Goryczka wiosenna

Goryczka wiosenna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	goryczkowate
Rodzaj	goryczka
Gatunek	goryczka wiosenna
	Nazwa systematyczna
	Gentiana verna L.; Sp. Pl. ed. 1228 (1753)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Goryczka wiosenna (Gentiana verna L.) – gatunek rośliny należący do rodziny goryczkowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w środkowej i południowej części Europy, od Pirenejów po Bałkan, na północy sięgając do Anglii^[3]. Poza tym w Afryce Północnej (Maroko) oraz w Azji Zachodniej po Kaukaz^[4]. Na wschodzie sięga po wschodnią Syberię i Mongolię^[3]. Bardzo pospolita m.in. na Słowacji, gdzie występuje we wszystkich wapiennych masywach Karpat^[3].

W Polsce rośnie w Tatrach, Pieninach oraz na Spiszu (pomiędzy Kacwinem i Łapszami Niżnymi). Występuje też we wschodnich Sudetach, ale jest tam bardzo rzadka. Środkowo- i południowoeuropejska roślina górska.

Łodyga: Niska, czterokanciasta, do kilkunastu cm wysokości. Pod ziemią roślina posiada kłącze wytwarzające rozłogi.
Liście: Skórzaste, lśniące, zebrane w rozetę przy samej ziemi. Są one eliptyczne lub jajowate, z zaostrzonymi końcami, o długości do 3 cm i szerokości 8 mm. Oprócz nich posiada wyrastające naprzeciwlegle liście łodygowe w 1–3 okółkach. Są one mniejsze i węższe. Ostatni okółek rośnie bezpośrednio pod nasadą kielicha kwiatowego.

Kwiaty: Kolor kwiatów intensywnie lazurowoszafirowy – bardzo charakterystyczny. Kwiat na szczycie łodygi, pojedynczy o długości do 2 cm. Kielich zrosłodziałkowy, rurkowaty, o 5 ząbkach i 5 oskrzydlonych krawędziach. Długość rurki: 15–30 mm. Obok płatków korony występuje jeszcze przykoronek złożony z drobnych, białoniebieskich płatków przy nasadzie właściwych płatków. Szyjka słupka o butelkowatym, wydłużonym kształcie z białym, kolistym znamieniem. Pręcików 5, o nitkach przyrośniętych do dolnej części rurki kwiatu.
Owoc: Dwudzielna torebka z drobnymi i drobnobrodawkowanymi nasionami bez skrzydełek.

Rozwój: Bylina, entomofil, anemochor. Kwitnie od maja do lipca, czasami, gdy jesień jest ciepła i słoneczna, zakwita powtórnie. Na noc, w czasie deszczu i wiatru oraz gdy temperatura spadnie poniżej 10 °C jej kwiaty zamykają się.
Siedlisko: Rośnie w górach, na podłożu wapiennym na halach, łąkach, skalnych upłazach, polanach. Jej zasięg pionowy wynosi od 800 do ok. 2100 m n.p.m. W Tatrach najwyższym miejscem gdzie rośnie jest Krzesanica w Czerwonych Wierchach (2123 m n.p.m.).
Fitosocjologia: Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Seslerietea variae^[5].

W Polsce i na Słowacji jest gatunkiem chronionym. W Polsce większość jej stanowisk znajduje się na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego, gdzie jest dobrze chroniona. Zagrożone są niektóre jej stanowiska na Spiszu i Gubałówce w wyniku różnych form użytkowania polan, na których występuje.

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-11-30] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Randuška Dušan, Križo Milan: Chránené rastliny, wyd. Príroda, Bratislava 1983, s. 216-218
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Zbigniew Mirek: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Halina Piękoś-Mirkowa. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.