Gwiazdonosy

Gwiazdonosy
	Condylurini
	Gill, 1875
	; Przedstawiciel rodzaju – gwiazdonos amerykański (C. cristata)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	owadożery
Podrząd	Erinaceota
Rodzina	kretowate
Podrodzina	grzebacze
Plemię	gwiazdonosy
	Typ nomenklatoryczny
	Plemienia: Condylura Illiger, 1811; Rodzaju: Sorex cristatus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Plemienia: Condylurae Gill, 1875; Condylureae: Trouessart, 1879; Condylurinae: O. Thomas, 1912; Rodzaju: Talpasorex Schinz, 1821; Astromycter T.M. Harris, 1825; Rhinaster Wagler, 1830; Astromyctes: J.E. Gray, 1843; Astromydes: Blyth, 1863;
	Plemienia: Condylurae Gill, 1875; Condylureae: Trouessart, 1879; Condylurinae: O. Thomas, 1912; Rodzaju: Talpasorex Schinz, 1821; Astromycter T.M. Harris, 1825; Rhinaster Wagler, 1830; Astromyctes: J.E. Gray, 1843; Astromydes: Blyth, 1863;
Rodzaje i gatunki
	Condylura Illiger, 1811 – gwiazdonos; 3 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Condylura Illiger, 1811 – gwiazdonos; 3 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gwiazdonosy^[10] (Condylurini) – monotypowe plemię ssaków z podrodziny grzebaczy (Scalopinae) w obrębie rodziny kretowatych (Talpidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Plemię obejmuje jeden żyjący współcześnie gatunek występujący w Ameryce Północnej^[11]^[12].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 96–128 mm, długość ogona 65–83,5 mm; masa ciała 27–52 g^[13]^[14].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Do plemienia Condylurini należy jeden rodzaj, Condylura, który zdefiniował w 1811 roku niemiecki zoolog Johann Karl Wilhelm Illiger w publikacji swojego autorstwa o tytule Prodromus systematis mammalium et avium^[9]. Illiger wymienił dwa gatunki – Sorex cristatus Linnaeus, 1758 i Talpa longicaudata Erxleben, 1777 (= Scalops breweri Bachman, 1841) – z których gatunkiem typowym jest Sorex cristatus Linnaeus, 1758 (gwiazdonos amerykański).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Condylura: gr. κονδυλος kondulos ‘guzek’; ουρα oura ‘ogon’^[15].
Talpasorex: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Talpa Linnaeus, 1758 (kret) oraz Sorex Linnaeus, 1758 (ryjówka)^[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sorex cristatus Linnaeus, 1758.
Astromycter (Astromyctes, Astromydes): gr. αστηρ astēr, αστερος asteros ‘gwiazda’; μυκτηρ muktēr, μυκτηρος muktēros ‘nos’, od μυσσομαι mussomai ‘wydmuchać nos’^[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Astromycter prasinatus Harris, 1825 (= Sorex cristatus Linnaeus, 1758).
Rhinaster: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nos, pysk’; αστηρ astēr, αστερος asteros ‘gwiazda’^[18].

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do plemienia należy jeden rodzaj gwiazdonos^[10] (Condylura) z jednym występującym współcześnie gatunkiem^[19]^[14]^[11]^[10]:

Condylura cristata (Linnaeus, 1758) – gwiazdonos amerykański

Opisano również gatunki wymarłe z pliocenu dzisiejszej Polski^[20]:

Condylura izabellae Skoczeń, 1976^[21]
Condylura kowalskii Skoczeń, 1976^[22]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nowa nazwa dla Condylura Illiger, 1811.
↑ Wariant pisowni Astromycter T.M. Harris, 1825.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Astromycter T.M. Harris, 1825.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b T.N. Gill. Synopsis of Insectivorous Mammals. „Bulletin of the United States Geological and Geographical Survey of the Territories”. 1 (2), s. 110, 1875. (ang.).
↑ É.L. Trouessart. Synopsis sytematicus et geographicus mammalium. „Revue et magasin de zoologie pure et appliquée”. 3^e série. 7, s. 269, 1879. (fr.).
↑ O. Thomas. On a Collection of Small Mammals from the Tsin-ling Mountains, Central China, presented by Mr.G. Fenwick Owen to the National Museum. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eighth series. 10 (58), s. 397, 1912. (ang.).
↑ H.R. Schinz: Das Thierreich, eingetheilt nach dem Bau der Thiere als Grundlage ihrer Naturgeschichte und der vergleichenden Anatomie von den Herrn Ritter von Cuvier. Cz. 1: Säugethiere und Vögel. Stuttgart und Tübingen: in der J.G. Cotta’schen Buchhandlung, 1821, s. 191. (niem.).
↑ J.O. Balch (red.). The strange animal. „Eastern Star and Washington Advertiser”. 2, s. nienumerowane, 1825. (ang.).
↑ J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 14. (niem.).
↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. xxi, 76. (ang.).
↑ E. Blyth: Catalogue of the Mammalia in the Museum Asiatic Society. Calcutta: Savielle & Cranenburgh, 1863, s. 87. (ang.).
↑ ^a ^b J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 125. (łac.).
↑ ^a ^b ^c ^d Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 75. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 80. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Condylura. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-01-27].
↑ B. Kryštufek & M. Motokawa: Family Talpidae (Moles, Desmans, Star-nosed Moles and Shrew Moles). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 603. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 444. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 198.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 660.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 126.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 604.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-25]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Condylura Illiger, 1811, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-25] (ang.).
↑ Skoczeń 1976 ↓, s. 305.
↑ Skoczeń 1976 ↓, s. 295.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
S. Skoczeń. Condylurini Dobson, 1883 (Insectivora, Mammalia) in the Pliocene of Poland. „Acta Zoologica Cracoviensia”. 21 (8), s. 291–313, 1976. (ang.).

[6] Nowa nazwa dla Condylura Illiger, 1811.

[8] Wariant pisowni Astromycter T.M. Harris, 1825.

[10] Niepoprawna późniejsza pisownia Astromycter T.M. Harris, 1825.

[gill-1] T.N. Gill. Synopsis of Insectivorous Mammals. „Bulletin of the United States Geological and Geographical Survey of the Territories”. 1 (2), s. 110, 1875. (ang.).

[tro-2] É.L. Trouessart. Synopsis sytematicus et geographicus mammalium. „Revue et magasin de zoologie pure et appliquée”. 3^e série. 7, s. 269, 1879. (fr.).

[tho-3] O. Thomas. On a Collection of Small Mammals from the Tsin-ling Mountains, Central China, presented by Mr.G. Fenwick Owen to the National Museum. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eighth series. 10 (58), s. 397, 1912. (ang.).

[sch-4] H.R. Schinz: Das Thierreich, eingetheilt nach dem Bau der Thiere als Grundlage ihrer Naturgeschichte und der vergleichenden Anatomie von den Herrn Ritter von Cuvier. Cz. 1: Säugethiere und Vögel. Stuttgart und Tübingen: in der J.G. Cotta’schen Buchhandlung, 1821, s. 191. (niem.).

[har-5] J.O. Balch (red.). The strange animal. „Eastern Star and Washington Advertiser”. 2, s. nienumerowane, 1825. (ang.).

[wag-7] J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 14. (niem.).

[gray-9] J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. xxi, 76. (ang.).

[bly-11] E. Blyth: Catalogue of the Mammalia in the Museum Asiatic Society. Calcutta: Savielle & Cranenburgh, 1863, s. 87. (ang.).

[ill-12] J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 125. (łac.).

[miiz-13] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 75. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[icmw-14] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 80. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[msw-15] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Condylura. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-01-27].

[hmw-16] B. Kryštufek & M. Motokawa: Family Talpidae (Moles, Desmans, Star-nosed Moles and Shrew Moles). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 603. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).

[amw-17] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 444. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA198_198]-18] Palmer 1904 ↓, s. 198.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA660_660]-19] Palmer 1904 ↓, s. 660.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA126_126]-20] Palmer 1904 ↓, s. 126.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA604_604]-21] Palmer 1904 ↓, s. 604.

[mdd-22] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-25]. (ang.).

[zij-23] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Condylura Illiger, 1811, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-25] (ang.).

[CITEREFSkoczeń1976305-24] Skoczeń 1976 ↓, s. 305.

[CITEREFSkoczeń1976295-25] Skoczeń 1976 ↓, s. 295.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]

[b]

[7]

[c]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]