Grota Fingala
Grota Fingala (ang. Fingal's Cave, gael. Uamh-Binn) – morska jaskinia na niezamieszkanej wyspie Staffa należącej do archipelagu Hebrydów Wewnętrznych w Szkocji, część Narodowego Rezerwatu Przyrody na terenie National Trust for Scotland[1].
Ściany groty uformowane zostały przez sześciokątne kolumny bazaltowe podobne w swojej strukturze (i będące częścią tej samej prehistorycznej lawy) do Grobli Olbrzyma w Irlandii Północnej i do bazaltowych klifów z wyspy Ulva. W obu przypadkach nagłe ochładzanie się powierzchni gorącej lawy spowodowało jej pękanie według heksagonalnego wzoru, podobnie jak osuszane błoto pęka gdy się kurczy, a pęknięcia te stopniowo powiększają się w głąb jako rezultat chłodzenia i kurczenia lawy do formy kolumn. Procesy erozji powodują dalsze systematyczne ich odsłanianie[2].
Powierzchnia groty i jej łukowate sklepienie[3] sprzyjają powstawaniu niepokojących dźwięków będących echem fal morskich, stwarza to atmosferę naturalnej katedry. Grota ma również gaelicką nazwę, która brzmi Uamh-Binn, co znaczy „grota melodii”[4].
Została odkryta przez XVIII-wiecznego naturalistę Josepha Banksa w 1772 roku[4][5]. Nadano jej nazwę Grota Fingala na cześć jednego z bohaterów Pieśni Osjana, epickiego poematu autorstwa XVIII-wiecznego szkockiego poety-historyka Jamesa Macphersona opartego na starych celtyckich opowieściach i balladach z cyklu osjańskiego. W irlandzkiej mitologii bohater Fingal znany jest jako Fionn mac Cumhail i wedle sugestii Macphersona przybierał imię Fingala (co znaczy „biały nieznajomy”[6]), jakkolwiek w staro-gaelickim imię to brzmi jako Finn[7]. Legenda o Grobli Olbrzymiej czyni z Fionna czy Finna budowniczego nasypu pomiędzy Irlandią a Szkocją, nazywanego 'drogą gigantów'[2].
Jaskinię na wyspie Staffa odwiedził w 1829 roku kompozytor Felix Mendelssohn, zainspirowany przez dziwne echo wewnątrz groty napisał uwerturę Hebrydy, opus 26, znaną również jako Uwertura Groty Fingala[8][4]. Uwertura Mendelssohna przyczyniła się do popularyzacji groty jako atrakcji turystycznej[4][5]. Jaskinia wzbudziła zainteresowanie XIX-wiecznego pisarza Juliusza Verne’a, poetów Williama Wordswortha, Johna Keatsa i Alfreda Tennysona[1] czy artysty malarza Williama Turnera, który w 1832 namalował „Staffa, Grota Fingala”[9]. Dramatopisarz August Strindberg umieścił scenę ze swojej „A Dream Play” w miejscu nazwanym „Fingal's Grotto. Szkocki powieściopisarz Walter Scott opisał Grotę Fingala jako „jedno z najbardziej nadzwyczajnych miejsc, które kiedykolwiek odwiedziłem”[10]. Również królowa Wiktoria zwiedziła to miejsce[4][1].
Grota ma wysokie łukowate wejście i wypełniona jest wodą, jakkolwiek dzisiaj już łodzie nie mogą do niej wpłynąć[4]. Turyści mogą wejść do środka wąską ścieżką, prowadzącą powyżej poziomu wody.
Wymiary groty
[edytuj | edytuj kod]- Wood-Nuttal Encyclopaedia, 1907 i Encyklopedia Powszechna PWN, 1988: głębokość – 69 m (227 ft); wysokość – 20 m (66 ft)[11][12]
- National Public Radio: głębokość – 45 m (150 ft); wysokość – 22 m (72 ft)[13].
- Show Caves of the World: głębokość - 85 m (279 ft); wysokość – 23 m (75 ft)[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c National Trust for Scotland: Fingal's Cave. [dostęp 2008-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-19)].
- ↑ a b Formowanie bazaltowych kolumn / pseudokryształy. [dostęp 2008-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-11)].
- ↑ Internetowy Przewodnik po Szkocji
- ↑ a b c d e f g Show Caves of the World
- ↑ a b Groty i jaskinie w Wielkiej Brytanii. [dostęp 2008-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-06)].
- ↑ Behind the Name: View Name: Fingal
- ↑ Uwagi do pierwszego wydania. [dostęp 2008-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-16)].
- ↑ FINGAL'S CAVE, OPUS 26. galvestonsymphony.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-19)]., Program Notes by Rita Junker Pickar, 2002, Retrieved 21 October 2010.
- ↑ The Art Archive, JM Turner
- ↑ Gordon Grant Tours: Fingal's Cave. [dostęp 2002-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2002-12-10)].
- ↑ Wood-Nuttal Encyclopaedia, 1907
- ↑ Encyklopedia Powszechna PWN. T. 5. Suplement. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 110.
- ↑ National Public Radio