wodnej oraz w głębinach.
Budowa ciała[edytuj | edytuj kod]
Zwierzęta te mają wydłużone, torpedowate ciało z dziesięcioma ramionami, z czego osiem jest równej długości, a dwa ramiona (IV para) są zmodyfikowane, zwykle dłuższe – albo krótsze i muskularne, lecz z możliwością szybkiego wydłużenia[3]. Zasadnicze ramiona są niewciągalne, na całej długości pokryte przyssawkami. Ramiona zmodyfikowane są chwytne, mogą być wciągnięte do pochewek, a przyssawki znajdują się tylko na ich końcach[4]. Przyssawki dziesięciornic są zakończone konchiolinowymi pierścieniami hakowato zakończonymi.
Głowonogi z tej grupy mają wewnętrzną muszlę, która pokryta jest płaszczem i stanowi wapienny szkielet wewnętrzny. Na worku trzewiowym znajdują się płetwy. U wielu gatunków, zwłaszcza głębinowych, występują fotofory[4]. Rozmiary dziesięciornic są bardzo zróżnicowane. Długość płaszcza u Idiosepius wynosi 8 mm[3], a u największych przedstawicieli rodziny Architeuthidae – ok. 2 m[5], przy 18 m długości całkowitej[3]. Masa ciała Mesonychoteuthis hamiltoni – jednego z największych znanych mięczaków – dochodzi do 500 kg[5].
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Dziesięciornice są dobrymi pływakami. Płetwy są wykorzystywane przy powolnym pływaniu. Szybkie ruchy w dowolnym kierunku umożliwia im wyrzucanie wody przez lejek z jamy płaszczowej[4]. Niektóre zagrzebują się w miękkim podłożu, inne pływają aktywnie, czasem na duże odległości. Niektóre wyskakują ponad powierzchnię wody. Są drapieżne.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Do dziesięciornic tradycyjnie zaliczane są mątwy, mątewki i kałamarnice (kalmary)[5]. Ich klasyfikacja nie została jednoznacznie ustalona. Jeden z proponowanych podziałów wyróżnia następujące rzędy[2]:
.jpg)
Myopsida i Oegopsida są tradycyjnie uznawane za podrzędy w obrębie rzędu Teuthida – kałamarnice (kalmary), natomiast mątwy (Sepioida) obejmują rzędy Sepiida i Sepiolida.
Formy kopalne: Belosaepia, Spirulirostra.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- dziesięcionogi (inna grupa zwierząt o nazwie Decapoda)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Decabrachia, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-11-30] (ang.).
- ↑ a b P. Gofas: Decapodiformes. World Register of Marine Species, 2011. [dostęp 2011-11-30]. (ang.).
- ↑ a b c d Young, Richard E., Michael Vecchione, and Katharina M. Mangold (1922-2003): Decapodiformes Leach, 1817. Squids, cuttlefishes and their relatives. Tree of Life Web Project, 2008. [dostęp 2011-11-30]. (ang.).
- ↑ a b c Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0428-6.
- ↑ a b c Marek R. Lipiński: Gromada: głowonogi – Cephalopoda. W: Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 585–594. ISBN 978-83-01-16108-8.