Przejdź do zawartości

Fandom mangi i anime w Polsce

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cosplayerzy podczas konwentu fanów mangi i anime Niucon w dniach 8–10 sierpnia 2014 roku we Wrocławiu

Fandom mangi i anime w Polsce rozwijał się od lat 90., aczkolwiek pewne elementy można było zaobserwować we wcześniejszych dekadach. W latach 90. duży wpływ na popularyzację miały emisje anime w telewizji (Polonia 1 i Polsat) oraz artykuły opisujące fenomen mangi i anime publikowane na łamach czasopism o grach komputerowych. W 1995 roku powstał pierwszy klub mangi i anime, a w 1997 odbył się pierwszy konwent fanów. W tym czasie powstały także pierwsze polskie czasopisma oraz strony internetowe poświęcone tej tematyce. Popularność anime i mangi zwiększyła się wraz z wczesnymi emisjami takich serii jak Czarodziejka z Księżyca i działalnością grup fansuberskich. Na przełomie wieków fandom profesjonalizował się, organizując coraz większe konwenty, a szacowana liczba fanów wzrosła do około 10 tys. osób pod koniec XX wieku.

W XXI wieku fandom mangi i anime w Polsce nadal się rozwija, przyciągając coraz większe rzesze fanów. Wzrosła liczba konwentów i wydawnictw mangowych. Do połowy drugiej dekady XXI wieku liczba fanów wzrosła do 100 tys., a fandom stał się istotnym elementem polskiej kultury młodzieżowej, mającym wpływ na styl życia i zainteresowania młodych ludzi.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Według większości badaczy fandom mangi i anime pojawił się w Polsce w połowie lat 90.[1][2][3][4], aczkolwiek pierwsi, acz niezorganizowani fani japońskiej animacji pojawili się prawdopodobnie w latach 70., gdy w Polsce wyświetlono japoński film animowany Kot w butach[5]. Do końca ery PRL-u w polskiej telewizji wyemitowano kilkanaście tytułów japońskiej animacji; do najstarszych należą Wickie, syn wikingów i Opowieści z Zielonego Lasu(inne języki) z 1979 roku[6]. W połowie lat 80. w Warszawie powstał prawdopodobnie pierwszy, nieformalny polski klub fanów japońskiej popkultury, zorganizowany przez Witolda Nowakowskiego[7].

Na początku lat 90. anime emitowała stacja Polonia 1, później dołączył do niej Polsat; dla wielu fanów anime w Polsce była to pierwsza okazja, by zapoznać się z tym medium (znaczącą rolę odgrywały także wypożyczalnie kaset VHS i popularyzacja Internetu)[8][9]. Do najstarszych tytułów anime wyświetlanych na tych kanałach należały tytuły takie jak Czarodziejka z Księżyca, Sally czarodziejka i Yattaman[10]. Za znaczące w formowaniu fandomu mangi i anime uważa się działalność i publikacje Roberta „Mr. Roota” Korzeniewskiego. W 1995 zorganizował on pokazy filmów anime na kilku wydarzeniach polskiej demosceny, a także napisał artykuły, opublikowane na łamach czasopism o grach komputerowych „Gambler” i „Secret Service”, gdzie po raz pierwszy w polskich mediach opisano przeglądowo fenomen mangi i anime; „Secret Service” był przez następne dwa lata głównym czasopismem piszącym o tematyce popkultury japońskiej w Polsce[11][12]. W tym roku powstał też w Polsce pierwszy klub mangi i anime, krakowski klub „Kawaii” (wydający pierwszy polski fanzin mangi i anime, o tej samej nazwie[13]); w ciągu najbliższych kilku lat liczba podobnych klubów znacznie wzrosła, aczkolwiek wiele istniało tylko kilka lat[14]. Przykładem nadal istniejącego polskiego klubu mangi i anime jest Sekcja 9 Śląskiego Klubu Fantastyki, założona w 1998 roku[9][15].

W 1996 powstały pierwsze polskie strony internetowe poświęcone tematyce mangi i anime, i pierwszy polskie internetowe forum dla tej tematyki – kanał IRC-owy #anime-pl; rok później powstała Usenetowa grupa pl.rec.anime[16]. W 1997 powstały w Polsce pierwsze czasopismo branżowe nt. mangi i anime (Kawaii i Animegaido[17]), i odbył się pierwszy w Polsce konwent fanów tej tematyki (Manga no Sekai w Gdyni, w sierpniu tego roku, który przyciągnął ok. 50 osób)[2][11][5]. Trzecia edycja Manga no Sekai w 1998 była miejscem pierwszego w historii polskich konwentów mangi i anime wydarzenia cosplayowego, pierwszych tematycznych paneli i prelekcji, i pierwszej konferencji wydawców tej tematyki[18]. W 1997 roku członkowie gdyńskiego fandomu stworzyli pierwszy polski fansub anime (dla filmu Ranma ½: Nihao My Concubine(inne języki)); dekadę później, tworzeniem fansubów do anime zajmowało się blisko sto grup fanowskich w Polsce i istniała podobna liczba mangowych grup skanlacyjnych[19]. W 1998 powstał pierwszy polski fanowski teledysk anime (anime music video, AMV)[20][21]. Tworzono też fanowskie mangi; których kilkadziesiąt, a prawdopodobnie znacznie więcej, ukazało się w drugiej połowie lat 90. w fanzinach, czasopismach bądź wydaniach (w większości amatorskich). Do pierwszych, z roku 1997, należą Silver Eye Piotra Kowalskiego i Droga miecza Krzysztofa Leśniaka[22].

W ostatnich latach dekady 90. powstało też wiele polskich firm zajmujących się dystrybucją anime, mangi i powiązanych produktów (np. założone w 1996 wydawnictwo Japonica Polonica Fantastica, które wydało w tym roku mangę Aż do nieba, pierwsza mangę legalnie wydaną i przetłumaczoną w Polsce, czy powstałe w 1999 wydawnictwo Waneko)[23]. Przełom wieku był okresem profesjonalizacji fandomu mangi i anime, zaczęły powstawać legalnie zarejestrowane kluby (Stowarzyszenie „Sakura no Ki”), i dobrze zorganizowane konwenty na które przybywały setki osób, nieraz blisko tysiąca (First Impakt, Asucony, Dojicony – rekordowa na wiele lat była edycja konwentu BAKA z 2008 r. z frekwencją ok. 2 tys. osób); zaczęto także zwracać uwagę na kwestię praw autorskich[24]. Wraz z postępującą informatyzacją polskiego społeczeństwa, powstała na początku dekady strona internetowa anime.com.pl stała się „nieoficjalnym centrum polskiego fandomu”[25]. Z głównego fandomu anime i mangi wyodrębniły się wyspecjalizowane grupy, m.in. fanów j-rocka czy twórczości o związkach gejowskich (yaoi) i lesbijskich (yuri)[26].

Równocześnie jednak na przełomie tysiąclecia fandom mangi i anime musiał mierzyć się z krytyką w mediach na temat brutalności i seksualizacji w mandze i anime, a także propagowania satanizmu, co wynikało w dużej mierze z szoku kulturowego starszych pokoleń po ich spotkaniu z japońskimi „bajkami” i brakiem wiedzy, że komiks i film animowany mogą być przeznaczone dla starszych odbiorców[27]. Jak zauważył Reczulski w 2023, w tym okresie „niektórzy dziennikarze i pedagodzy [zatrwożeni popularnością popkultury japońskiej wśród dzieci i młodzieży] malowali apokaliptyczne wizje niechybnej demoralizacji polskiego społeczeństwa oraz szeroko rozpisywali się o straconym pokoleniu”; co jednak nie doszło do skutku, a badani przez niego w ostatnich latach członkowie fandomu, z których wielu dalej uważa się za jego część, stanowią „przekrój normalnego zdrowego społeczeństwa”[28].

Wraz z rozwojem społeczności fandomu mangi i anime w Polsce zwiększyła się liczba i wielkość konwentów polskich; już na początku pierwszej dekady XXI wieku w Polsce odbywał się przeciętnie jeden konwent miesięcznie, a po kilku latach rocznie liczba konwentów sięgnęła ok. trzydziestu[29][30]. Duże polskie konwenty mangi i anime aktywne w ostatnich latach to m.in. BAKA i Magnificon[31].

Według Łukasza Reczulskiego popularyzacja anime i mangi w Polsce odbyła się wcześniej niż w wielu innych krajach europejskich, zwłaszcza rejonu Europy Środkowej i Wschodniej. Reczulski przypisuje to wczesnej emisji serialu Czarodziejka z Księżyca (Polsat, 1995) i popularyzatorskim artykułom Korzeniowskiego z tego samego okresu[32].

Pod koniec lat 90. XX wieku liczebność polskiej społeczność mangi i anime szacowano na ok. 10–15 tys. osób, W połowie drugiej dekady XXI wieku, wynosiła ona 100 tys. osób[33]. Zwiększyła się też liczba wydawnictw mangowych (w 2019 istniało ich 7, a wydano w tym roku ponad 400 pozycji)[34]. Zwiększyła się też dostępność tytułów anime, aczkolwiek wielu fanów uważa obecną sytuację na polskim rynku w tym zakresie za nadal niesatysfakcjonującą[2]. Reczulski, pisząc w 2023, uważa, że fandom mangi i anime „jest obecnie w [Polsce] zjawiskiem normalnym i powszechnym oraz stanowi jeden z czołowych elementów polskiej kultury młodzieżowej, wywierający olbrzymi wpływ na język, zainteresowania czy styl ubioru polskich nastolatków”[35].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 106
  2. ↑ a b c Anna Juozulinas, Fandom mangi i anime w Polsce, „Argumenta Historica” (9), 2022, ISSN 2353-0839 [dostęp 2024-03-12].
  3. ↑ Dariusz Brzostka i inni red., „Chińskie bajki”: fandom mangi i anime w Polsce, Wydanie I, Seria: Paralele: Folklor-Literatura-Kultura, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2019, ISBN 978-83-231-3976-8 [dostęp 2024-03-13].
  4. ↑ Aleksandra Kościuch, Jacy jesteśmy fajni. Fandom mangi i anime w Polsce [online], 17 listopada 2011 [dostęp 2024-03-12].
  5. ↑ a b Reczulski 2023 ↓, s. 108–110, 182, 189
  6. ↑ Dagmara Niemiec, Anime w polskiej telewizji przed Polonią 1 – próba analizy [online], Nerdheim.pl, 9 lutego 2021 [dostęp 2024-09-07].
  7. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 111–113
  8. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 46, 58–59, 62–63, 113–114
  9. ↑ a b Siuda i Koralewska 2014 ↓, s. 193
  10. ↑ Początki mangi i anime w Polsce – najpopularniejsze tytuły minionych lat [online], Empik Pasje. Magazyn online, 9 czerwca 2022 [dostęp 2024-09-07].
  11. ↑ a b Łukasz Reczulski, Paula Gamus, Historia łódzkiego fandomu mangi i anime w latach 1995–2010, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum”, 21, 2015, DOI: 10.18778/0860-7435.21.03, ISSN 2450-1336 [dostęp 2024-03-12].
  12. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 64–66, 115–116, 122–126, 130–133, 141
  13. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 208
  14. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 149, 153–154, 192, 201–203, 225
  15. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 195, 252
  16. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 165–166, 172
  17. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 70–73
  18. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 183–184
  19. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 219, 222, 243–244
  20. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 223
  21. ↑ Teledysk ten można obejrzeć na YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=hCQu88D3_kA.
  22. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 215-217, 240
  23. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 68–70
  24. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 203, 252, 254
  25. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 96–97
  26. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 261
  27. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 79–96
  28. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 267
  29. ↑ Aleksandra Kościuch, Konwent jako karnawał fanów mangi i anime, „Okolice. Rocznik Etnologiczny”, 7 (1), 2009, s. 27–51.
  30. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 193, 196, 257
  31. ↑ Konwenty fanów mangi [online], Wszystko o anime i mandze, 23 października 2012 [dostęp 2024-03-12].
  32. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 117–118, 266
  33. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 173, 175
  34. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 265
  35. ↑ Reczulski 2023 ↓, s. 266

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fandom_mangi_i_anime_w_Polsce&oldid=75190802”