Grzybówka delikatna
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
grzybówka delikatna |
| Nazwa systematyczna | |
| Mycena tenerrima (Berk.) Quél. Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 2 5: 151 (1872) | |
Grzybówka delikatna (Mycena tenerrima (Berk.) Quél.) – gatunek grzybów z rodziny grzybówkowatych (Mycenaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Mycena, Mycenaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1836r. Miles Joseph Berkeley, nadając mu nazwę Agaricus tenerrimus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Lucien Quélet w 1872 r.[1] Niektóre inne synonimy:
- Mycena adscendens Maas Geest. 1981
- Mycena adscendens var. rickiana Raithelh. 1984[2]
Epitet adscendens w języku łacińskim oznacza „wznoszący się” lub „zakrzywiający się od podstawy leżącej”, epitet tenerrima wywodzi się od łacińskiego tener, oznaczającego „delikatny”. Nazwę polską podała Maria Lisiewska w 1987 r.[3]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 2,0–4,0 mm, początkowo półkulisty z podwiniętym brzegiem, potem przechodzący w wypukły, na koniec niemal płaski, czasem nieco pępówkowaty z brzegiem wygiętym. Powierzchnia półprzezroczysto prążkowana lub bruzdkowata od brzegu aż do środka, blada, na środku bladoszara, pokryta białymi, podobnymi do cukru granulkami, często niepozornymi z wiekiem[4].
Przyrośnięte, czasami tworzące kołnierzopodobną strukturę w pobliżu trzonu, w młodości gęste, potem średnio gęste, stosunkowo szerokie, białawe, z blaszeczkami, l=1. Brzegi pokryte drobnymi frędzlami (pod lupą)[4].
Wysokość 0,4–1,0 cm, grubość poniżej 1,0 mm, nitkowaty, cylindryczny, pusty, równy z wyjątkiem nabrzmiałej, krążkowatej podstawy. Wierzchołek białawy, półprzezroczysty, nagi, dolna część bladoszara, błyszcząca z rzadkimi włoskami, z gęstą grzybnią u podstawy. Brak osłony częściowej[4].
W kapeluszu cienki, błoniasty, półprzezroczysty-biały, niezmieniający barwy po przecięciu, o łagodnym zapachu i smaku[4].
Biały[5].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki są szeroko elipsoidalne, amyloidalne, 8–10 na 5–6,5 µm[5]. Podstawki dwuzarodnikowe, maczugowate, 14–17 × 7–9 µm[6]. Pleurocystydy podobne do cheilocystyd, ale nie zawsze występują. Cheilocystydy liczne, 28–44 × 8–12 µm, o zmiennym kształcie, często wrzecionowato-brzuchate lub z 2–3 igiełkowatymi wypustkami wychodzącymi z wierzchołka, czasami rozwidlone. Nabrzmiałe części cheilocystyd są pokryte krótkimi pręcikowatymi wypukłościami lub brodawkami. Miąższ skrzeli jest winno-brązowy po zabarwieniu jodem. Miąższ kapelusza składa się z bardzo powiększonych komórek, których powierzchnia jest pokryta komórkami o kształcie od maczugowatego do prawie kulistego i wymiarach 25–40 na około 20 µm. Ich ściany są drobno brodawkowate, a wszystkie komórki oprócz brodawkowatych pod działaniem jodu są winno-brązowe. W strzępkach liczne sprzążki[7].
- Gatunki podobne
Młode okazy grzybówki delikatnej są łatwo rozpoznawalne po kapeluszu pokrytym podobnymi do cukru granulkami i trzonie z nabrzmiałą podstawą przypominającą dysk. Granulki kapelusza stają się mniej wyraźne z wiekiem, ale pozostałości można zwykle znaleźć za pomocą ręcznej soczewki. Do podobnych grzybówek należą grzybówka długoszowa M. alphitophora i grzybówka dyskowata M. stylobates. Grzybówka długoszowa również ma ziarnisty kapelusz, ale podstawa jej trzonu nie jest nabrzmiała ani krążkowata. Grzybówka dyskowata jest nieco większa i mocniejsza, ma krążkowaty trzon, ale powierzchnia jej kapelusza nie jest ziarnista[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Najwięcej stanowisk podano w Europie. Poza nią podano nieliczne stanowiska w Ameryce Północnej i Środkowej, Azji i na Nowej Zelandii (dla synonimu M. adscendens)[8]. Władysław Wojewoda w zestawieniu grzybów wielkoowocnikowych Polski w 2003 r. przytoczył 2 stanowiska[3], w późniejszych latach podano wiele nowych[9], a najbardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów[10]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[11].
Grzyb nadrzewny, saprotrof. Występuje w lasach na opadłych na leżących na ziemi gałęziach i pniach drzew liściastych[3]. Owocniki występują po kilka od wiosny do jesieni, zwykle po deszczach. Znajdowano je także na leżących na ziemi łupinach orzechów laskowych[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-08-11] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-08-11] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 441,442, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e California Fungi – Mycena tenerrima [online], Californian Fungi [dostęp 2023-08-11] (ang.).
- ↑ a b c A.H. Smith, North American species of Mycena''. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press, 1947, s. 45–47.
- ↑ Maas Geesteranus RA., Conspectus of the Mycenas of the Northern Hemisphere – 1. Sections Sacchariferae, Basipedes, Bulbosae, Clavulares, Exiguae, and Longisetae. Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. Series C, „Biological and Medical Sciences”, 86 (3), 1983, s. 401–421.
- ↑ A. Aronsen, Mycena adscendens. A key to the Mycenas of Norway, 2012 [dostęp 2023-08-11].
- ↑ Występowanie Mycena adscendens na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-08-11] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-07-01].
- ↑ Występowanie Mycena adscendens w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-08-11] (pol.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 67, ISBN 83-89648-38-5.