Płaszczoobrosłe
| Coleoidea[1] | |
| Bather, 1888 | |
 Ośmiornica | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada |
płaszczoobrosłe |
Płaszczoobrosłe, pochewkowce (Coleoidea, z gr. koleos – pochwa miecza + eidos – kształt), dwuskrzelne (Dibranchia), wewnątrzmuszlowce (Endocochlia) – podgromada głowonogów (Cephalopoda) obejmująca gatunki ośmio- i dziesięcioramienne, u których muszla, w różnym stopniu zredukowana, jest całkowicie obrośnięta płaszczem. Pojawiły się w kredzie. Niektóre są uznawane za zwierzęta o wysokim stopniu inteligencji[2]. Wiele gatunków poławia się dla celów konsumpcyjnych.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zasiedlają większość środowisk w wodach oceanicznych, od litoralu po głębie oceaniczne (rekordowa zanotowana głębokość to 7279 m[3]). Nie występują w wodach słodkich. W wielu regionach są dominującym elementem ekosystemu[3].
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Szkielet wewnętrzny Coleoidea, zwykle nazywany muszlą lub muszlą wewnętrzną, jest całkowicie obrośnięty płaszczem. U niektórych gatunków zanikł całkowicie, u innych ma postać małej płytki (gladius), a u mątew tworzy kość mątwią. Jedynie samice Argonautidae budują muszlę zewnętrzną.
Głowonogi z tej grupy mają 8 lub 10 ramion zaopatrzonych w przyssawki. U samców 1 lub (rzadko) 2 ramiona są przekształcone w hektokotylus. Silnie umięśniony lejek umożliwia wystrzykiwanie wody z dużą siłą, dzięki czemu płaszczoobrosłe mogą wykonywać bardzo gwałtowne skoki[2]. Płaszczoobrosłe oddychają dwoma skrzelami[4] (stąd nazwa dwuskrzelne). Większość wykształciła płetwy. U wszystkich obecny jest woreczek czernidłowy zawierający ciemną wydzielinę wystrzykiwaną w razie zagrożenia. Oczy głowonogów mają budowę zbliżoną do oczu kręgowców[2]. W skórze większości gatunków występują chromatofory.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Do płaszczobrosłych zaliczane są wymarłe belemnity, klasyfikowane w randze nadrzędu Belemnoidea, oraz współcześnie żyjące i wymarłe gatunki – Neocoleoidea, dzielone, w zależności od liczby ramion, na[5]:
- Decapodiformes, Decabrachia[1] – dziesięciornice, do których należą głowonogi dziesięcioramienne, a wśród nich mątwy i kałamarnice
- Octopodiformes, Octobrachia[1] – obejmujące głowonogi ośmioramienne (ośmiornice i wampirzyce).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Coleoidea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0428-6.
- ↑ a b Young, Richard E., Michael Vecchione & Katharina M. Mangold: Coleoidea Bather, 1888. Octopods, squids, cuttlefishes and their relatives. The Tree of Life Web Project, 2008. [dostęp 2011-12-02]. (ang.).
- ↑ Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
- ↑ S. Gofas: Coleoidea. World Register of Marine Species, 2011. [dostęp 2011-12-02]. (ang.).