Gregorij Rožman

Gregorij Rožman

biskup ordynariusz lublański
Kraj działania	Królestwo SHS
Data i miejsce urodzenia	9 marca 1883 Dolinčice
Data i miejsce śmierci	16 listopada 1953 Cleveland
Miejsce pochówku	Lemont, Katedra Świętego Mikołaja w Lublanie
Biskup koudiator lublański
Okres sprawowania	1929–1930
Biskup ordynariusz lublański
Okres sprawowania	1929–1959
Wyznanie	rzymskokatolickie
Kościół	Kościół katolicki
Prezbiterat	1907
Sakra biskupia	1929

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	1929
Konsekrator	Anton Bonaventura Jeglič
Współkonsekratorzy	Andrea Karlin Josip Srebrnič
Współkonsekrowani biskupi Josip Antun Ujcić 1937

Gregorij Rožman (ur. 9 marca 1883 w Dolinčicach w Austro-Węgrzech, zm. 16 listopada 1959 w Cleveland w USA) – lublański biskup, jugosłowiański duchowny Kościoła rzymskokatolickiego, ważna postać z czasów II wojny światowej w Słowenii, antykomunista. Pod koniec II wojny światowej uciekł ze Słowenii na Zachód i przez komunistyczne sądy został skazany zaocznie na karę 18 lat więzienia, ciężkiej pracy i pozbawienia obywatelstwa. Wyrok został uchylony po upadku reżimu komunistycznego.

Życiorys

Urodził się w Dolinčicach niedaleko Bleiburgu w wielodzietnej rodzinie jako najmłodszy z siódemki rodzeństwa. Ukończył szkołę podstawową w Šmihelu, gimnazjum w Klagenfurcie. W 1904 roku rozpoczął studia w klagenfurcikim Wyższym Seminarium Duchownym. W sierpniu 1907 roku przyjął święcenia kapłańskie, a następnie posługiwał we wsi Borovlije. Następnie pojechał do Wiednia na dalsze studia teologiczne, które ukończył w 1912 roku. Powrócił potem do Klagenfurtu, gdzie w seminarium wykładał prawo kanoniczne, a w latach 1914–1919 był profesorem teologii moralnej i prawa kanonicznego tamże. W wyniku powojennych układów terytorium diecezji zostało podzielone pomiędzy Austrię a nowo powstałe Królestwo SHS. W lipcu 1919 Rožman został doradcą wikariusza generalnego Matijia Raindla. Po założeniu Wyższego Seminarium Duchownego w Lublanie zaczął tam wykładać prawo kanoniczne. W marcu 1929 został mianowany biskupem koudiatorem diecezji lublańskiej. Rok później 1 sierpnia 1930 został biskupem diecezjalnym tamtejszej diecezji. W 1935 współuczestniczył w pracach mających zawarcie konkordatu pomiędzy Jugosławią a Watykanem. Po wybuchu II wojny światowej Rožman w przededniu okupacji włoskiej zlikwidował archiwa biskupie, żeby nie wpadły w ręce okupanta. Jesienią 1941 biskup otrzymał order z rąk włoskiego duce. Zgodnie z encykliką Divini Redemptoris, w której komunizm został przedstawiony jako pierwsze zło (,,primum malum”) Kościół w Słowenii ogłosił, że jego wrogiem są komuniści, także ci z partyzantki komunistycznej na terenie Jugosławii. Wielu księży diecezji lublańskiej zniechęcało młodych do wstępowania do podziemia lewicowego, przyzwalając natomiast na nabór do grupek faszystowskich. W 1944 opublikowano broszurę „Co każdy Słoweniec powinien wiedzieć o Froncie Wyzwolenia”, w której działalność tej komunistycznej partyzantki jako walczącą z Kościołem, Bogiem i kulturą chrześcijańską. Jednak Rožman kontakty z władzami okupacyjnymi wykorzystywał również do innych celów. Wielokrotnie interweniował w sprawie prześladowanych Żydów i Serbów, dzięki czemu wielu z nich udało się uratować. Sprzeciwiał się także wykorzystywaniu przez Włochów ludności słoweńskiej, o czym napisał w liście pasterskim z maja 1942. O działaniach okupantów względem narodu podbitego poinformował papieża Piusa XII. Sam osobiście zaprotestował w październiku 1942 do Wysokiego Komisarza Policji Prowincji Lublany. Domagał się zwolnienia wszystkich, przetrzymywanych bez uzasadnionego powodu. 20 kwietnia 1944 odprawił uroczystą mszę świętą dla słoweńskiej policji, w której nie uczestniczyli przedstawiciele Niemców, którzy okupowali Słowenię od 1943 roku. Odmówił uczestnictwa w przysiędze, uzasadniając to bólem gardła. Gdy Jugosławię wyzwalały oddziały komunistycznej partyzantki, Rožman wraz z Leonem Rupnikiem i dr. Janezem Kraljićem uciekli do Klagenfurtu, który był w brytyjskiej strefie okupacyjnej Austrii. Władze Jugosławii zwróciły się z prośbą do Brytyjczyków o wydanie im Rožmana. Wielka Brytania wskutek nacisków Watykanu nie wydała biskupa. W maju 1945 Rožman został uznany przez media jugosłowiańskie za zbrodniarza wojennego, a 15 lipca 1945 o to oskarżyły go władze Jugosławii. Biskupa sądzono w jednym procesie co generała Leona Rupnika, szefa administracji prowincji Lublany, z jego sekretarzem Milko Vizjakiem, generała SS Erwina Rösenera, komendanta policji Lovro Hacinem i dr. Mihou Krekem. Rožman został uznany za zdrajcę ojczyzny i kolaboranta i skazany zaocznie na 18 lat więzienia, ciężką pracę i pozbawienie obywatelstwa. W listopadzie 1947 z pomocą amerykańskiego kapelana wojskowego został przeniesiony do Salzburga, skąd udał się do Szwajcarii w marcu 1948. Po tym jak się dowiedział, że Jugosławia naciska na Szwajcarię, żeby przestała udzielać mu schronienia wniósł wniosek w ambasadzie USA w Zurychu o otrzymanie wizy. 1 lipca 1948 roku wyjechał do USA, gdzie mieszkał w Cleveland do swojej śmierci w 1959 roku.

grób biskupa w Lublanie

Rehabilitacja

W 1998 prokurator generalny Anton Drobnič zgłosił wniosek o rehabilitację biskupa, jednak nie został on przekazany nigdy sądowi. Ostatecznie diecezja lublańska wzniosło skargę o naruszenie prawa w procesie sądowym Rožmana. W 2007 roku Sąd Najwyższy Republiki Słoweńskiej uchylił wyrok na biskupie z 1946 roku za sprzeczności i niespójności. Ostatecznie w kwietniu 2009 zakończono postępowanie prawne przeciwko Rožmanowi.