Friedrich Tamms
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość |
niemiecka |
Alma mater | |
Praca | |
Projekty | |
Odznaczenia | |
Friedrich Tamms (ur. 4 listopada 1904 w Schwerinie, zm. 4 lipca 1980 w Düsseldorfie) – niemiecki architekt, profesor Politechniki Berlińskiej, kierownik wydziału budownictwa w Düsseldorfie.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Po ukończeniu Realgymnasium w Schwerinie Tamms studiował na Politechnice w Monachium od 1924 r. W 1926 r. wraz z Albertem Speerem i Rudolfem Woltersem przeniósł się na Politechnikę Berlińską. Tam studiował zarówno u Heinricha Tessenowa, jak i Hansa Poelziga. Po uzyskaniu dyplomu architekta od 1929 do 1934 pracował w Biurze Budowy Mostów w Berlinie, a od 1935 do 1939 był architektem-doradcą przy budowie autostrad Rzeszy i wyposażeniu autostradowych stacji benzynowych. Na drugiej wystawie niemieckiej architektury w Domu Sztuki w Monachium w latach 1938/1939 był zaprezentowano jego projekty autostradowych stacji benzynowych pod Wrocławiem oraz mostu Nibelungów w Linzu[1], który wzniesiono w latach 1938–1941.
Zaprojektował Most Knybawski na Wiśle pod Tczewem, zbudowany podczas niemieckiej okupacji w latach 1939–1941[2].
Od 1938 do 1945 Tamms pracował w biurze Alberta Speera – Generalnego Inspektora Budowlanego Stolicy Rzeszy (Generalbauinspektor für die Reichshauptstadt), a od 1942 do 1945 był także profesorem projektowania i planowania na Politechnice Berlińskiej. Hitler osobiście mianował Tammsa profesorem uniwersyteckim. Jako pracownik Organizacji Todta Tamms zbudował łącznie osiem wież przeciwlotniczych (Flakturm) w Berlinie, Hamburgu i Wiedniu, których wygląd miał nawiązywać do średniowiecznych zamków. Tamms był także członkiem sztabu roboczego do spraw odbudowy zniszczonych przez bombardowania miast – Akwizgranu i Lubeki. W sierpniu 1944 r., w końcowej fazie II wojny światowej Adolf Hitler umieścił go na Gottbegnadeten-Liste[1], co zwolniło go ze służby wojskowej, także podczas ostatecznej obrony Niemiec.
Po wojnie trafił do Gartowa w powiecie Lüchow-Dannenberg, skąd bezskutecznie próbował kontynuować swoją profesurę na Politechnice Berlińskiej. Próba powołania go na miejskiego radcę budowlanego Ankary w Turcji, zainicjowana przez Paula Bonatza, również się nie powiodła.
W latach 1948–1954 Tamms był szefem urzędu planowania przestrzennego w Düsseldorfie, gdzie faworyzował dawnych wysokich rangą przyjaciół ze środowisk nazistowskich, jak np. Helmut Hentrich, Konstanty Gutschow i Rudolf Wolters, co doprowadziło do afery. Krąg Düsseldorfskich Architektów (Architektenring Düsseldorf), założony przez Bernharda Pfaua, oskarżył Tammsa o wspieranie dawnych nazistowskich architektów, pomimo że Tamms nie był nigdy członkiem NSDAP. Spór zaostrzył się, gdy w 1952 r. za namową Tammsa na stanowisko szefa urzędu budowlanego w Düsseldorfie mianowano Juliusa Schulte-Frohlinde, byłego architekta Niemieckiego Frontu Pracy (Deutsche Arbeitsfront), który zaprojektował nowy ratusz w stylu nawiązującym do architektury nazistowskiej.
Od 1954 r. Tamms był radnym miejskim odpowiedzialnym za planowanie urbanistyczne i regionalne, a od 1960 r. kierownikiem miejskiego wydziału budowlanego. Przestrzeń miejską rozumiał jako pejzaż miejski i propagował ideę miasta przyjaznego samochodom. Mając to na uwadze, zadbał o to, aby Berliner Allee w Düsseldorfie wraz z kontynuacją, Tausendfüßler i Kennedydamm, została zbudowana jako oś północ-południe przez zniszczone wojną miasto. Zaprojektował i zrealizował trzy mosty wantowe, które łączą obie strony Renu w Düsseldorfie. Od 1956 r. planował miasto satelickie Garath. Tamms zaprojektował także salę kongresową i przebudowę Stadionu Renu w Düsseldorfie z okazji Mistrzostw Świata w 1974 r. W 1970 r. został odznaczony Związkowym Krzyżem Zasługi[1]. W 1974 r. ukazała się wydana przez Niemiecką Akademię Urbanistyki i Planowania Regionalnego książka „O ludziach, miastach i mostach” będącą zbiorem tekstów Tammsa z okresu od 1930 do 1974 r.[3]
Wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]- 1972: Doktorat honoris causa Uniwersytetu Technicznego we Wiedniu[4]
- 1975: Członkostwo korespondencyjne Towarzystwa Naukowego w Brunszwiku
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Ernst Klee: Das Kulturlexikon zum Dritten Reich. Wer war was vor und nach 1945. Frankfurt am Main: S. Fischer, 2007, s. 607. ISBN 978-3-10-039326-5. (niem.).
- ↑ Most na Wiśle w Knybawie pod Tczewem. berlinka.pcp.pl. [dostęp 2024-02-11].
- ↑ Friedrich Tamms: Von Menschen, Städten und Brücken. Düsseldorf: Econ Verlag, 1974. ISBN 3-430-19004-5. (niem.).
- ↑ Technische Universität Wien. Akademische Würdenträger_innen. Ehrendoktorate. www.tuwien.ac.at. [dostęp 2024-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-21)]. (niem.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wolters. Brücken. Zu den Arbeiten des Architekten Fritz Tamms. „Die Baukunst. „Die Kunst im Deutschen Reich””, s. 1–10, 01 1941. (niem.).
- Werner Durth: Deutsche Architekten. Biographische Verflechtungen 1900–1970. München: Deutscher Taschenbuch Verlag, 1992, s. 345 i nast., 516. ISBN 3-528-28705-5. (niem.).
- Jörn Düwel, Niels Gutschow: Friedrich Tamms. Architektur und Städtebau 1933–1973. Gewissheiten und Gesetzmäßigkeite. Berlin: DOM publishers, 2021. ISBN 978-3-86922-768-9. (niem.).
- Friedrich Tamms, Wilhelm Wortmann: Städtebau. Umweltgestaltung. Erfahrungen und Gedanken. Darmstadt: 1973. ISBN 3-87179-066-4. (niem.).
- Archiwum Państwowe Nadrenii Północnej-Westfalii departamentu Nadrenia, sygnatura RW 0254.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Dzieła oraz literatura dotycząca Friedricha Tammsa w katalogu Niemieckiej Biblioteki Narodowej
- Friedrich Tamms 1904-1980. architekten-portrait.de. (niem.).
- Johanna Zigan: Friedrich Tamms. Der Herr der Brücken. geschichtswerkstatt-duesseldorf.de, 2005. (niem.).
- Johanna Lutteroth: Flaktürme. Denkmale des Nazi-Größenwahns. spiegel.de, 2011-01-26. (niem.).
- Autobahnbrücken von Friedrich Tamms. autobahngeschichte.org, 2022-02-08. (niem.).