Gmach Sądu Apelacyjnego przy alei Korfantego w Katowicach

Gmach Sądu Apelacyjnego w Katowicach
	nr rej. :; - A/562/2019 z 23 października 2019 roku (woj. śląskie); - A/1664/97 z 15 grudnia 1997 roku (woj. katowickie)
	; Gmach Sądu Apelacyjnego w Katowicach od strony al. W. Korfantego
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	al. Wojciecha Korfantego 117/119
Typ budynku	budynek administracyjny
Styl architektoniczny	neoklasycyzm z elementami modernizmu
Architekt	Hermann Dernburg
Inwestor	Hohenlohe Werke
Kondygnacje	5
Powierzchnia użytkowa	4 940 m²
Ukończenie budowy	około 1905 roku
Pierwszy właściciel	Hohenlohe Werke
Kolejni właściciele	Ministerstwo Górnictwa
Obecny właściciel	Ministerstwo Sprawiedliwości
	Położenie na mapie Polski gmach Sądu Apelacyjnego
	Położenie na mapie województwa śląskiego gmach Sądu Apelacyjnego
	Położenie na mapie Katowic gmach Sądu Apelacyjnego
	50°16′39,34″N 19°01′21,81″E/50,277594 19,022725
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Gmach Sądu Apelacyjnego przy alei Wojciecha Korfantego w Katowicach – zabytkowy budynek administracyjny, zlokalizowany w katowickiej dzielnicy Wełnowiec-Józefowiec, przy alei Wojciecha Korfantego 117/119. Jest to gmach powstały około 1905 roku w stylu neoklasycystycznym na potrzeby administracyjne spółki Hohenlohe Werke, natomiast od 1990 roku stanowi siedzibę Sądu Apelacyjnego w Katowicach.

Opis

Budynek posiada cechy stylu neoklasycystycznego^[3] z elementami wczesnego modernizmu^[4]. Autorem projektu budynku jest Hermann Dernburg z Berlina^[4]. Jest to gmach pięciokondygnacyjny (trzy kondygnacje użytkowe, podpiwniczenie i poddasze użytkowe^[4]), trójskrzydłowy, z dwoma ryzalitami frontowymi i jednym tylnym. Powstał on na planie zbliżonym do litery „E”. Zbudowany jest z cegły pełnej i jest otynkowany, natomiast obramienia drzwi wejściowych, balustrady balkonów, bazy i głowice kolumn wyrzeźbiono z piaskowca^[5]. Na elewacji frontowej znajdują się dwa ryzality z wejściami głównymi, a na nim po cztery lizeny z imitacją kolumn oraz attyka z imitacją pucharów. Nad wejściem, na pierwszym piętrze zamontowano balkony z kamiennymi balustradami. Do wejść głównych prowadzą schody^[4]. Dach budynku o konstrukcji drewnianej^[4], pokryty dachówką ceramiczną, na froncie jest dwuspadowy, zaś w skrzydłach bocznych namiotowy^[5]

Wnętrze budynku zawiera dekoracje sztukatorskie klatek schodowych, kute balustrady i mozaiki na posadzkach. Część pomieszczeń gmachu Sądu Apelacyjnego wyposażonych jest w zabytkowe meble^[5]. We wnętrzach znajdują się dwie trójbiegowe klatki schodowe z kamienną balustradą. Układ wnętrz zachował się bez zmian^[4].

Historia

Budynek został ukończony prawdopodobnie w 1905 roku^[2] (pojawia się także inna data powstania – 1909 rok^[6]), wybudowany jako siedziba Zarządu Spółki Akcyjnej Hohenlohe Werke (niem. Zakłady Hohenlohego)^[7], w miejscu dwóch wcześniejszych, dwukondygnacyjnych budynków administracyjnych z połowy XIX wieku, uwiecznionych na litografii Ernesta Knippla z około 1840 roku. Z zachowanych informacji wynika, że obiekt zaczęto wznosić w 1906 roku – z dnia 23 stycznia 1906 roku pochodzi informacja, iż koncern Hohenlohe Werke planuje wybudować dla siebie budynek administracyjno-biurowy. Budowę obiektu ukończono prawdopodobnie w 1907 lub 1908 roku^[4].

Kilka lat później, 22 marca 1910 roku do urzędu gminy w Wełnowcu wpłynęło pismo z prośbą o wydanie pozwolenia na niewielką rozbudowę gmachu, tj. dobudowę pomieszczeń od strony obecnej ulicy Cisowej. W latach międzywojennych budynek znajdował się przy ówczesnej ulicy Tadeusza Kościuszki, a w samym gmachu dalej swoją siedzibę miała, pod zmienioną nazwą, spółka Zakłady Hohenlohego Hohenlohe-Werke. W 1930 roku w środkowej części gmachu od tyłu zamurowano pięć okien, a powstały trzy duże, a w 1932 roku do południowej części gmachu dobudowano ubikacje^[4].

Po II wojnie światowej gmach został znacjonalizowany^[4], a swoją siedzibę miały tu instytucje górnicze: Węglokoks, Katowickiej Zjednoczenie Przedsiębiorstwa Węglowego, Gwarectwo Węglowe^[5]. W latach 60. XX wieku gmach uległ uszkodzeniom wskutek szkód górniczych powstałych z działalności kopalni Siemianowice. Remont budynku trwał w latach 1971–1972. Jako że zakres remontu był na tyle duży, przy obecnej alei W. Korfantego 117a wybudowano budynek pomocniczy, a pomiędzy nim a zabytkowym gmachem przewiązkę^[4].

Dnia 15 lipca 1990 roku na mocy decyzji Miejskiej Rady Narodowej w Katowicach z 8 maja 1990 roku obiekt przekazano Sądowi Apelacyjnemu. Sąd funkcjonuje tu od 1 października 1990 roku^[5]. Dnia 15 grudnia 1997 roku gmach został wpisany do rejestru zabytków województwa katowickiego (nr rej.: A/1664/97)^[1], przeniesiony 23 października 2019 roku do rejestru zabytków województwa śląskiego (nr rej.: A/562/2019)^[8]. Ochroną objęty jest cały budynek wraz ze schodami^[9]. W 2013 roku w budynku wymieniono zadaszenie budynku z blaszanego na ceramiczne, a także przeprowadzono renowację elementów z piaskowca w rejonie wejść głównych^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2021-03-31] .
↑ ^a ^b ^c Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2021-03-31]. (pol.).
↑ LechL. Szaraniec LechL., Osady i osiedla Katowic, Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk, 2010, s. 355, ISBN 978-83-7164-636-2 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k MichałM. Bulsa MichałM., GrzegorzG. Grzegorek GrzegorzG., BeataB. Witaszczyk BeataB., Domy i gmachy Katowic, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2013, s. 98-101, ISBN 978-83-63780-00-5 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Sąd Apelacyjny w Katowicach: Budynek sądu. katowice.sa.gov.pl. [dostęp 2021-03-31]. (pol.).
↑ Lech Szaraniec w publikacji Osady i osiedla Katowic podaje datę 1909 rok, jako rok ukończenia gmachu dla dyrekcji spółki Hohenlohe Werke.
↑ LechL. Szaraniec LechL., Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna Artur, 1996, s. 244, ISBN 83-905115-0-9 .
↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 listopada 2019 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-08)]. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2021-03-31]
↑ Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2021-03-31]. (pol.).

[zabytkkkowy-1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2021-03-31] .

[autonazwa7-2] Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2021-03-31]. (pol.).

[3] LechL. Szaraniec LechL., Osady i osiedla Katowic, Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk, 2010, s. 355, ISBN 978-83-7164-636-2 .

[DiGK-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k MichałM. Bulsa MichałM., GrzegorzG. Grzegorek GrzegorzG., BeataB. Witaszczyk BeataB., Domy i gmachy Katowic, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2013, s. 98-101, ISBN 978-83-63780-00-5 .

[sad-5] Sąd Apelacyjny w Katowicach: Budynek sądu. katowice.sa.gov.pl. [dostęp 2021-03-31]. (pol.).

[6] Lech Szaraniec w publikacji Osady i osiedla Katowic podaje datę 1909 rok, jako rok ukończenia gmachu dla dyrekcji spółki Hohenlohe Werke.

[7] LechL. Szaraniec LechL., Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna Artur, 1996, s. 244, ISBN 83-905115-0-9 .

[8] Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 listopada 2019 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-08)]. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2021-03-31]

[autonazwa2-9] Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2021-03-31]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]