Hatysa

Hatysa
	ι Orionis
	; Położenie w gwiazdozbiorze
	Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Orion
Rektascensja	05h 35m 25,983s
Deklinacja	−05° 54′ 35,62″
Paralaksa (π)	0,00140 ± 0,00022″
Odległość	2330 ± 430 ly; 710 ± 130 pc
Wielkość obserwowana	A: 2,77; B: 7,00m
Ruch własny (RA)	1,42 ± 0,21 mas/rok
Ruch własny (DEC)	−0,46 ± 0,13 mas/rok
Prędkość radialna	27,60 ± 0,3 km/s
	Charakterystyka fizyczna
Typ widmowy	Aa: O9 III; Ab: B1 III-IV; B: B8 III
Metaliczność [Fe/H]	0,05 ± 0,04
Wiek	Aa: 4,0–5,5 mln lat; Ab: 9,4 ± 1,5 mln lat
Temperatura	Aa: 31 500 K
	Charakterystyka orbitalna
Krąży wokół	Centrum Galaktyki
Półoś wielka	8010
Mimośród	0,0414
Alternatywne oznaczenia
	Oznaczenie Flamsteeda: 44 Ori
	2MASS: J05352597-0554357
	Bonner Durchmusterung: BD−06°1241
	Fundamentalny katalog gwiazd: FK5 209
	Boss General Catalogue: GC 6937
	Katalog Henry’ego Drapera: HD 37043
	Katalog Hipparcosa: HIP 26241
	Katalog jasnych gwiazd: HR 1889
	SAO Star Catalog: SAO 132323
	Nair Al Saif, Hatsya; ADS 4193

Hatysa (Jota Orionis, ι Ori) – jedna z jaśniejszych gwiazd w gwiazdozbiorze Oriona (obserwowana wielkość gwiazdowa: 2,25^m). Odległa od Słońca o około 2330 lat świetlnych.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Gwiazda ma nazwę własną Hatysa, która pojawia się w atlasie Bečvářa^[6]. Arabska nazwa tej gwiazdy ‏نير السيف‎ Nair as-Saif oznacza „jasną w mieczu”, gdyż jest ona najjaśniejszą gwiazdą miecza Oriona, położoną na jego czubku^[7]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2017 roku formalnie zatwierdziła użycie nazwy Hatysa dla określenia najjaśniejszego składnika (ι Ori Aa) tej gwiazdy^[8].

Właściwości fizyczne[edytuj | edytuj kod]

Jota Orionis jest gwiazdą wielokrotną. Jasna, widoczna gołym okiem gwiazda to w rzeczywistości gwiazda spektroskopowo podwójna^[1]. Jego główny składnik, Jota Orionis Aa to błękitny olbrzym należący do typu widmowego O9, gwiazda ta ma towarzyszkę typu B1, będącą także olbrzymem lub podolbrzymem, o około dwukrotnie mniejszej masie. Składniki okrążają wspólny środek masy w okresie 29,1138 d (29 d 2 h 44 min) po orbitach o dużym mimośrodzie (0,764)^[3]. Te jasne, gorące gwiazdy (składnik Aa ma temperaturę 31 500 K) emitują silny wiatr gwiazdowy. Zderzenie wiatrów tych składników tworzy promieniowanie rentgenowskie^[5].

Składniki tej gwiazdy okazują się mieć różny wiek: słabsza gwiazda ma ponad 9 milionów lat i jest około dwukrotnie starsza od jaśniejszej. Ekscentryczna orbita gwiazd wskazuje, że wymiana masy między składnikami, która mogłaby zakłócić oceny wieku, nie jest prawdopodobna. To wskazuje, że gwiazdy te nie powstały jako obserwowany układ podwójny. Prześledzenie ruchów własnych gwiazd uciekających wskazuje że dwie z nich, Mi Columbae i AE Aurigae, 2,5 miliona lat temu musiały znajdować się w przestrzeni blisko Jota Orionis. Układ Jota Orionis mógł powstać w wyniku wymiany partnerów między dwoma gwiazdami podwójnymi – AE Aurigae byłaby wówczas odrzuconą partnerką Jota Orionis Aa, zaś Mi Columbae tworzyłaby dawniej parę z Jota Orionis Ab^[3].

Jota Orionis A ma dwie towarzyszki, oznaczone jako składniki B i C. Pierwszy z nich, odległy o 11,6″ (pomiar z 2012 roku)^[9] to błękitny olbrzym typu B8, siódmej wielkości gwiazdowej^[2]. Przy założeniu, że jest związany z Hatysą, okrąża centralną parę w czasie co najmniej 75 tysięcy lat w odległości 4400 au^[5]. Składnik C to gwiazda typu A0^[10] o wielkości 9,8^m, oddalona o 49,4″ od składnika A (i niewiele mniej od składnika B)^[9]. Jeżeli byłaby ona związana z Jota Orionis A, to musiałaby obiegać ją w czasie co najmniej 700 tysięcy lat, w odległości nie mniejszej niż 20 000 au^[5].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Hatysa w bazie SIMBAD (ang.)
↑ ^a ^b ^c iot Ori B w bazie SIMBAD (ang.)
↑ ^a ^b ^c ^d William G., Jr. Bagnuolo, Reed L. Riddle, Douglas R. Gies, Donald J. Barry. ι Orionis-Evidence for a Capture Origin Binary. „The Astrophysical Journal”. 554 (1), s. 362–367, 2001. DOI: 10.1086/321367. Bibcode: 2001ApJ...554..362B. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Anderson E., Francis C: HIP 26241. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-09-10]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Jim Kaler: NA'IR AL SAIF (Iota Orionis). [w:] STARS [on-line]. [dostęp 2018-09-10]. (ang.).
↑ David Harper, L.M. Stockman: (Un)Common Star Names. Obliquity. [dostęp 2018-09-10]. (ang.).
↑ Orion, the Giant, Hunter and Warrior. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 317. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2018-06-01. [dostęp 2018-09-10].
↑ ^a ^b Mason et al.: WDS J05354-0555A. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
↑ Brun 731 w bazie SIMBAD (ang.)

[simbad-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Hatysa w bazie SIMBAD (ang.)

[simbadB-2] t Ori B w bazie SIMBAD (ang.)

[capture-3] William G., Jr. Bagnuolo, Reed L. Riddle, Douglas R. Gies, Donald J. Barry. ι Orionis-Evidence for a Capture Origin Binary. „The Astrophysical Journal”. 554 (1), s. 362–367, 2001. DOI: 10.1086/321367. Bibcode: 2001ApJ...554..362B. (ang.).

[xhip-4] Anderson E., Francis C: HIP 26241. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-09-10]. (ang.).

[kaler-5] Jim Kaler: NA'IR AL SAIF (Iota Orionis). [w:] STARS [on-line]. [dostęp 2018-09-10]. (ang.).

[skyeye-6] David Harper, L.M. Stockman: (Un)Common Star Names. Obliquity. [dostęp 2018-09-10]. (ang.).

[allen-7] Orion, the Giant, Hunter and Warrior. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 317. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).

[iau-8] Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2018-06-01. [dostęp 2018-09-10].

[WDS-9] Mason et al.: WDS J05354-0555A. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.

[simbadC-10] Brun 731 w bazie SIMBAD (ang.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]