Friedrich Heinrich Ernst von Wrangel

Friedrich Heinrich Ernst von Wrangel
	feldmarszałek
Data i miejsce urodzenia	13 kwietnia 1784 ; Szczecin
Data i miejsce śmierci	1 listopada 1877 ; Berlin
	Przebieg służby
Lata służby	1796–1864
Siły zbrojne	Armia Pruska
Główne wojny i bitwy	wojny napoleońskie,; I wojna o Szlezwik,; wojna duńska
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Friedrich Heinrich Ernst von Wrangel (ur. 13 kwietnia 1784 w Szczecinie, zm. 1 listopada 1877 w Berlinie^[1]^[2]) – pruski wojskowy, hrabia, Generalfeldmarschall.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Friedricha Ernsta von Wrangla, oberstleutnanta piechoty w regimencie nr 7 twierdzy Szczecin, oraz Sophie von Below^[1]. Ukończył naukę w gimnazjum w Szczecinku^[1]. W 1796 roku rozpoczął służbę w regimencie dragonów „von Werther” w Prusach Wschodnich^[1]^[2]^[3], dwa lata później otrzymał stopień porucznika^[3]. Uczestnik wojen napoleońskich^[2]^[3], za męstwo w bitwie pod Lidzbarkiem Warmińskim w 1807 roku został odznaczony orderem Pour le Mérite^[3]. Po bitwie pod Lipskiem w 1813 roku otrzymał Krzyż Żelazny, zaś w 1815 roku został awansowany do stopnia pułkownika^[3].

Od 1821 roku dowodził brygadą kawalerii^[3]. W 1823 roku został awansowany do stopnia generała majora^[3]. W 1834 roku jako dowódca 13 dywizji tłumił zamieszki w Kolonii^[3]^[2], za co otrzymał awans do stopnia generała porucznika^[3]. W latach 1842–1848 był dowódcą II Korpusu Armijnego w Szczecinie^[1]. W 1846 roku otrzymał tytuł honorowego obywatela Szczecina^[1].

W 1848 roku otrzymał dowództwo III Korpusu Armijnego^[3]. Uczestniczył w I wojnie o Szlezwik (1848–1851)^[2]^[3], otrzymując awans do stopnia generała kawalerii^[3]. Tłumił rozruchy rewolucyjne podczas Wiosny Ludów, w dniu 10 listopada 1848 roku wkroczył wraz z wojskiem do Berlina i ogłosił stan wojenny w mieście, usuwając z parlamentu członków stronnictwa liberalnego^[2]^[3]. W 1856 roku otrzymał stopień feldmarszałka^[2]^[3]. Podczas wojny duńskiej w 1864 roku dowodził połączonymi siłami prusko-austriackimi^[2]^[3]. Ustąpił z dowództwa po krwawo zakończonej bitwie pod Dybbøl^[2]^[3]. W ostatnich latach poprzedzających wybuch wojny francusko-pruskiej uczestniczył w pracach nad reformą pruskiej kawalerii^[3].

Pod koniec życia sędziwy feldmarszałek cieszył się dużą popularnością wśród żołnierzy, którzy nazywali go pieszczotliwie „Papa Wrangel”^[2]^[3]. W 1866 roku, dla uczczenia 70. rocznicy jego służby wojskowej, 3 regiment kirasjerów otrzymał imię „Graf Wrangel”^[3]. Przed II wojną światową na domu rodzinnym Wrangla w Szczecinie znajdowała się tablica pamiątkowa, jego imieniem nazwana była także jedna z ulic w mieście (ob. ulica Bazarowa)^[1].

Odnzaczenia i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Do roku 1876^[4]:

Order Orła Czarnego z Łańcuchem i Brylantami (Prusy)
Order Pour le Mérite z Koroną i Liśćmi Dębu (Prusy)
Krzyż Wielki Orderu Orła Czerwonego z Liśćmi Dębu i Mieczami na Pierścieniu (Prusy)
Order Orła Czerwonego I Klasy z Brylantami (Prusy)
Order Korony I Klasy z Mieczami (Prusy)
Gwiazda Wielkiego Komandora Orderu Hohenzollernów z Mieczami i Brylantami (Prusy)
Krzyż Wielkiego Komandora Orderu Hohenzollernów z Mieczami i Brylantami (Prusy)
Krzyż Żelazny I Klasy (Prusy)
Odznaka Honorowa Wojskowa I Klasy (Prusy)
Komandor Orderu św. Jana (Prusy)
Krzyż Wielki Orderu Gwelfów (Hanower)
Krzyż Wielki Orderu Alberta Niedźwiedzia (Anhalt)
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Wojskowej Karola Fryderyka (Badenia)
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Korony Bawarskiej
Krzyż Wielki Orderu Leopolda (Belgia)
Krzyż Wielki Orderu Henryka Lwa (Brunszwik)
Krzyż Wielki Orderu Danebroga (Dania)
Krzyż Wielki Orderu Zasługi św. Ludwika (Parma)
Krzyż Wielki Orderu Korony Wendyjskiej (Meklemburgia-Schwerin)
Krzyż Zasługi Wojskowej I Klasy (Meklemburgia-Schwerin)
Krzyż Wielki Orderu św. Stefana (Austro-Węgry)
Komandor Orderu Marii Teresy (Austro-Węgry)
Krzyż Wielki Orderu Leopolda (Austro-Węgry)
Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Oldenburg)
Order św. Andrzeja z Brylantami (Rosja)
Order Świętego Włodzimierza IV Klasy z Mieczami (Rosja)
Krzyż Wielki Orderu Ernestyńskiego (Ks. Saksonii)
Order Królewski Serafinów (Szwecja)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Encyklopedia Szczecina. T. II P–Ż. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2000, s. 648. ISBN 83-7241-089-5.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Dictionary of German Biography. T. Volume 10 Tbihaut – Zycha. München: K.G. Saur, 2006, s. 617. ISBN 3-598-23300-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Germany at War. 400 Years of Military History. T. 4. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2014, s. 1501–1502. ISBN 978-1-59884-980-6.
↑ Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1876, s. 65.

[es-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Encyklopedia Szczecina. T. II P–Ż. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2000, s. 648. ISBN 83-7241-089-5.

[dgb-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Dictionary of German Biography. T. Volume 10 Tbihaut – Zycha. München: K.G. Saur, 2006, s. 617. ISBN 3-598-23300-0.

[germany-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Germany at War. 400 Years of Military History. T. 4. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2014, s. 1501–1502. ISBN 978-1-59884-980-6.

[hkphs-4] Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1876, s. 65.

[1]

[2]

[3]

[4]