Gołąbek brzozowy
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek brzozowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula betularum Hora Trans. Br. mycol. Soc. 43: 456 (1960) | |
| Zasięg | |
| |
Gołąbek brzozowy (Russula betularum Hora) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
- Russula betularum Hora 1960 var. betularum
- Russula emetica var. betularum (Hora) Romagn. 1967
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 2–5 cm, dość mięsisty, ale często kruchy (szczególnie u małych osobników), bardzo wcześnie mniej lub bardziej nieregularnie rozłożony, silnie zagłębiony na kształt spodka, bez garbka, początkowo z podwiniętym brzegiem, następnie wyprostowany i często kręty, falisty lub nawet klapowany, krótko i nie zawsze wyraźnie karbowany. Powierzchnia czasem ciemnoczerwona lub lekko miedzianoczerwona, ale znacznie częściej brudnoilioworóżowa, jasnoróżowa, a nawet całkowicie odbarwiona, z kilkoma różowawymi obszarami na kremowym tle; w formach ciemnych środek jest bardziej miedziany, jaśniejszy, a w formach jasnych, rzadko bardziej kolorowy. Kapelusz często jest nabiegły plamami o barwie kremowej, kości słoniowej, miedziowej, zwłaszcza w środku, ale czasem także aż do krawędzi, a nawet z mniej lub bardziej wyraźnymi brązowawymi obszarami. Skórka łatwo dająca się oddzielić, czasami nawet w całości, lepka, szczególnie przy wilgotnej pogodzie[4].
Często nieregularnie skręcone, cienkie i kruche, czasem z kilkoma długimi i rzadkimi blaszeczkami, nieco lub bardzo rzadko rozwidlone, o szerokości 4–6 mm, białe z lekkim ochrowokremowym odcieniem. Ostrza równe lub mniej lub karbowanne i nieregularne jak u gołąbka kruchego (Russula fragilis), z mniej lub bardziej drobnymi zmarszczkami[4].
Wysokość 3–6 cm, grubość 0,7–1 cm u góry, dość twardy przy suchej pogodzie, ale zazwyczaj kruchy lub bardzo kruchy, cylindryczny lub zwężony ku górze, często z długą maczugowatą podstawą o szerokości 8–15 mm, początkowo pełny, następnie z wieloma komorami. Powierzchnia silnie pomarszczona, początkowo biała, później lekko jasnocytrynowo nabiegła, w warunkach wilgotnych szarzejąca lub lekko brązowiejąca[4].
Dość gruby, początkowo dość sztywny, potem coraz bardziej kruchy, biały, nawet pod skórką, czasem w zagłębieniach trzonu ekko pożółkły, w warunkach wilgotnych lekko szklisty lub szarzejący. Zapach słaby lub lekko wymiotny, smak wyraźnie cierpki. Z gwajakolem reaguje powoli i słabo, w FeSO4 zmienia barwę na pomarańczoworóżową[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki 8,5–11,5 × 7,7–8,5 µm, odwrotnie jajowate, brodawkowato-grudkowate, częściowo siateczkowate, z dość licznymi, tępymi, stożkowymi i amyloidalnymi brodawkami o wysokości do 0,75 µm. Wyrostek wnęki 1,25–1,87 × 1,25–1,5 µm, plamka nadwyrostkowa nieregularna, np. 3,25 × 3,25 µm, czasami grubo siateczkowata, dość wyraźnie amyloidalna. Podstawki na ogół 4-zarodnikowe, 44–55 × 11–14,5 µm. Cystydy wrzecionowate, 52–85–(115) x 7,5–11,5–(14,5) µm. W skórce bardzo cienkie włoski (2–3 µm), często wygięte, tępe, zmieszane z maczugowatymi, wrzecionowatymi, cylindrycznymi dermatocystydami o szerokości 5–9,5 µm. W tramie delikatne sferocyty[4].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji[5], jego stanowiska podano również w Polsce[3], a najbardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[6].
Naziemny grzyb mykoryzowy rosnący zawsze w towarzystwie brzóz: brzozy brodawkowatej i brzozy omszonej[3].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Grzyb niejadalny, nie nadaje się do spożycia z powodu palącego i ostrego smaku.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-12-12] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 598, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e H. Romagnesi, Les Russules d’Europe et d’Afrique du Nord, Mycobank, 1967, s. 1–998 [dostęp 2024-04-23] (ang.).
- ↑ Występowanie Russula betularum na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Aktualne stanowiska Russula betularum w Polsce [online], gbif.org [dostęp 2013-03-05] (pol.).