Feliks Sobański

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Po Kadzieli (dyskusja | edycje) o 15:06, 26 sty 2017. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Feliks Sobański
{{{alt grafiki}}}
Portret Hrabiego Feliksa Sobańskiego
Data i miejsce urodzenia

11 stycznia 1833
Ładyżyn, Podole

Data i miejsce śmierci

29 listopada 1913
Paryż

Zawód, zajęcie

działacz społeczny, ziemianin

Odznaczenia
Dziedziczny tytuł szlachecki od Leona XIII
Multimedia w Wikimedia Commons

Feliks Hilary Michał Ludwik Sobański, hrabia h. Junosza (ur. 11 stycznia 1833 w Ładyżynie k. Hajsyna na Podolu, zm. 29 listopada 1913 w Paryżu), ziemianin, działacz społeczny i charytatywny, filantrop.

Pochodzenie

Był ostatnim dzieckiem z czworga i jedynym synem Ludwika i Róży z Łubieńskich[1][2][3]. Jego najstarsza siostra, Paulina (ur. 1824), wyszła za Adolfa Jełowickiego (1809-1891), oficera powstania listopadowego. Sobański szkolony był w Odessie. Gdy przebywał w 1852 r. w Warszawie, wybuchła epidemia cholery. Założył wtedy z Michałem Ogińskim i utrzymywał szpitalik dla chorych, i sam pielęgnował zarażonych. Potem administrował rodzinnymi dobrami, m.in. Obodówką i Wasylówką na Podolu. Brał udział w komitecie działającym w sprawie uwłaszczenia włościan. W 1857 r. poślubił Emilię z Łubieńskich. Mieli dwóch synów, Michała i Kazimierza, oraz córkę Wiktorię, potem żonę Feliksa Plater-Zyberka, właściciela z Inflant. Od r. 1857 administrował ogromnym majątkiem, Guzów (ok. 6 tysięcy hektarów) na Mazowszu, odkupionym na licytacji, po rodzinie żony[4]. Po wczesnej śmierci krewnego Eustachego Jełowickiego w 1869 r., brata stryjecznego Adolfa Jełowickiego, Sobański został mianowany jako prawny opiekun dzieci jego: Pelagii Jełowickiej i jej młodszego rodzeństwa[5][6].

Działalność

Pałac w Guzowie przed renowacją obecną

Został wybrany na marszałka szlachty powiatu bracławskiego. Gdy w październiku 1862 w Kamieńcu Podolskim obradowano nad wysłaniem adresu szlachty podolskiej domagającego się przyłączenia Podola i Wołynia do Królestwa Polskiego przeciwny był tej inicjatywie, lecz został przegłosowany, a adres wysłany do władz. Rząd rosyjski zawiesił wszystkich marszałków, i został wywieziony wraz z innymi do Petersburga i więziony w Twierdzy Pietropawłowskiej pod zarzutem dążenia do oderwania od Cesarstwa części jego prowincji. Dekretem rosyjskiego Senatu, został usunięty z urzędu i skazany na wysiedlenie w głębi Rosji. Później dostał pozwolenie na zamieszkanie w Odessie, a w końcu na powrót na Podole. Po ślubie wiele wysiłku i pieniędzy wsadził w przebudowę i wyposażenie pałacu po Łubieńskich w Guzowie.

W 1870 r. kiedy przebywał w Paryżu w czasie wojny francusko-pruskiej, z Międzynarodowym Czerwonym Krzyżem wynajął ambulans i wraz z lekarzami i pielęgniarzami francuskimi ratował rannych z pola bitwy.

W latach 1872–1885 zajmował się sprawami rolnymi a szczególnie przytułkami rzemieślniczymi[7]. W 1875 został członkiem komitetu Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w Warszawie.[8] W 1878 r. założył konkurs TZSP na projekt kościoła w Żyrardowie, wygrany przez Władysława Marconiego[9]. Przez TZSP finansował stypendia dla młodych artystów. Równocześnie był w r. 1875 współzałożycielem Muzeum Przemysłu i Rolnictwa którego został wiceprezesem do 1913 r.[10] Zaangażowany był także w Towarzystwie Muzycznym im. Stanisława Moniuszki.

Zyrardów – kosciół MBP

Finansował budowę i restaurację obiektów sakralnych, m.in. na kościół w Radziwiłłowie oraz kaplicę w Guzowie, odnowienie kościołów w Obodówce i Wiskitkach. Dla kościóła św. Augustyna w Warszawie Sobański sprawił trzy marmurowe ołtarze, wykonane we Włoszech. Finansował stypendia na studia zagraniczne dla wieluu wychowanków seminarium duchownego w Warszawie. W 1880 r. Sobański otrzymał od papieża Leona XIII dziedziczny tytuł hrabiowski. W 1888 r. Sobański wraz z innymi ówczesnymi arystokratami przyczynił się do odnowy kolumny Zygmunta[11].

Ołtarz główny w kościele św. Augustyna w Warszawie

.

Wnętrz Saint-Augustin w Paryżu miejsce pochówku Sobańskiego

Inne budynki i ośrodki

Fundował m.in.:

  • W Warszawie budynek na siedzibę przytułku dla paralityków przy ul. Nowowiejskiej 32. Po rozbudowie tego gmachu w 1897 otwarto tam również:
  • Dom dla kobiet samotnych i schronisko dla sierot.
  • Ochronka katolicka «Nazaret» w Kijowie
  • Szpitalik w Guzowie, w którym bezpłatnie leczyli się okoliczni włościanie i pracownicy dworscy
  • W Obodówce średnią szkołę rolniczą, podległą Podolskiemu Stow. Rolniczemu (fundacja wraz z synem Michałem)
  • w Ursynowie współfinansował założenie seminarium nauczycielskiego.

Ostatnie lata

Sobański wspomagał finansowo wiele instytucji społecznych tak w kraju, jak i polonijnych w Paryżu, gdzie mieszkał przez ostatnie lata życia. Był m.in. członkiem Towarzystwa Polskiego Literacko-Artystycznego, założonego w r. 1832. Ostatnimi darowiznami jego było przekazanie 100 tys. rubli dla Kasy emerytalnej pracowników rolnych w Królestwie Polskim, a także 30 tys. rubli na zakup ziemniaków dla ludności galicyjskiej, nękanej klęską głodu. Zmarł w Paryżu w 1913 i pochowany został tam w podziemiach kościoła św. Augustyna[12]. Chociaż pisze Stanisław Konarski nie wiadomo czy ciało zostało później, jak zamierzano, przewiezione do grobu rodzinnego w Obodówce, odpowiedź jednak jest tu: Rodzina w następnym roku sprowadziła doczesne szczątki hrabiego do kraju. Jak wspomina Maria z Grocholskich Hieronimowa Sobańska: „pogrzeb się odbył w zmniejszonym kręgu „dalszych” gości głównie w obecności licznych sąsiadów (było to już po zamachu w Sarajewie, w końcu czerwca) nikt z Galicji nie przyjechał. Przejazdy graniczne wpadły pod specjalną kontrolę”[13][14].

Pałac Sobańskich w Obodówce

Zobacz też

  1. ↑ http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/ludwik-sobanski.
  2. ↑ http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/roza-rozalia-sobanska-z-lubienskich.
  3. ↑ Borkowski, Genealogie; Drzewo genealogiczne 64-herbowe po mieczu i kądzieli Sobańskich, Łubieńskich, Jełowickich, Drohojowskich, W. 1912 s. 9–10, 47–8.
  4. ↑ Gajewski M., Urządzenia komunalne Warszawy, W. 1979; Jaroszewski T. S., Baraniewski W., Pałace i dwory w okolicach Warszawy, W. 1992 s. 43.
  5. ↑ http://www.ipsb.nina.gov.pl/index.php/a/feliks-hilary-michal-ludwik-sobanski.
  6. ↑ Biogram Feliksa Sobańskiego z Centralnej Biblioteki Rolniczej w Warszawie: http://www.cbr.edu.pl/rme-archiwum/2005/rme8/stronki/2.html.
  7. ↑ Słownik polskich towarzystw naukowych, Wr. 1978 I.
  8. ↑ http://sacrumetdecorum.pl/?p=902 o zakupie witraża, projektowanego przez malarkę i kuzynę swoją, Marię Magdalenę Łubieńską.
  9. ↑ K. Zwoliński, Zakłady żyrardowskie w latach 1885–1915, Książka i Wiedza, Warszawa 1979, s. 197.
  10. ↑ Koperska T., Łukomska E., Bibliografia do dziejów Muzeum Przemysłu i Rolnictwa za l. 1875–1939.
  11. ↑ List Ludwika Górskiego do ks. Jana Tadeusza Lubomirskiego w sprawie „rachunków Kolumny Zygmunta” 24.06.1888 (AGAD – zespół „Stara Wieś”).
  12. ↑ „Bulletin Polonais Littéraire, Scientifique et Artistique” 1913 nr 305 s. 404.
  13. ↑ Konarski S., Armorial de la noblesse Polonaise titrée, Paris 1958 s. 314.
  14. ↑ Biogram Feliksa Sobańskiego z Centralnej Biblioteki Rolniczej w Warszawie: http://www.cbr.edu.pl/rme-archiwum/2005/rme8/stronki/2.html.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Feliks_Sobański&oldid=48336882”