Fantazy
 |
Ten artykuł od 2015-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Data powstania |
1844/1845 |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania |
Lwów |
| Język |
polski |
| Data wydania |
1866 |
Fantazy – dramat wierszem (często zaliczany do tragikomedii) składający się z pięciu aktów, napisany przez Juliusza Słowackiego w Paryżu, prawdopodobnie na przełomie lat 1844/1845[a]. Nieukończony przez poetę i niewydany za jego życia. Pierwodruk dzieła ukazał się w trzecim tomie Pism pośmiertnych wydanych we Lwowie w roku 1866. Opublikowany także pod tytułem Nowa Dejanira w roku 1898. Dramat wystawiony 5 maja 1867 w Stanisławowie pod tytułem Niepoprawni nadanym przez Antoniego Małeckiego.
Słowacki w utworze polemizuje z przedmiotowym, zmaterializowanym traktowaniem miłości i związków międzyludzkich, prawdą a fałszem, autokreacją romantyczną a prawdziwym uczuciem, pozorem a szczerością. Podejmuje problem tragizmu w rozumieniu Schillera, rozważa problem poświęcenia i ofiary w imię czegoś. Wprowadza elementy filozofii genezyjskiej; symbolika niewinnej ofiary w imię tworzenia nowego ładu, tryumfu ducha nad materią. Akcja dramatu rozgrywa się na Podolu około 1840 roku. Głównym tematem jest przyszłe przygotowywane małżeństwo córki hrabiego Respekta – Diany, z Fantazym Dafnickim. W podjęciu tej decyzji Fantazy nie kieruje się miłością wobec Diany; uczucia córki przeciwnej temu małżeństwu są również nieistotne dla jej ojca – hrabiego Respekta. Sytuację utrudnia pojawienie się Idalii, byłej kochanki Fantazego, i Jana, powstańca listopadowego, zesłańca syberyjskiego, który zaręczył się z Dianą po 1831 roku. Idalia usiłuje odzyskać Fantazego, który rozpoczyna z Majorem (starającym się uratować związek Jana i Diany) pojedynek o Dianę. O jego wyniku decyduje gra w karty, którą Dafnicki przegrywa. Fantazy wraz z Idalią, postanawiają popełnić samobójstwo. Jednak Major, przejmując na siebie odpowiedzialność za te wydarzenia, jako pierwszy odbiera sobie życie, wymagając na Fantazym obietnicę zerwania narzeczeństwa z Dianą. W scenie śmierci uczestnika powstania dekabrystów (będącej najistotniejszą pod względem wymowy sensu utworu), Słowacki przeciwstawia sobie pozytywne i negatywne pojęcia prezentowane przez bohaterów: egoizm a poświęcenie, fałsz (wyrafinowanie) a szczerość, materializm a człowieczeństwo, czyste uczucie a romantyczne pozerstwo.
Utwór, początkowo rozwijający się w konwencji komedii obyczajowej, stopniowo przeradza się w dramat. Prosta i szczera miłość Jana i Diany ukazana jest w opozycji do łapczywego uniesienia Fantazego i Idalii. Jednak ofiarna śmierć Majora okazuje się mieć oczyszczający wpływ na tę parę.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Badacz twórczości Słowackiego Eugeniusz Sawrymowicz twierdził, iż poeta rozpoczął pracę nad tym dramatem pod koniec 1843 i ukończył w 1844. Także niektórzy literaturoznawcy (Juliusz Kleiner, Mieczysław Inglot) podawali rok 1841.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Fantazy w serwisie Wolne Lektury
- Wydania utworu w bibliotece Polona