Przejdź do zawartości

Garrigatitan

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Garrigatitan
Díez Díaz et al., 2020
Okres istnienia: kampan
83.6/72.1
83.6/72.1
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Infragromada

archozauromorfy

Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury gadziomiedniczne

Podrząd

zauropodomorfy

Infrarząd

zauropody

(bez rangi) Macronaria
(bez rangi) Titanosauriformes
(bez rangi) Titanosauria
(bez rangi) Lithostrotia
Podrodzina

Lirainosaurinae

Rodzaj

Garrigatitan

Gatunki

Garrigatitan meridionalis

Garrigatitanrodzaj wymarłego dinozaura, zauropoda z grupy tytanozaurów[1].

Skamieniałości dinozaurów, w tym nieznanego nauce zwierzęcia, znaleziono na południu Francji, w departamencie Bouches-du-Rhône, na zachodzie basenu Aix-en-Provence, w okolicy Velaux-La Bastide Neuve. Skamieniałości znajdowano w tamtym rejonie od XIX wieku. Odkryto tam choćby ampelozaura[1], tytanozaura opisanego w 1995[2], i Atsinganosaurus, rodzaj opisany w 2010 przez Garcię et al.[3] Kości spoczywały wśród skał uformowanych w późnym kampanie (kreda późna). Znalezione kości należały do przynajmniej dwóch rodzajów i gatunków tytanozaurów. Pierwszym był Atsinganosaurus velauciensis. Pozostałe kości należały do tytanozaura nieznanego jeszcze rodzaju. Jak na tytanozaura zwierzę nie było szczególnie wielkie, osiągało od 4 d 6 metrów długości i masę ciała 2–2,5 tony. Okaz mógł jednak być osobnikiem jeszcze niedorosłym. Długość dorosłych okazów z Velaux-La Bastide Neuve, które mogły należeć do tego samego rodzaju, wynosiła około 12 m (ich dojrzałość potwierdzono histologicznie), być może dorastały do 16 m. To nadal niedużo jak na tytanozaura[1]. Przedstawiciele tej grupy osiągali wszak znacznie większe rozmiary, np. długość brazylijskiego Austroposeidon oszacowano na około 25 m[4]. W każdym razie opisywany okaz wykazywał cechy anatomiczne odróżniające go od innych tytanozaurów. Verónica Díez Díaz, Géraldine Garcia, Xabier Pereda Suberbiola, Benjamin Jentgen-Ceschino, Koen Stein, Pascal Godefroit i Xavier Valentin wskazali w nich następujące cechy diagnostyczne[1]:

Dzięki temu Díez Díaz et al. opisali w 2020 nowy rodzaj, któremu nadali nazwę Garrigatitan. Pierwszy człon nazwy, słowo garriga, wywodzi się z oksytańskiego, wywodzącego się z kolei od prowansalskiego garric i spokrewnionego z francuskim garrigue. Badaczom chodzi tutaj o garig, jak tłumaczą w swej pracy, niską śródziemnomorską roślinność złożoną przede wszystkim z opornych na suszę krzaków, pospolitą w miejscu znalezienia szczątków zwierzęcia. Do nazwy rzeczonej formacji roślinnej dołączyli przyrostek titan, odwołując się do olbrzymów z mitologii greckiej[1], w której tytani i tytanidy byli starszą generacją bóstw, potomstwem Uranosa i Gai, obalonymi przez młodszych bogów[5]. Jak zauważają Díez Díaz et al., przyrostek ten jest popularny w nazwach tytanozaurów[1], czego przykładem Brasilotitan[6], Baurutitan[7] czy Gondwanatitan[8]. W obrębie rodzaju opisano gatunek Garrigatitan meridionalis. Epitet gatunkowy ma swój źródłosłów w łacinie, w której słowo to oznacza południowy. Odnosi się ono do znalezienia skamieniałości na południu Francji. Holotypem obrano okaz MMS/VBN.09.17 obejmujący kość krzyżową z częścią lewej kości biodrowej[8].

Garrigatitan należy do zauropodów[1]. Ta grupa olbrzymich dinozaurów dzieli się na kilka bardziej pierwotnych linii, najbardziej zaawansowana ewolucyjnie grupa dzieli dwie główne linie: diplodokokształtne i Macronaria. Ta ostatnia obejmuje grupę Titanosauriformes[9], do której kreatorzy zaliczyli Garrigatitan[1]. Wprowadzona przez Leonardo Salgado, grupa ta obejmuje brachiozaura i Titanosauria[10], a więc zaliczają się do niej brachiozaury i Somphospondyli, przy czym te dwa ostatnie dzielą się na linie euhelopa i Titanosauria[9]. Opisywany rodzaj zaliczał się do Titanosauria[1], kladu definiowanego jako Titanosauriformes bliższe saltazaurowi niż brachiozaurowi czy euhelopowi[10]. Grupa ta łączy Saltasauridae, Nemegtosauridae i Malawisaurus[9]. Díez Díaz et al. zaliczają dalej Garrigatitan do kladu Lithostrotia[1]. Według definicji Jeffreya Wilsona i Paula Upchurcha z 2003 roku obejmuje on ostatniego wspólnego przodka Malawisaurus dixeyi i Saltasaurus loricatus oraz wszystkich jego potomków[11]. W wyniku przeprowadzonej przez kreatorów Garrigatitan analizy filogenetycznej powstał kladogram obfitujący w nierozwikłane politomie. W politomii z wieloma innymi grupami znajduje się w niej klad Lirainosaurinae[8]. Zdefiniowali go 2 lata wcześniej Díez Díaz et al. jako obejmujący wszystkich potomków ostatniego wspólnego przodka Lirainosaurus astibiae i Ampelosaurus atacis[12]. Najbardziej bazalnym jego przedstawicielem jest Lirainosaurus, stanowiący grupę siostrzaną kladu złożonego z kolei z Atsinganosaurus i grupy Garrigatitan + Ampelosaurus[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j k Verónica Díez Díaz i inni, A new titanosaur (Dinosauria: Sauropoda) from the Upper Cretaceous of Velaux-La-Bastide Neuve (southern France), „Historical Biology: An International Journal of Paleobiology”, 2020, DOI10.1080/08912963.2020.1841184 (ang.).
  2. Le Loeuff J, Ampelosaurus atacis (nov. gen., nov. sp.) un nouveau Titanosauridae (Dinosauria, Sauropoda) du Crétacé supérieur de la Haute Vallée de l’Aude (France), „C R Acad Sci Paris”, 321 (IIa), 1995, s. 693–699 (fr.).
  3. Géraldine Garcia, Sauveur Amico, Francois Fournier, Eudes Thouand, Xavier Valentin. A new Titanosaur genus (Dinosauria, Sauropoda) from the Late Cretaceous of southern France and its paleobiogeographic implications. „Bulletin de la Societe Geologique de France”. 181 (3), s. 269–277, 2010. DOI: 10.2113/gssgfbull.181.3.269. (ang.). 
  4. Kamila L.N. Bandeira i inni, A new giant Titanosauria (Dinosauria: Sauropoda) from the Late Cretaceous Bauru Group, Brazil, „PLoS ONE”, 11 (10), 2016, e0163373, DOI10.1371/journal.pone.0163373, PMID27706250, PMCIDPMC5051738 (ang.).
  5. Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo we Wrocławiu, 2008, s. 357. ISBN 978-83-04-04673-3.
  6. Elaine B. Machado, Leonardo dos S. Avilla, William R. Nava, Diogenes de A. Campos i Alexander W. A. Kellner. A new titanosaur sauropod from the Late Cretaceous of Brazil. „Zootaxa”. 3701 (3), s. 301–321, 2013. DOI: 10.11646/zootaxa.3701.3.1. PMID: 26191585. (ang.). 
  7. Alexander Wilhelm Armin Kellner, Diogenes de Almeida Campos, Maecelo N.F. Trotta. Description of a Titanosaurid Caudal Series from The Bauru Group, Late Cretaceous of Braizl. „Arquivos do Museu Nacional, Rio de Janeiro”. .63, s. 529–564, 2005. ISSN 0365-4508. (ang.). 
  8. a b c d Alexander WA Kellner, SAK de Azevedo, A new sauropod dinosaur (Titanosauria) from the Late Cretaceous of Brazil, [w:] Tomida i inni, National Science Museum Monographs, 1999, s. 111–142 (ang.).
  9. a b c Jeffrey A. Wilson, Sauropod dinosaur phylogeny: critique and cladistic analysis, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 136 (2), 2002, s. 215–275, DOI10.1046/j.1096-3642.2002.00029.x (ang.).
  10. a b Jeffrey A. Wilson, Paul C. Sereno, Early evolution and higher-level phylogeny of sauropod dinosaurs, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 18 (S2), 1998, s. 1–79, JSTOR3889325 (ang.).
  11. Jeffrey A. Wilson, Paul Upchurch. A revision of Titanosaurus Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a ‘Gondwanan’ distribution. „Journal of Systematic Palaeontology”. 1 (3), s. 125–160, 2003. DOI: 10.1017/S1477201903001044. (ang.). 
  12. Veronica Díez Díaz i inni, The titanosaurian dinosaur Atsinganosaurus velauciensis (Sauropoda) from the Upper Cretaceous of southern France: new material, phylogenetic affinities, and palaeobiogeographical implications, „Cretaceous Research”, 91, 2018, s. 429–456 (ang.).