Fiano (winorośl)
 Fiano w L'Ampélographie Viali i Vermorela | |
| Gatunek |
winorośl właściwa |
|---|---|
| Pochodzenie | |
| Ważne regiony uprawy | |
| Identyfikator VIVC |
4124[1] |
| Przeznaczenie owoców |
wino |
| Kolor skórki |
zielonożółty |
| Charakterystyczne aromaty |
brzoskwinie, orzechy |
| Cechy uprawowe | |
| Dojrzewanie |
średnio późne |
| Preferowane gleby |
wulkaniczne |
Fiano – odmiana winorośli o jasnej skórce[2]. Uznaje się, że pochodzi z Włoch[1][2], choć mogła zostać sprowadzona na Półwysep Apeniński przez starożytnych Greków. Uprawiana przede wszystkim w Kampanii, gdzie jest m.in. podstawowym składnikiem win oznaczonych apelacją DOCG Fiano di Avellino.
Pochodzenie i historia[edytuj | edytuj kod]
Fiano bywa opisywane jako odmiana archeologiczna[3] – mogła zostać sprowadzona do Włoch przez starożytnych Greków[3][4] i cieszyła się uznaniem już w starożytności[5]. Pliniusz Starszy wspominał o vitis apiane i niektórzy autorzy utożsamiają tę winorośl z fiano[2][4]. Hipoteza jest trudna do weryfikacji[2]. Wiadomo, że wino z odmiany fiano znał już cesarz Fryderyk II Hohenstauf, inicjator budowy Castel del Monte, o czym zaświadczają rachunki z roku 1240[2].
Uprawy fiano zamarły po pladze filoksery w XIX wieku[2]. Duży wkład w odtworzenie upraw wniósł Antonio Mastroberardino, który w latach 70. XX wieku w Taurasi zajął się przywracaniem tradycyjnych szczepów włoskich do uprawy towarowej[2].
W celu uniknięcia pomyłek z odmianą fiano aromatico (fiano di puglia) podejmuje się starania, by oficjalnie przemianować ją na minutolo[2].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Odmiana dojrzewa średnio późno[2]. Rośnie bujnie i jest wrażliwa na mączniaka rzekomego i prawdziwego[2].
Fiano lubi gleby pochodzenia wulkanicznego[3]. Odmiana jest odporna na upał[2].
Wina[edytuj | edytuj kod]
Według Suppa i Mausa fiano jest najlepszą odmianą o jasnej skórce na południu Włoch[6]. Wino fiano di avellino posiada certyfikat DOCG[4][7]
Samo wino jest delikatne, subtelne i orzeźwiające[8][9], lecz ma wyraźne aromaty kojarzone z brzoskwiniami i orzechami[4], gorzkimi migdałami[3], a nawet popiołem[3]. Najlepsze wina z fiano nadają się do starzenia[2].
Fiano di Avellino DOCG[edytuj | edytuj kod]
Wina apelacji Fiano di Avellino DOCG mogą być produkowane w 26 gminach prowincji Avellino[10]. Są produkowane jako wytrawne, stonowane, o przyjemnym, intensywnym kwiatowym zapachu[10][8]. Do 15% domieszki mogą stanowić odmiany greco, coda di volpe i trebbiano toscano[10].
Wina fiano dobrze komponują się z daniami morskimi: spaghetti z anchois, rybą grillowaną albo pieczoną i zupą z owoców morza[10].
Rozpowszechnienie[edytuj | edytuj kod]
We Włoszech w 2000 roku zarejestrowano 783 ha obsadzonych szczepem. Fiano jest popularną odmianą w Kampanii, przede wszystkim w historycznym regionie Irpinia[9], w okolicach miasta Avellino[4][5]. Jest dominującym składnikiem wina cilento z prowincji Salerno[7] oraz surowcem na jednoodmianowe wina w ramach apelacji Irpinia DOC i Sannio DOC[2]. Ma status odmiany zalecanej w całej Kampanii, a także w części Basilicaty i Marche[2].
Fiano znalazło swoje miejsce w niektórych sycylijskich winnicach[8][11] i osiągnęło tam w 2008 roku 236 ha[2]. Niewielkie uprawy fiano prowadzi się w regionie Molise[2][12]. Odmiana jest spotykana także w Apulii, jest dozwolona jako dodatek np. w winie apelacji Locorotondo DOC[13].
Kalifornijscy winiarze eksperymentalnie uprawiają fiano w hrabstwach Mendocino i Lake[14].
Kwarantanna ze względów fitosanitarnych wstrzymywała nasadzenia w Australii[15]. W 2012 było przynajmniej 10 winogrodników, którzy uprawiali tam fiano[2].
Synonimy[edytuj | edytuj kod]
Używa się synonimów: apiana, apiano, fiana, fiano di avellino, fiore mendillo, foiano, latina bianca, latino, latino bianco, santa sofia[1]. Nazwy minutola, minutolo dotyczą innej odmiany: fiano aromatico[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Fiano w bazie danych Institut für Rebenzüchtung Geilweilerhof. [dostęp 2014-12-12]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Jancis Robinson, Julia Harding, José Vouillamoz: Wine Grapes. HarperCollinsPublishers, 2012, s. 350-351. ISBN 978-0-06-220636-7. (ang.).
- ↑ a b c d e MacNeil 2001 ↓, s. 404.
- ↑ a b c d e Supp i Maus 2009 ↓, s. 436.
- ↑ a b MacNeil 2001 ↓, s. 66.
- ↑ Supp i Maus 2009 ↓, s. 431.
- ↑ a b Stevenson 2005 ↓, s. 296.
- ↑ a b c Johnson i Robinson 2008 ↓, s. 184.
- ↑ a b Tutto vino 2008 ↓, s. 44-46.
- ↑ a b c d Tutto vino 2008 ↓, s. 750.
- ↑ Johnson i Robinson 2008 ↓, s. 187.
- ↑ Supp i Maus 2009 ↓, s. 433.
- ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 297.
- ↑ MacNeil 2001 ↓, s. 683.
- ↑ Johnson i Robinson 2008 ↓, s. 338.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hugh Johnson, Jancis Robinson: Wielki atlas świata win. Buchmann, 2008. ISBN 978-83-7670-164-6. (pol.).
- Karen MacNeil: The Wine Bible. Nowy Jork: Workman Publishing, 2001. ISBN 978-1-56305-434-1. (ang.).
- Tom Stevenson: The Sotheby's Wine Encyclopedia. Wyd. 4. Londyn: Dorling Kindersley, 2005. ISBN 0-7566-1324-8. (ang.).
- Eckhard Supp, Steffen Maus: Włochy. W: André Dominé: Wino. Wyd. 2. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2009, s. 431-436. ISBN 978-83-7626-712-8. (pol.).
- Tutto vino. Guida complete ai vini d'Italia. Florencja: Giunti Editori, 2008. ISBN 978-88-440-3610-2. (wł.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Galeria zdjęć fiano. vivc.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-03)].