Dzwonkówka czarniawa
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
dzwonkówka czarniawa |
| Nazwa systematyczna | |
| Entoloma serrulatum (Fr.) Hesler Beih. Nova Hedwigia 21: 140 (1967) | |
_Hes_772415.jpg)
_Hes_772416.jpg)
Dzwonkówka czarniawa (Entoloma serrulatum (Fr.) Hesler) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1818 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus serrulatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1967 r. Lexemuel Ray Hesler[1].
Synonimów ma ponad 20. Niektóre z nich[2]:
- Entoloma atrides (Lasch) Mornand & Bon 1986
- Entoloma serrulatum var. laevipes (Maire) Courtec. 2008
- Entoloma serrulatum var. nigrovenosum Courtec. 1993
- Entoloma serrulatum (Fr.) Hesler 1967 var. serrulatum
- Leptonia serrulata f. farinosa Largent 1977
- Leptonia serrulata var. atrides (Lasch) Largent 1977
- Leptonia serrulata var. laevipes (Maire) Sacc. 1911
- Leptoniella columbaria (Bull.) Murrill 1917
Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. Franciszek Błoński w 1890 r. opisywał ten gatunek pod nazwą rumieniaczek czarniawy, a Stanisław Chełchowski w 1899 r. jako rumieniak czarniawy[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 0,6–3,5 cm. Początkowo wypukły, potem kolejno stożkowatowypukły, płaskowypukły i rozpostarty. Brzeg pofalowany, początkowo podgięty, potem wyprostowany. Jest niehigrofaniczny, w stanie wilgotnym nieprzeźroczysty i nieprążkowany. Powierzchnia jednolicie ciemno-czarnawa, niebiesko-szara lub fioletowo-niebieska, u starszych okazów fiołkowo-brązowa z ciemnoniebieskimi włókienkami, wełnista, z wiekiem łuseczkowata, zwłaszcza na środku. W stanie suchym błyszcząca[4].
W liczbie 20–40, z międzyblaszkami (l=1–7), średniogęste, zatokowato wycięte lub przyrośnięte, łukowate, rzadko brzuchate, piłkowane. Początkowo blado do ciemnoniebieskie, zwłaszcza przy brzegu, potem szarobrązowe. Ostrza czarnoniebieskie, silnie kontrastujące[4].
Wysokość 2–5 cm, grubość 1,5–4 mm, cylindryczny lub spłaszczony z podłużnym rowkiem, czasami z nabrzmiałą podstawą. Powierzchnia początkowo tej samej barwy co kapelusz, potem jaśniejsza, zielonkawo-oliwkowa lub brązowo-szara, pokryta ciemniejszymi, niebieskawymi i przylegającymi włókienkami, na wierzchołku czasami (rzadko) oprószona, przy podstawie biało filcowata[4].
Kruchy, tej samej barwy co powierzchnia, z wyjątkiem bladej części wewnętrznej. Bez zapachu, lub o słabym fiołkowym, bez smaku, lub o nieprzyjemnym smaku[4].
- Cechy mikroskopijne
Zarodniki 9–11,5 –12 × 5–8 μm, w widoku z boku elipsoidalne, 5–7-kątowe. Podstawki 24–53 × 8–15 μm, 4-zarodnikowe, ze sprzążkami. Cheilocystydy 25–100 × 3,5–20 μm, cylindryczne lub maczugowate. Występują bardzo licznie, tworząc grubą, płoną warstwę wzdłuż krawędzi blaszek. Zawsze posiadają wewnątrzkomórkowy niebieski pigment. Strzępki skórki cylindryczne lub maczugowate, z końcowymi elementami o średnicy 8–40 μm. Strzępki skórki i górnej warstwy tramy zawierają wewnątrzkomórkowy niebieski pigment. W tramie czasami występują błyszczące granulki. Sprzążek brak[4].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]W Europie dzwonkówka czarniawa jest szeroko rozprzestrzeniona. Występuje od Hiszpanii po północne krańce Półwyspu Skandynawskiego, także na Islandii i na wyspach brytyjskich. Brak jej tylko w południowo-wschodniej Europie. Podano jej występowanie również na Wyspach Kanaryjskich i w dwóch stanach USA (Kalifornia i Nowy Jork)[5]. Według niektórych źródeł w Europie jest dość częsta, jej zasięg pionowy ciągnie się od poziomu morza po piętro halne[4]. W literaturze naukowej podano kilka stanowisk na terenie Polski do 2003 r.[3] Więcej stanowisk i nowszych, podaje internetowy atlas grzybów[6]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech i Holandii[3].
Owocniki rosną na ziemi, w lasach, zaroślach, parkach, przydrożach[3], na słabo nawożonych, półnaturalnych użytkach zielonych, na glebach wilgotnych i względnie suchych, torfowych lub gliniastych, kwaśnych do zasadowych. Pojawiają się w grupach od lipca do listopada[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2019-01-02] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2019-01-02] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 237, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g Flora Agaricina Neerlandica. Critical monographs on the families of agarics and boleti occuring in the Netherlands. Entolomataceae, t. 1, 1988, s. 156.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2019-01-02].
- ↑ Aktualne stanowiska dzwonkówki czarniawej w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2018-12-31].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 64, ISBN 83-89648-38-5.