Hans Fallada

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Hans Fallada
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

21 lipca 1893
Greifswald

Data i miejsce śmierci

5 lutego 1947
Berlin

Narodowość

niemiecka

Język

niemiecki

Dziedzina sztuki

literatura

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
Portret na rocznicowym znaczku pocztowym z 1993

Hans Fallada, właściwie Rudolf Ditzen (ur. 21 lipca 1893 w Greifswaldzie, zm. 5 lutego 1947 w Berlinie) – niemiecki pisarz, autor powieści o tematyce społecznej[1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w mieszczańskiej rodzinie jako Rudolf Ditzen. Jego ojciec, który był sędzią, przeznaczył go do zawodu prawnika. Od roku 1899 mieszkał w Berlinie, od 1909 w Lipsku. W młodości z trudem nawiązywał kontakty z rówieśnikami; po podjęciu korespondencyjnego kontaktu z dziewczyną wysłano go na naukę do gimnazjum w Rudolstadt. Tam wraz z przyjacielem Hansem Dietrichem von Neckerem zamierzał popełnić samobójstwo upozorowane na pojedynek. Przyjaciel zmarł, on przeżył i trafił do kliniki psychiatrycznej. W procesie sądowym uniewinniono go jako niepoczytalnego.

Na początku I wojny światowej zgłosił się ochotniczo do wojska, został jednak odrzucony. W latach 1917–1919 leczył się w sanatoriach z powodu alkoholizmu i morfinizmu.

Pierwsze dwie jego powieści, które ukazały się w wydawnictwie Rowohlta, nie odniosły powodzenia. Utrzymywał się z posady zarządcy dóbr i z pracy w izbie rolniczej w Szczecinie, później w Berlinie w firmie zajmującej się uprawą ziemniaków.

Dwukrotnie (w 1923 i 1926) skazywano go na karę więzienia za oszustwa i malwersacje dokonywane dla pokrycia kosztów nałogu (narkomanii)[2]. Po odbyciu wyroku poznał w 1928 Annę Issel, z którą ożenił się 5 kwietnia 1929 w Hamburgu. Został ojcem czworga dzieci, z których dwoje zmarło w dzieciństwie.

Zamieszkał w Neumünster, gdzie pracował jako dziennikarz i pracownik spółki turystycznej.

Na początku lat trzydziestych zaczął odnosić sukcesy jako pisarz. Za radą wydawcy Ernsta Rowohlta przeprowadził się w okolice Berlina, podejmując w jego wydawnictwie pracę na pół etatu. Napisana w stylu Nowa Rzeczowość (niem. Neue Sachlichkeit) powieść Kleiner Mann – was nun? (Co dalej, szary człowieku?) odniosła sukces wydawniczy. Przybrał wtedy literacki pseudonim Hans Fallada, w nawiązaniu do bajek braci Grimm. Imię nawiązuje do baśni Hans im Glück, a nazwisko do mówiącego koniia Falando z baśni Gänsemagd. Po światowym sukcesie tej powieści uniezależnił się finansowo i zamieszkał w meklemburskim majątku Carwitz k. Feldbergu[2].

W marcu 1933 na podstawie donosu sąsiadów do SA został na krótko uwięziony. Powieść Wer einmal aus dem Blechnapf frißt (Kto jadał z blaszanej miski) ukazała się już w czasach III Rzeszy, opowiadając o więzieniu z czasów Republiki Weimarskiej. Dla uniknięcia kłopotów z cenzurą Fallada zajął się literaturą rozrywkową. Nie został przyjęty do Izby Pisarstwa Rzeszy (Reichsschrifttumskammer).

W lipcu 1944 rozwiódł się z żoną, ale mieszkali nadal razem. W sierpniu, w trakcie kłótni z byłą żoną, posłużył się rewolwerem po czym został, jako niepoczytalny, przyjęty do zakładu psychiatrycznego, gdzie był do grudnia 1944. W trakcie tego pobytu w zakładzie napisał powieść „Pijak” (Der Trinker)[3].

W lutym 1945 ożenił się z młodszą o 30 lat Ursulą Losch. Po wkroczeniu Armii Czerwonej został mianowany tymczasowym burmistrzem miasteczka Feldberg w Meklemburgii. Następnie, dzięki pomocy Johannesa R. Bechera przeniósł się do Berlina i podjął pracę dziennikarza. Becher umożliwił mu zamieszkanie z żoną w odizolowanej dzielnicy Majakowskiring w Berlinie-Pankow, wraz z innymi wybitnymi postaciami świata kultury. Życie w takim odizolowaniu stało się kanwą powieści „Zmora” (Der Alpdruck)[3].

W 1946 znalazł się w berlińskim szpitalu Charité na kuracji odwykowej. Tam napisał Każdy umiera w samotności (Jeder stirbt für sich allein). W trzy miesiące po ukończeniu rękopisu zmarł na atak serca[4].

Ostatnią powieść opublikowano w 1947 w wersji ocenzurowanej; dopiero w 2011 ukazała się w wersji oryginalnej.

Utwory[edytuj | edytuj kod]

  • Der junge Goedeschal, 1920
  • Anton und Gerda, 1923
  • Bauern, Bonzen und Bomben, 1931
  • Kleiner Mann, was nun?, 1932 (wyd. polskie: I cóż dalej, szary człowieku?, 1934)
  • Wer einmal aus dem Blechnapf frißt, 1932 (wyd. polskie Czyż nie ma powrotu?, 1958)
  • Wir hatten mal ein Kind, 1934 (wyd. polskie Gdybyśmy mieli dziecko, 1937)
  • Märchen vom Stadtschreiber, der aufs Land flog, 1935
  • Altes Herz geht auf die Reise, 1936
  • Hoppelpoppel – wo bist du?, 1936
  • Wolf unter Wölfen, 1937 (wyd. polskie Wilk pośród wilków, 1938)
  • Geschichten aus der Murkelei, 1938
  • Der eiserne Gustav, 1938 (wyd. polskie Żelazny Gustaw, 1967)
  • Süßmilch spricht, 1938
  • Kleiner Mann – großer Mann, alles vertauscht, 1939
  • Süßmilch spricht. Ein Abenteuer von Murr und Maxe, 1939
  • Der ungeliebte Mann, 1940
  • Das Abenteuer des Werner Quabs, 1941
  • Damals bei uns daheim, 1942
  • Heute bei uns zu Haus, 1943
  • Der Trinker, 1944 (wyd. polskie: Pijak, 1957)
  • Jeder stirbt für sich allein, 1947 (wyd. polskie Każdy umiera w samotności, 1950[5])
  • Der Alpdruck, 1947
  • Ein Mann will nach oben, 1953 (Człowiek z aspiracjami)
  • Die Stunde, eh´du schlafen gehst, 1954
  • Junger Herr – ganz groß, 1965
  • Gesammelte Werke, 1967 (Dzieła zebrane)
  • Ausgewählte Werke in Einzelausgaben, 10 Bände, ab 1962 (Dzieła wybrane w pojedynczych wydaniach, 10 tomów)

W polskich przekładach[edytuj | edytuj kod]

  • Czyż nie ma powrotu (Wer einmal aus dem Blechnapf frisst), przeł. Zofia Petersowa. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1958; Warszawa: M. Fruchtman, 1936
  • Gdybyśmy mieli dziecko (Wir hatten mal ein Kind), przeł. Melania Wasermanówna. Warszawa: M. Fruchtman, 1937
  • Każdy umiera w samotności (Jeder stirbt für sich allein), przeł. Jerzy Rawicz. Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1950.
  • Każdy umiera w samotności (Jeder stirbt für sich allein), przeł. Jerzy Rawicz. Warszawa: Wyd. Min. Obrony Narodowej, 1989 ISBN 83-11-07708-8.
  • Każdy umiera w samotności (Jeder stirbt für sich allein), przeł. Daria Kuczyńska-Szymala. Katowice: Sonia Draga, 2011 ISBN 978-83-7508-385-9.
  • Pijak (Der Trinker) przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 2012. ISBN 978-83-07-03282-5..
  • W moim obcym kraju – dziennik więzienny 1944 (In meinem fremden Land: Gefängnistagebuch 1944), oprac. i przypisy Jenny Williams i Sabine Lange; przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 2011. ISBN 978-83-07-03258-0.
  • Żelazny Gustaw (Der eiserne Gustav), przeł. Emilia Bielicka i Teresa Jętkiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
  • Wilk pośród wilków (Wolf unter Wölfen), przeł. Marceli Tarnowski. Warszawa: „Plan”
  • Zaułki i manowce, przeł. Marceli Tarnowski. Warszawa: „Plan”, 1938
  • Wszystko inaczej!, przeł. Marceli Tarnowski. Warszawa: „Plan”, 1938
  • Czarny jar, przeł. Marceli Tarnowski. Warszawa: „Plan”, 1938
  • I cóż dalej, szary człowieku? (Kleiner Mann, was nun?), przeł. Melanja Wasermanówna (tj. Maria Wisłowska), Fruchtman, Warszawa 1934.[6]
  • I cóż dalej, szary człowieku? (Kleiner Mann, was nun?), przeł. Maria Wisłowska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1960.
  • Co dalej, szary człowieku? (Kleiner Mann, was nun?), przeł. Dariusz Guzik. Katowice: Sonia Draga, 2013
  • Człowiek z aspiracjami (Ein Mann will nach oben), przeł. Daria Kuczyńska-Szymala. Katowice: Sonia Draga, 2015

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Julian Maślanka (red.), Słownik pisarzy świata, Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 276, ISBN 978-83-7435-795-1.
  2. ↑ a b Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku. Leksykon encyklopedyczny PWN pod red, Marka Zybury. Warszawa – Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-11995-0 (autor biogramu: Marek Zybura), s. 77.
  3. ↑ a b Lebensstationen Hans Falladas, [w:] Hans-Fallada-Gesellschaft [online].
  4. ↑ Inną wersję śmierci podaje Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku, 1996, s. 77: „Zmarł wskutek wyniszczenia organizmu przez narkotyki”.
  5. ↑ Daty wydań polskich wg Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku, 1996, s. 77–78.
  6. ↑ Hans Fallada, Hans Fallada, I cóż dalej, szary człowieku?, Warszawa: Fruchtman, 1934 [dostęp 2016-12-19].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hans_Fallada&oldid=73195645”