Goryczuszka lodnikowa

Goryczuszka lodnikowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	goryczkowate
Rodzaj	Comastoma
Gatunek	goryczuszka lodnikowa
	Nazwa systematyczna
	Comastoma tenellum (Rottb.) Harry Sm.; Bot. Mag. (Tokyo) 74: 198 1961
Synonimy
	Gentianella tenella Rottb.;
	Gentianella tenella Rottb.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Goryczuszka lodnikowa, goryczka lodnikowa^[4] (Comastoma tenellum (Rottb.) Börner = Gentianella tenella Rottb.) – gatunek rośliny z rodziny goryczkowatych^[5]^[6]

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Jest gatunkiem arktyczno-alpejskim, występującym tylko na obszarach o zimnym klimacie: Grenlandia, arktyczne obszary półkuli północnej oraz góry Azji Środkowej, Ameryki Północnej i Europy (Pireneje, Alpy, Karpaty)^[7]. W Polsce występuje tylko w Tatrach i to na niewielu stanowiskach: Wielki Kopieniec, Chuda Turnia, Stare Kościeliska, Przełęcz między Kopami, Mała Koszysta, Krzesanica, Kopa Magury i Żleb pod Czerwienicą, Hala Królowa Wyżnia, Gładkie pomiędzy Kopą Magury i Jaworzyńskimi Turniami, Zawrat Kasprowy^[8]. Większość tych stanowisk znajduje się więc w Tatrach Zachodnich. Najniżej położone jest stanowisko na polanie Stare Kościeliska (972 m n.p.m.), najwyżej na Krzesanicy (2123 m n.p.m.)

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Drobna i delikatna roślinka o wysokości do 15 cm i cienkim, nitkowatym korzeniu^[8].
Łodyga: Wzniesiona, cienka, czterokanciasta, u samej nasady rozgałęziona. Jest ulistniona tylko dołem^[8].
Liście: Liście różyczkowe podługowatojajowate, liście łodygowe lancetowate, krótsze od różyczkowych^[8].
Kwiaty: 4-krotne o długości 5-15 mm. Mają fioletową lub bladoniebieską i rurkowatą koronę i zielony, rozcięty niemal do połowy długości kielich. Pręciki do połowy zrośnięte z rurką słupka^[8].
Owoc: Torebka z licznymi, drobno punktowanymi nasionami^[8].

Kwiaty
Morfologia
G. tenella w parku narodowym w USA
Pokrój

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Roślina jednoroczna. Kwitnie od lipca do sierpnia. Rośnie na wysokogórskich murawach, na miejscach dobrze nasłonecznionych, na glebach o odczynie od lekko kwaśnego do zasadowego^[8]. Liczba chromosomów 2n = 10^[8].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Gatunek objęty w Polsce ścisłą ochroną. Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[9] w grupie gatunków rzadkich (kategoria zagrożenia: R). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię EN (zagrożony)^[10]. Znajduje się także w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin w kategorii EN (zagrożony)^[11]. Według klasyfikacji IUCN jest narażona na wyginięcie w Karpatach polskich^[7]. Mimo że podlega ochronie gatunkowej i rośnie na chronionym obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego, jednakże zagrożona jest wymarciem z powodu nielicznych stanowisk i małej liczby osobników na tych stanowiskach^[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-11-30] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-06].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Comastoma tenellum (Rottb.) Toyok.. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-12-20].
↑ Kadereit J. W., Albach D.C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-11-30] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-06].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[5] Comastoma tenellum (Rottb.) Toyok.. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-12-20].

[6] Kadereit J. W., Albach D.C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[K-7] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[C-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[9] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[11] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]