Gorzyczek czapeczkowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gorzyczek czapeczkowy
Lepidothrix coronata[1]
(Spix, 1825)
Ilustracja
Samiec
Ilustracja
Samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

tyrankowce

Rodzina

gorzykowate

Podrodzina

gorzyki

Plemię

Piprini

Rodzaj

Lepidothrix

Gatunek

gorzyczek czapeczkowy

Synonimy
  • Pipra coronata Spix, 1825[2]
Podgatunki

zobacz opis w tekście

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Przedzielone Andami zasięgi występowania gorzyczka czapeczkowego i wydzielonego do osobnego gatunku gorzyczka aksamitnego
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Gorzyczek czapeczkowy[4] (Lepidothrix coronata) – gatunek małego ptaka z rodziny gorzykowatych (Pipridae). Zasiedla północno-zachodnią część Ameryki Południowej. Niezagrożony wyginięciem.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1825 roku Johann Baptist von Spix pod nazwą Pipra coronata[5]. Obecnie umieszczany jest w rodzaju Lepidothrix. IOC wyróżnia 6 podgatunków L. coronata[4][6]:

  • L. c. caquetae (Meyer de Schauensee, 1953
  • L. c. carbonata (Todd, 1925)
  • L. c. coronata (von Spix, 1825) – gorzyczek czapeczkowy[4]
  • L. c. caelestipileata (Goeldi, 1905)
  • L. c. exquisita (Hellmayr, 1905) – gorzyczek modrogłowy[4]
  • L. c. regalis (Bond & Meyer de Schauensee, 1940) – północna Boliwia

Do L. coronata zaliczano także podgatunki velutina i minuscula występujące od Kostaryki po północno-zachodni Ekwador (na zachód od Andów), ale w 2022 roku w oparciu o badania filogenetyczne wydzielono je do osobnego gatunku o nazwie L. velutina (gorzyczek aksamitny)[4][6][7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Całkowita długość ciała wynosi około 8,6 cm[8]. Skrzydło mierzy 56–60 mm[9], ogon 26 mm, dziób 11 mm, skok 14 mm[10]. U dorosłego samca niemalże całe upierzenie smoliście czarne, jedynie czoło niebieskie, opalizujące[11]. Samica podobna do samicy gorzyczka peruwiańskiego (L. coeruleocapilla), ale wyróżnia się bardziej jednolitym zielonym kolorem na wierzchu ciała. Na spodzie ciała posiada niebieskawy odcień, mniej intensywny na piersi. Odcień niebieskawy występuje również na obrzeżeniu części pokryw skrzydłowych[10]. Masa ciała około 9,4 g[12].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Zasięg występowania rozciąga się od centralnej Kolumbii i Wenezueli po Boliwię. Ptak ten zasiedla tropikalne wilgotne lasy do wysokości 1400 m n.p.m.[13] Zależnie od podgatunku zasiedla[6][2]:

  • L. c. caquetae – centralna Kolumbia
  • L. c. carbonata – południowo-centralna i południowo-wschodnia Kolumbia, południowa Wenezuela, północno-wschodnie Peru i północno-zachodnia Brazylia
  • L. c. coronata – Ekwador, północno-wschodnie Peru oraz zachodnia Brazylia
  • L. c. caelestipileata – południowo-wschodnie Peru i zachodnia Brazylia
  • L. c. exquisita – wschodnio-centralne Peru
  • L. c. regalis – północna Boliwia

Zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Samice i młode często włączają się do żerujących wielogatunkowych stad. Samce często wołają z gałęzi na wysokości 2–6 m powolnym, powtarzanym tho-wiik. Prócz tego odzywają się miękkim trelem treereereeree, samice również[12].

Lęgi[edytuj | edytuj kod]

Gniazdo zbudowane jest z liści, ryzomorfów oraz sieci pajęczych. Zazwyczaj umiejscowione jest poniżej jednego metra nad ziemią, zarówno na krzewie jak i małym drzewie, przeważnie przedstawicielu rodzaju Rudgea (Rubiaceae) albo Rinorea viridifolia (Violaceae)[14]. W lęgu dwa jaja, na białym tle posiadają liczne plamy o barwie brązowej lub rudej[12]. Ich wymiary to około 18,4×13,4 mm. Zaobserwowano wysiadującą samicę, która broniąc gniazda przed mrówkami z rodzaju Labidus usunęła je w liczbie osiemdziesięciu sześciu[15]. Okres inkubacji wynosi 16–17 dni. 13 do 14 dni młode spędzają w gnieździe, nim są w pełni opierzone[16].

Status[edytuj | edytuj kod]

IUCN uznaje gorzyczka czapeczkowego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako pospolity. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy. Szacuje się, że w ciągu trzech pokoleń (12 lat) około 7,5–7,8% środowiska gorzyczka czapeczkowego może ulec zniszczeniu[3][13].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Lepidothrix coronata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b Blue-crowned Manakin (Lepidothrix coronata). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-23)]. (ang.).
  3. ↑ a b Lepidothrix coronata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ a b c d e Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Piprini Rafinesque, 1815 (wersja: 2022-08-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-20].
  5. ↑ J.B. von Spix, Avium species novae, quas Brasiliam annis MDCCCXVII - MDCCCXX, t. 2, Munich 1825, s.5 pl.7 fig.1 (łac.).
  6. ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  7. ↑ Andre E. Moncrieff, Brant C. Faircloth & Robb T. Brumfield. Systematics of Lepidothrix manakins (Aves: Passeriformes: Pipridae) using RADcap markers. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 173, s. 107525, 2022. DOI: 10.1016/j.ympev.2022.107525. (ang.).  Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  8. ↑ Philip Lutley Sclater: Catalogue of the Birds in the British Museum. T. 14. Oligomyodæ. 1888, s. 299–300.
  9. ↑ C. A. Hellmayr. On the species of genus Pipra. „Ibis”. 6 (8), s. 32–34, 1906. 
  10. ↑ a b Władysław Taczanowski: Ornithologie du Pérou. T. 2. 1884, s. 343–344. (fr.).
  11. ↑ Robert Ridgway. The Birds of North and Middle America. „Bulletin - United States National Museum”. 50 (4), s. 743, 1907. 
  12. ↑ a b c Steven L. Hilty: Birds of Venezuela. Princeton University Press, 2002, s. 670. ISBN 978-1-4008-3409-9.
  13. ↑ a b Species factsheet: Lepidothrix coronata. BirdLife International, 2020. [dostęp 2020-12-30]. (ang.).
  14. ↑ Jose Hidalgo, John G. Blake, Bette A. Loiselle, Thomas B. Ryder, Renata Duraes & Wendy P. Tori. Nest site selection by Blue-crowned (Lepidothrix coronata) and wire-tailed manakins (Pipra filicauda) in lowland Ecuador. „Ornitologia Neotropical”. 23, s. 63–71, 2012. 
  15. ↑ A Blue-crowned Manakin Lepidothrix coronata successfully defends its nest from Labidus army ants. „Cotinga”. 25, s. 85, 2006. 
  16. ↑ Thomas B. Ryder, Renata Durães, Wendy P. Tori, José R. Hidalgo, Bette A. Loiselle, John G. Blake. Nest survival for two species of manakins (Pipridae) in lowland Ecuador. „Journal of Avian Biology”. 39 (3). s. 355–358. DOI: 10.1111/j.0908-8857.2008.04290.x. 

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gorzyczek_czapeczkowy&oldid=68542092”