Gęśnica wiosenna
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gęśnica wiosenna |
| Nazwa systematyczna | |
| Calocybe gambosa (Fr.) Donk Nova Hedwigia, Beih. 5: 42 (1962) | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
Gęśnica wiosenna (Calocybe gambosa (Fr.) Donk) – gatunek grzybów z rodziny kępkowcowatych (Lyophyllaceae)[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Calocybe, Lyophyllaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1821 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus gambosus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1962 r. Marinus Anton Donk, przenosząc go do rodzaju Calocybe[2].
Synonimów ma ponad 20. Niektóre z nich to[3]:
- Agaricus albellus DC. 1805
- Agaricus aromaticus Roques 1832
- Agaricus gambosus Fr. 1821
- Agaricus georgii L. 1753
- Calocybe gambosa (Fr.) Singer 1951
- Calocybe georgii var. aromatica Pilát 1965
- Calocybe georgii var. gambosa (Fr.) Kalamees 1994
- Gyrophila georgii (L.) Quél. 1886
- Lyophyllum gambosum (Fr.) Singer 1943
- Tricholoma gambosum (Fr.) P. Kumm. 1871
- Tricholoma georgii (L.) Quél. 1872
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1987 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako bedłka syrojeszka żółta, bedłka podkowiasta, bedłka biaława, gąska wiosenna, majówka wiosenna[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 6–12 cm, u młodych okazów ma kształt od dzwonkowatego do stożkowatego, u starszych łukowaty, na koniec płasko rozpostarty. Kapelusz niehigrofaniczny, grubomięsisty, zazwyczaj z niewielkim i tępym garbem, jego brzeg jest długo podwinięty i często pofalowany. Powierzchnia gładka, matowa o barwie od białawej do kremowej[5].
Cienkie i gęste, przy trzonie wykrojone ząbkiem i przyrośnięte. U młodych okazów białawe lub kremowe, u starszych bladoochrowe[5].
Wysokość 4–9 cm, grubość 1,5–4 cm, u młodych okazów beczułkowaty, u starszych walcowaty. Jest twardy i pełny, powierzchnia gładka, o barwie od białej do kremowej, w dolnej części często bladoochrowa[5].
Białawy, gruby. Smak łagodny, zapach świeżej mąki. Nie zmienia barwy po uszkodzeniu[6].
Biały. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, o rozmiarach 4–7 × 2–3,5 μm[6].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje głównie w Europie, ale podano jego stanowiska również z terenów USA oraz Japonii[7]. W Polsce gatunek pospolity, czasami tworzący czarcie kręgi[6].
Rośnie na ziemi na łąkach, pastwiskach, obrzeżach lasów, w ogrodach, zaroślach, na trawiastych zboczach, na niżu, na wyżynach i terenach podgórskich. Owocniki pojawiają się wiosną (od kwietnia do czerwca), wyjątkowo jednak również w lipcu, a w niektórych latach nawet późną jesienią[8].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Saprotrof[4]. Dobry grzyb jadalny, istnieje jednak niebezpieczeństwo pomylenia z silnie trującą wieruszką zatokowatą[5]. Są też podzielone opinie na temat jego wartości smakowych. Podczas gdy niektórzy uważają go za grzyb bardzo smaczny, przez innych jego charakterystyczny i nieznikający podczas gotowania smak jest uważany za niemiły, a nawet nie do zniesienia[9].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
- dzwonkówka trująca (Entoloma sinuatum). Jest bardziej różowawa, niebezpieczeństwo pomylenia występuje szczególnie w przypadku młodych okazów, gdyż blaszki obydwu tych gatunków w młodości są białe. U starszych okazów wieruszki blaszki stają się różowe, a wysyp zarodników również jest różowy[6],
- strzępiak ceglasty (Inocybe erubescens). Ma większy garb na kapeluszu, rośnie w lasach i ma czerwonawy odcień[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Calocybe gambosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-04-18].
- ↑ Albert Pilát, Otto Ušák, Mały atlas grzybów, Warszawa: PWRiL, 1977.
- ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.